دانشجويان خارجي در تبريز؛ فرصتي براي افزايش تعامل

اسرا درويش

دانشگاه، همواره مأمن انديشه و سرزمين جست‌وجو براي حقيقت بوده است؛ جايي که مرزهاي جغرافيا در برابر علم رنگ مي‌بازد و انسان‌ها از هر قوم و ملتي در زير سقفي واحد، به زبان دانش و پژوهش با يکديگر سخن مي‌گويند.
دانشگاه تبريز، به عنوان دومين دانشگاه مادر کشور، سال‌هاست جايگاهي علمي، پژوهشي و فرهنگي درخور يافته و به‌واسطه امکانات آموزشي و رفاهي گسترده، مقصد بسياري از دانشجويان داخلي و خارجي شده است.
اما در روزها و هفته‌هاي اخير، حضور چشمگير دانشجويان خارجي در دانشگاه‌هاي آذربايجان شرقي، به‌ويژه در دانشگاه تبريز، به يکي از موضوعات پر حرف‌وحديث فضاي مجازي تبديل شده است. برخي کاربران با انتشار تصاوير و ويدئوهايي از محيط دانشگاه، بحث‌هايي درباره حضور اين دانشجويان را دامن زده‌اند؛ بحث‌هايي که گاه رنگ و بوي بدبيني گرفته و از چارچوب نقد علمي فراتر رفته است.
عده‌اي از منتقدان، حضور دانشجويان خارجي را مايه بروز مشکلات فرهنگي در محيط دانشگاه دانسته‌اند؛ ادعايي که هيچ پايه علمي و ميداني ندارد و بيشتر برآمده از نگاه‌هاي کلي‌نگر و قضاوت‌هاي سطحي است. تجربه ديگر کشورها نشان مي‌دهد که جذب دانشجوي بين‌المللي نه تنها تهديد نيست، بلکه فرصتي براي تبادل فرهنگي، توسعه روابط علمي و حتي رونق اقتصادي دانشگاه‌ها و شهرهاي ميزبان به شمار مي‌رود.
در سوي ديگر، بسياري از دانشجويان و اساتيد دانشگاه تبريز بر اين باورند که دانشجويان خارجي، نه تنها با جامعه دانشگاهي ايران سازگار شده‌اند، بلکه در بسياري از مواقع، منش و رفتار اجتماعي و علمي شايسته‌اي از خود نشان داده‌اند، تصويري که با روايت‌هاي منفي منتشرشده در شبکه‌هاي اجتماعي فاصله‌اي عميق دارد.
ديدگاه دانشجويان بومي دانشگاه تبريز
براي بررسي ديدگاه‌هاي مختلف در اين زمينه، به سراغ چند تن از دانشجويان دانشگاه تبريز رفتيم. فضاي دانشگاه همچون هميشه پرجنب‌وجوش است و در ميان گروه‌هاي دانشجويي، حضور دانشجويان خارجي نيز محسوس است.
فاطمه علي محمدي دانشجوي کارشناسي زبان انگليسي، اظهار مي‌کند: خيلي‌ها در فضاي مجازي قضاوت‌هاي نادرست مي‌کنند، اما واقعيت داخل دانشگاه فرق دارد. من چند دانشجوي خارجي را از نزديک مي‌شناسم؛ انسان‌هايي محترم و هدفمند هستند که فقط براي درس‌خواندن آمده‌اند. يکي از هم‌کلاسي‌هاي من اهل نجف است و هميشه با جديت درس مي‌خواند. نبايد رفتار يک يا دو نفر باعث شود به همه برچسب منفي بزنيم.اميررضا حسيني، دانشجوي مهندسي برق، نيز در اين‌باره مي‌گويد: دانشگاه تبريز يکي از دانشگاه‌هاي بين‌المللي کشور است و طبيعي است که دانشجوي خارجي داشته باشد. اتفاقاً بعضي از دانشجويان خارجي از نظر علمي قوي و پرتلاش هستند.
به نظر من بايد برنامه‌هاي فرهنگي مشترک بيشتري برگزار شود تا دانشجويان ايراني و خارجي شناخت بهتري از فرهنگ هم پيدا کنند و سوء‌تفاهم‌ها از بين برود.سحر علمي، دانشجوي علوم تربيتي، نيز مي‌افزايد: قبل از اينکه با اين دانشجويان از نزديک آشنا شوم، ذهنيتم منفي بود، چون در فضاي مجازي چيزهاي زيادي شنيده بودم.
اما حالا يکي از دوستان صميمي من غير ايراني و مسلمان است؛ دختري بسيار مؤدب و اهل مطالعه. من هيچ تفاوت منفي نديدم، برعکس، از او درس اخلاق ياد گرفتم. ما بايد ياد بگيريم تفاوت‌هاي فرهنگي را بپذيريم.
