خانه‌تکاني يا آب‌تکاني؛ اسفند ماه بحران آب در تبريز

اسفندماه از راه رسيده و خيابان‌هاي تبريز پر از جنب‌وجوش کساني است که براي استقبال از سال نو آماده مي‌شوند. سنت قديمي خانه‌تکاني، که ريشه در فرهنگ نظافت و پاکيزگي ايراني دارد، در اين روزها به اوج خود مي‌رسد. اما اين رسم ديرينه، در شرايطي که منابع آبي کشور با بحران کم‌آبي دست‌وپنجه نرم مي‌کنند، به يک چالش جدي تبديل شده است. مسئولان بارها هشدار داده‌اند که کاهش 62 درصدي بارندگي‌ها در سال جاري، ذخاير سطحي و زيرزميني آب را به شدت تحت تأثير قرار داده است. اين در حالي است که مصرف آب در روزهاي پاياني سال، هم‌زمان با خانه‌تکاني، به اوج خود مي‌رسد و شهرهايي مانند تبريز را در آستانه افت فشار و کمبود آب قرار مي‌دهد.
مصرف روزانه آب در تبريز در شرايط عادي حدود 6000 ليتر در ثانيه است، اما اين ميزان در روزهاي پاياني سال و در اوج خانه‌تکاني به 6600 ليتر در ثانيه مي‌رسد. اين افزايش ناگهاني در مصرف، تأمين پايدار آب را با چالش مواجه کرده و ناترازي شديدي را ميان توليد و مصرف ايجاد کرده است. اين وضعيت باعث شده که مسئولان بار ديگر از شهروندان بخواهند در مصرف آب صرفه‌جويي کنند و به‌ويژه از استفاده بي‌رويه آب شرب براي شست‌وشوي فرش، حياط، خودرو و ديگر بخش‌هاي خانه خودداري کنند. اما آيا اين هشدارها در ميان مردم شنيده مي‌شود؟
مردم چه مي‌گويند؟
خانه‌تکاني، اگرچه يک سنت ديرينه است، اما سبک اجراي آن در سال‌هاي اخير تغيير چنداني نکرده و همچنان بسياري از خانواده‌ها، همان روش‌هاي سنتي و پرمصرف گذشته را به کار مي‌برند. با اين حال، برخي نيز با آگاهي از بحران آب، سعي کرده‌اند شيوه‌هاي جديدي را براي کاهش مصرف اجرا کنند.
مينا صادقي، زني 42 ساله و خانه‌دار، در حالي که دستمالي را براي گردگيري آماده مي‌کند، درباره شيوه خانه‌تکاني امسال خود توضيح مي‌دهد: چند سال پيش، خانه‌تکاني يعني همه‌چيز را با آب بشوري. يادم هست که هميشه چند روز را صرف شستن فرش‌ها و ديوارها مي‌کرديم. اما امسال تصميم گرفتم تغييراتي ايجاد کنم. فرش‌ها را به قاليشويي سپردم، ماشين را با يک سطل آب تميز کردم و بيشتر از بخارشوي و دستمال مرطوب براي تميز کردن خانه استفاده کردم. نتيجه هيچ فرقي با سال‌هاي قبل نداشت، اما آب بسيار کمتري مصرف شد.
در مقابل، احمد رضايي، 50 ساله و بازنشسته، نظر متفاوتي دارد. او معتقد است که خانه بدون آب تميز نمي‌شود. ما هميشه اين کار را کرده‌ايم. مگر مي‌شود خانه را بدون آب تميز کرد؟ وقتي ديوارها کثيف است و فرش‌ها پر از گرد و غبارند، بايد آب مصرف کرد. مگر مي‌شود با يک دستمال خانه را برق انداخت؟ اين حرف‌ها بيشتر براي تبليغات است تا عمل.
در کنار اين دو ديدگاه، برخي ديگر از شهروندان، سعي کرده‌اند راه‌حلي ميان اين دو روش پيدا کنند. ليلا محمودي، 35 ساله و معلم، از تجربه متفاوت خود مي‌گويد: قبلاً همه‌چيز را با آب مي‌شستيم. اما حالا روش‌ها تغيير کرده. مثلاً پرده‌ها را با بخارشوي تميز کردم و براي گردگيري از شوينده‌هايي استفاده کردم که نياز به آب زيادي ندارند. بعضي از کارها را هم زودتر شروع کرديم که همه چيز را براي لحظات آخر نگذاريم. اين کار هم استرس را کمتر کرد و هم باعث شد که آب کمتري مصرف شود.
