قالارقي بايرامليق

بو گؤزل پاي »استاد محمدحسين شهريار«ين قالارقي »حيدر بابا« منظومه‌سي ايدي. حجمجه کيچيک، اما مضمون باخيميندان دولغون و چکيملي اولان بو اثر آذربايجانين ديل، فرهنگ و ادبياتينين اينجه‌ليکلريني، آذربايجان ائللرينين ياشاييش طرزيني، دويغولاريني، دوشونجه‌لريني، ديلک‌لريني، ايستک‌لريني و دب‌لريني بوتون گؤزلليک‌لري ايله اؤزونه ييغميشدي و اوزون ايللردن سونرا آذربايجاني اؤز ديلي ايله سلاملاييردي:
حيدربابا ايلديريملار شاخاندا
سئللر سولار شاققيلداييب آخاندا
قيزلاراونا صف باغلاييب باخاندا
سلام اولسون شوکتيزه، ائليزه
منيم ده بير آديم گلسين ديليزه
استاد شهريار حيدر بابا منظومه‌سينين نئجه باشا گلدييي باره ده دئيير: »دوغما يوردوم تبريز و خشگنابدان اوزاق اولدوغوم ايللرده نه زامان کي آنامي و آيري قوهوملاري گؤرمک اوچون وطنه ساري يولا دوشوردوم اوره‌ييمين تکيندن اصلي کرم شعرلرينين اهنگينده قوشمالار جوشوردو و من اونلاري سيگار قوطولارينين داليندا و يا جيريق جوروق کاغيذلارا يازاراق بير بوجاغا آتيرديم.
نه واختسا بو قوشمالارين بير نئچه‌سيني ياخين يولداشلارا اوخودوم، چوخ خوشلاري گلدي و مني تشويق ائله‌ديلر کي اونلاري توپلاييب، سهمانلاييب منتشر ائله‌ييم و بئله ايدي کي حيدر بابا منظومه‌سي باشا گلدي.«
بونو نظره آلساق کي عمر خيامين رباعي‌لري و حافظين غزل‌لري ده بنزر بير شرايطده يارانيب و حتي نئچه ايل اونلارين اؤلوموندن سونرا توپلاناراق ايشيق اوزو گؤروب، نتيجه آلاريق کي شهريار حيدر بابا منظومه سيني ياراتديقدا »طبيعي« بير شاعر و اونون ياراتديغي اثر آري و دورو بير الهامين نتيجه‌سي اولوب.
شهريارين حيدربابا منظومه‌سيندن حيدر بابا داغي‌نين اتک‌لرينده بيتن گول چيچک‌لرين عطري دويولور.
شيمشگين شاخماسي، ياغيشين ياغماسي، سئل‌لرين سولارين آخماسينين سسي گلير، خاطره دووشانلاري کوللارين ديبيندن قالخاراق قاچير، قيزلار دولاييا پنجره آچير و بير سؤزله دونيانين لاپ گؤزل گورونوشلر و منظره‌لري بو قالارقي منظومه‌نين پنجره‌لريندن گؤرونور:
حيدر بابا بولاقلارين يارپيزي
بوستانلارين گولبسري قارپيزي
چرچي‌لرين اغ ناباتي ساققيزي
ايندي ده وار داماغيمدا داد وئرر
ايتگين گئدن گونلريمدن آد وئرر.
حيدر بابا منظومه‌سي ياييلاندان سونرا بير چوخ يازيچي‌لار، محقق‌لر و ادبياتشناس‌لار اونون باره‌سينده مقاله‌لر يازيب و اونو تايسيز بير شاهکار کيمي ده‌يرلنديرديلر. او جمله‌دن: دکتر مهدي روشن ضمير يازدي: »اگر قرار اولا »لامارتين«ي »درياچه« شاعري، »سولي پردوم«و »سينيق گولدان« شاعري، »نيما يوشيج«ي »افسانه« شاعري آدلانديراق، منيم نظريمه گره‌ک »شهرياري«، »حيدربابا« شاعري آدلانديراق.