در ادامه، مهد، رضايي دانشجوي کارشناسي ارشد جامعه شناسي، تصريح مي‌کند: اين موضوع ابعاد مختلفي دارد. از يک سو، جذب دانشجوي خارجي براي دانشگاه‌ها از نظر علمي و اقتصادي فرصت مهمي است و نشان‌دهنده اعتبار بين‌المللي دانشگاه تبريز است. از سوي ديگر، بايد زمينه فرهنگي و اجتماعي هم براي پذيرش اين دانشجويان آماده شود تا حساسيت‌ها کمتر شود. متأسفانه برخي قضاوت‌ها ناشي از نگاه‌هاي سطحي است.
حضور دانشجويان خارجي، عامل پويايي فضاي علمي دانشگاه‌ها است
محمدتقي اعلمي، رئيس دانشگاه تبريز، در با تاکيد بر ضرورت گسترش فعاليت‌هاي بين‌المللي دانشگاه‌ها اظهار مي‌کند: جذب دانشجويان خارجي بخشي از برنامه کلان کشور در حوزه ديپلماسي علمي و فرهنگي به شمار مي‌رود و هدف آن، افزايش نفوذ علمي و زباني ايران در منطقه و جهان اسلام است.
او با اشاره به تجربه کشورهاي پيشرفته مي‌افزايد: بسياري از دولت‌ها، پذيرش دانشجوي بين‌المللي را فرصتي ملي تلقي مي‌کنند و با سياست‌گذاري دقيق، از اين ظرفيت براي ارتقاي جايگاه علمي خود بهره مي‌برند.اعلمي تأکيد مي‌کند: پذيرش دانشجويان خارجي در ايران طبق ضوابط وزارت علوم و از مسير سازمان امور دانشجويان انجام مي‌شود. اين گروه هيچ سهميه يا امتياز ويژه‌اي نسبت به دانشجويان ايراني ندارند و ظرفيت پذيرش آن‌ها کاملاً مستقل و جدا از سهميه داخلي است؛ بنابراين صندلي دانشجوي ايراني به خارجي‌ها اختصاص پيدا نمي‌کند.رئيس دانشگاه تبريز حضور دانشجويان بين‌المللي را موجب افزايش پويايي دانشگاه‌ها دانسته و مي‌گويد: اين حضور، به تبادل علمي بيشتر، ارتقاي رتبه جهاني دانشگاه‌ها و تقويت شبکه‌هاي ارتباطي ايران کمک مي‌کند. به گفته او، امروز بسياري از دانش‌آموختگان خارجي دانشگاه‌هاي ايران در کشورهاي خود در جايگاه‌هاي علمي و مديريتي اثرگذار فعاليت مي‌کنند و نقش سفير فرهنگي ايران را دارند.اعلمي با اشاره به حاشيه‌سازي‌هاي اخير در فضاي مجازي ادامه مي‌دهد: بخشي از اين جنجال‌ها ناشي از ناآگاهي است و رسانه‌ها بايد با انتشار گزارش‌هاي ميداني و گفت‌وگو با خودِ دانشجويان خارجي، تصوير دقيق‌تري ارائه دهند.
به گفته او، آذربايجان‌شرقي يکي از استان‌هاي شاخص کشور در حوزه پذيرش دانشجوي بين‌المللي است و اکنون 8300 دانشجوي خارجي در دانشگاه‌هاي استان تحصيل مي‌کنند که از اين تعداد، 4500 نفر در تبريز و 3500 نفر در دانشگاه تبريز مشغول به تحصيل‌اند.
او مي‌افزايد: از ميان 5600 متقاضي امسال، تنها 15 درصد پذيرش شدند که اين آمار نشان‌دهنده گزينش علمي و قانونمند است.
اعلمي همچنين خاطرنشان مي‌کند: دانشجويان خارجي در نيم‌سال نخست بايد دوره آموزش زبان فارسي را بگذرانند که 480 ساعت آموزش براي آن پيش‌بيني شده و پس از دريافت گواهي، وارد کلاس‌هاي تخصصي مي‌شوند.
او حضور اين دانشجويان را از منظر اقتصادي نيز داراي اهميت دانسته و اظهار مي‌کند: تنها در تبريز، حضور بيش از 4500 دانشجوي خارجي سالانه گردشي معادل نزديک به 60 ميليون دلار در هر نيم‌سال ايجاد مي‌کند که به رونق شهر کمک مي‌کند.
به گفته او، در جهان آموزش بين‌الملل به‌عنوان يک صنعت درآمدزا شناخته مي‌شود و بين کشورهاي منطقه رقابت جدي وجود دارد.