افزايش مصرف آب همزمان با ايام خانه تکاني پايان سال در تبريز
تورج فرجاد مدير آب و فاضلاب شهرستان تبريز نيز با اشاره به کاهش 62 درصدي بارندگي‌ها و به تبع آن کاهش ذخيره منابع سطحي و زير زميني خواستار همکاري مردم در مصرف آب شرب بهداشتي شد.
مدير آبفاي تبريز گفت: در حال حاضر حداکثر ظرفيت توليد آب در تبريز 6000 ليتر در ثانيه و ميزان مصرف آب شهروندان تبريزي در زمان پيک مصرف 6600 ليتر در ثانيه است که با توجه به ناترازي فوق کمبود و افت فشار آب در نيمه دوم اسفند ماه سال جاري که معمولاً با شروع خانه تکاني‌ها به اوج خود مي‌رسد محتمل است.
فرجاد با اشاره به اينکه، تنها راه حل گذر از تنش آبي پيش رو صرفه جويي 10 درصدي آب است، افزود: از همشهريان تقاضا داريم با پرهيز از مصرف بي رويه آب بخصوص استفاده از آب شرب بهداشتي براي شستشوي پارکينگ، خودرو و فرش و نيز مديريت زماني مصرف آب شرب بهداشتي در ايام خانه تکاني پايان سال همچون سالهاي گذشته حداکثر همکاري را جهت پايداري آب شبکه در روزهاي پاياني سال معمول فرمايند.
افت فشار آب در تبريز؛ تجربه‌اي که ممکن است دوباره تکرار شود
در سال‌هاي گذشته، شهروندان برخي مناطق تبريز، به‌ويژه در نيمه دوم اسفند، با کاهش فشار و حتي قطعي آب مواجه بوده‌اند. اين اتفاق، که به دليل مصرف بيش از حد و توزيع نابرابر آب رخ مي‌دهد، امسال نيز دور از انتظار نيست. رضا حيدري، که ساکن منطقه باغميشه است، تجربه سال گذشته خود را اين‌گونه بيان مي‌کند: سال قبل نزديک عيد بود که فشار آب کم شد. حتي براي شستن ظرف‌ها هم مشکل داشتيم، چه برسد به خانه‌تکاني! مجبور شديم کارها را تقسيم کنيم و خيلي چيزها را اصلاً نشوييم. امسال از ترس تکرار آن وضعيت، تصميم گرفتيم زودتر خانه‌تکاني را شروع کنيم تا کارها روي هم انباشته نشود.
با وجود اين مشکلات، بسياري از مردم همچنان بر روي روش‌هاي سنتي پافشاري مي‌کنند و اين موضوع مي‌تواند وضعيت منابع آبي را بحراني‌تر کند.
فرصتي براي تغيير؛ آيا مردم آماده‌اند؟
بحران آب تنها با تغيير عادات مصرفي قابل کنترل است. هرچند که فرهنگ خانه‌تکاني با آب و شست‌وشوي کامل عجين شده، اما تجربه بسياري از شهرونداني که از روش‌هاي جديدتر و کم‌آب‌تر استفاده کرده‌اند، نشان داده که مي‌توان خانه‌اي تميز داشت بدون آنکه به منابع آب فشار مضاعف وارد کرد.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر،اينکه آيا شهروندان تبريزي آماده تغيير در شيوه‌هاي خانه‌تکاني خود هستند يا نه، پرسشي است که پاسخ آن را در روزهاي آينده خواهيم ديد. اما چيزي که روشن است، اين است که با ادامه روند کنوني، نه‌تنها افت فشار آب در اين روزها تشديد خواهد شد، بلکه در آينده‌اي نه‌چندان دور، بحران کم‌آبي تأثيرات جبران‌ناپذيري بر زندگي مردم خواهد گذاشت. آيا سنت‌هاي قديمي را مي‌توان با روش‌هاي جديد سازگار کرد؟ يا اينکه همچنان مصرف بي‌رويه آب، به‌عنوان بخشي از خانه‌تکاني، ادامه خواهد يافت؟