دکتر روشن ضمير هابئله آرتيرير: »بونا گؤره کي قضاوتيمده دقتلي اولام بير داها کيتابلار آراسيندا سير و سياحته باشلاديم…. و نهايت ايندي تام جرئتله دئيه بيلرم کي نه »توماس هود« نه »شاتو بريان« نه »ويکتورهوگو« و نه حتي »لامارتين«ين اثرلري حيدربابا نين آياغينا چاتماز و ايرانين قدرتلي شاعري بو ميداندا هامي‌دان ايره‌لي ده دورور.«
حيدربابا منظومه‌سي ياييلديغي ايلدن آز مدت سونرا دونيانين بوتون ديري ديللرينه، اوست اوسته ?? ديله ترجمه و بعضي بؤيوک دانيشگاهلاردا آذربايجان ادبياتينين پارلاق نمونه‌سي کيمي تدريس اولدو.
استاد شهريار بو منظومه‌نين اعتباريله دونياليق بير شاعر مقامينا ال تاپدي و اؤلکه‌ميزين دونياليق شاعرلري فردوسي، نظامي، خيام، مولوي، سعدي و حافظ کيمي شاعرلرين سييراسيندا داياندي. آيري طرفدن استاد شهريار حيدربابا منظومه سيني ياراتديقدا سانکي بير معجزه آرايا گتيردي.
بو اثر پهلوي رژيمينين آذربايجان فرهنگ و ادبياتيني، دولايي‌سيله ديليني آرادان آپارماق اوچون قوردوغو گئنيشلي توطئه‌لري بير يوللوقجا اوچوروب يوخا چيخارتدي. بو اوزدن اگر دئسک کي فارس ديلي و ادبياتينين قالارقيليغيندا شاهنامه‌نين نقشي آذربايجان ديلي و ادبياتي ساحه سينده حيدر بابا منظومه‌سينين عهده‌سينه دوشوب، منجه يانيلماميشيق.
شهريار حيدربابا منظومه‌سيني يازماقلا بير ائلين اؤز آنا ديل و آنا فرهنگ و آنا ادبياتينا اولان تاريخي حسرت‌لرينه بير اوغول کيمي لاييقجسينه جواب وئردي:
حيدربابا ننه قيزين گؤزلري
رخشنده‌نين شيرين شيرين سؤزلري
تورکو دئديم اوخوسونلار اؤزلري
بيلسينلر کي آدام گئده‌ر آد قالار
ياخشي پيسدن آغيزدا بير داد قالار
باخميياراق کي حيدربابا منظومه‌سي اينجه‌ليک، گؤزلليک و رومانتيسم روحلو بير اثردي. بونونلا بئله اوندا کسگين اجتماعي سياسي انتقادلار و اعتراضلار دا آز دئييل:
گؤز ياشينا باخان اولسا قان آخماز
انسان اولان خنجر بئلينه تاخماز
آما حئيف کور توتدوغون بوراخماز
بهشتيميز جهنم اولماقدادير
ذي‌حجه‌ميز محرم اولماقدادير
حيدربابا اورکدن جوشان کيمي اورکلره هوپدو. هر بير آذربايجانلي اونون مصراعلاريني زمزمه ائله‌دي، هر بير ائوين کتاب رفينده حيدربابا منظومه‌سي اگلشدي، عاشيقلارين سازلاريندا حيدر بابا سؤزلري گزدي و حتي آنالارين لايلاسينا حيدربابا گوللرينين عطري چؤکدو. آذربايجان ائللري بؤيوک شهريارين اوره‌يينده جوشان مصراعلارلا آزادليغي و عدالتي سسله‌ديلر:
من سنين تک داغا سالديم نفسي
سن ده قايتار گؤيلره سال بو سسي
بايقوشون دا دار اولماسين قفسي
بوردا بير شئر داردا قاليب باغيرير
مروتسيز انسانلاري چاغيرير.