رئيس دانشگاه تبريز با اشاره به اهداف برنامه هفتم توسعه مي‌گويد: بر اساس اين برنامه، تعداد دانشجويان خارجي کشور بايد به 320 هزار نفر برسد و دانشگاه‌هاي زيرمجموعه وزارت علوم نيز مسئوليت جذب 208 هزار نفر را بر عهده دارند.او از برنامه‌ريزي براي تنوع‌بخشي به رشته‌ها خبر داده و اعلام مي‌کند: بيشترين تقاضا در رشته‌هاي مهندسي کامپيوتر، حقوق، تربيت‌بدني، مديريت و روانشناسي باليني است و دانشجوياني از عراق، ترکيه، پاکستان و حوزه قفقاز در دانشگاه‌هاي استان تحصيل مي‌کنند.اعلمي در پايان به موضوع اسکان نيز اشاره کرده و مي‌گويد: مشکل خوابگاه دانشجويان خارجي ساماندهي شده و با خوابگاه‌هاي خودگردان قرارداد بسته‌ايم تا شرايط اقامت آن‌ها شفاف و کنترل‌شده باشد.
حضور دانشجويان خارجي در دانشگاه‌هاي آذربايجان شرقي فرصت فرهنگي و علمي براي استان است
حميد عصاره پژوهشگر مسائل اجتماعي، نيز با تأکيد بر اهميت نگاه واقع‌بينانه و علمي به حضور دانشجويان خارجي در دانشگاه‌هاي آذربايجان شرقي، مي‌گويد: حضور اين دانشجويان در تبريز و ساير دانشگاه‌هاي استان، بيش از آن‌که تهديد باشد، يک فرصت ارزشمند فرهنگي، علمي و حتي اقتصادي محسوب مي‌شود.
او با اشاره به رشد چشمگير جذب دانشجويان غير ايراني در سال‌هاي اخير مي‌افزايد: دانشگاه تبريز و برخي دانشگاه‌هاي بزرگ استان در سال‌هاي اخير به مقصدي مهم براي دانشجويان کشورهاي همسايه بديل شده‌اند.
نزديکي جغرافيايي، هم‌پيوندي فرهنگي، هزينه‌هاي مناسب تحصيل و زندگي و همچنين اعتبار علمي دانشگاه‌هاي استان، دلايل اصلي اين استقبال هستند.عصاره در ادامه با بيان اينکه اين روند مي‌تواند باعث ارتقاي جايگاه علمي تبريز در سطح منطقه شود، اظهار مي‌کند: حضور دانشجويان بين‌المللي موجب افزايش تنوع تجربي و ارتقاي کيفيت تعاملات علمي در محيط دانشگاه مي‌شود. ارتباطات تازه، پژوهش‌هاي مشترک، افزايش تبادل زبان و فرهنگ و گسترش شبکه‌هاي علمي بين‌المللي، از جمله دستاوردهاي مستقيم اين حضور است.
اين جامعه‌شناس با تأکيد بر اينکه برخي نگراني‌ها درباره رقابت در مسائل خوابگاه، کار دانشجويي يا تفاوت‌هاي فرهنگي بايد با اطلاع‌رساني دقيق مديريت شود، تصريح مي‌کند: مشکل، حضور دانشجوي خارجي نيست؛ مشکل نبود شفافيت در سياست‌ها و خدمات است. اگر دانشگاه سهميه‌ها، ضوابط و برنامه‌هاي حمايتي را به‌طور شفاف اعلام کند، احساس بي‌عدالتي يا سوءتفاهم در بين دانشجويان ايراني شکل نمي‌گيرد.
او خطاب به مديران دانشگاهي و شهري اظهار مي‌کند: بايد به اين حضور به چشم يک فرصت استراتژيک نگاه کرد. اگر دانشگاه‌ها با برنامه‌ريزي دقيق، رفتار حرفه‌اي و خدمات استاندارد جلو بروند، آذربايجان شرقي مي‌تواند به يکي از قطب‌هاي مهم آموزش عالي منطقه تبديل شود. در اين صورت دانشجويان خارجي، پس از بازگشت به کشور خود، به جايگاه سفيران فرهنگي تبريز و ايران تبديل خواهند شد و اين بزرگ‌ترين سرمايه بلندمدت براي استان است.
در نهايت، آنچه از گفت‌وگو با دانشجويان دانشگاه تبريز و مسئولين برمي‌آيد، تصويري متفاوت از فضاي پرحرف‌وحديث فضاي مجازي است.
حضور دانشجويان خارجي در دانشگاه‌هاي ايران، نه تهديدي فرهنگي است و نه عامل ايجاد ناهنجاري؛ بلکه فرصتي براي تعامل علمي، تبادل فرهنگي و گسترش افق‌هاي فکري در محيطي است که بايد مهد گفت‌وگو و درک متقابل باشد.به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، بي‌ترديد، گسترش ارتباطات بين‌المللي دانشگاه‌ها يکي از مسيرهاي توسعه علمي کشور است؛ مسيري که دانشگاه تبريز در آن گام‌هاي محکمي برداشته است. امروز، در محوطه اين دانشگاه، دانشجويان ايراني و خارجي در کنار هم درس مي‌خوانند، گفت‌وگو مي‌کنند و از يکديگر مي‌آموزند؛ تصويري کوچک اما اميدبخش از جهاني که علم، نه ديوار، بلکه پلي ميان انسان‌ها مي‌سازد.