شرايط درياچه اروميه بحراني مي‌شود

کاهش چشمگير بارش‌ها در سال آبي جاري، افزايش دما و افت محسوس ذخاير آبي سدهاي حوضه آبريز، هشدارهايي جدي درباره تکرار وضعيت فوق‌بحراني در پاييز پيشِ‌رو را به‌همراه داشته است.
احتمال مي‌رود سطح آب درياچه تا آبان‌ماه به پايين‌ترين ترازهاي ثبت‌شده در سال‌هاي اخير برسد؛ وضعيتي که يادآور روزهاي تلخ خشک‌شدن 95درصدي مساحت درياچه در گذشته‌اي نه‌چندان دور است.
در رابطه با اين موضوع،‌ احمدرضا لاهيجان‌زاده معاون محيط زيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيط زيست به تسنيم گفت: بر اساس آخرين آمار مربوط به 11 خرداد 1404، تراز سطح آب درياچه اروميه در اين تاريخ 1270/25 سانتي‌متر، وسعت درياچه 1110 کيلومترمربع، و برآورد حجم آب موجود در درياچه يک ميليارد و 550 ميليون مترمکعب است.
وي افزود: در 11 خرداد سال گذشته، تراز آب 1270.67 سانتي‌متر و حدود 42 سانتي‌متر بيشتر از وضعيت فعلي بود، همچنين وسعت درياچه در آن زمان 2171 کيلومترمربع و حجم آب موجود 2.8 ميليارد مترمکعب برآورد شده بود. تراز اکولوژيک درياچه اروميه 1274 متر است؛ يعني اکنون حدود 4 متر زير اين تراز قرار داريم، اگر قرار باشد درياچه به اين تراز برسد، بايد حدود 15 ميليارد مترمکعب آب در آن وجود داشته باشد، بنابراين، فاصله‌اي بسيار زياد با تراز اکولوژيک داريم که نگراني جدي ايجاد کرده است.
معاون محيط زيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به وضعيت بارش‌ها در حوضه آبريز اروميه توضيح داد: در حوزه آبريز درياچه اروميه، در سال آبي جاري به‌طور متوسط حدود 27 تا 28 درصد کاهش بارندگي نسبت به سال گذشته ثبت شده است، اروميه از اين نظر وضعيتي بسيار نگران‌کننده دارد.
لاهيجان‌زاده در پاسخ به اينکه؛ "آيا ممکن است در تابستان باز هم شاهد خشکي 95 درصد مساحت درياچه اروميه باشيم؟"، گفت: در پاييز 1402 ما به وضعيتي بسيار بحراني رسيديم و حجم آب درياچه به زير 600 ميليون مترمکعب کاهش يافت، با توجه به مقايسه‌هايي که اکنون انجام مي‌دهيم، احتمال مي‌دهيم اين وضعيت مجدداً در پاييز امسال، حدود آبان‌ماه، تکرار شود. در زمان حاضر شرايط نه‌تنها مشابه پاييز 1402 است، بلکه به‌دليل کاهش بارش‌ها و افزايش دما، ممکن است اعداد مربوط به تراز سطح آب، وسعت و حجم آب درياچه از آن زمان هم پايين‌تر برود.
وي رهاسازي آب از سمت سدها به‌سمت درياچه در فصل تابستان را به‌دليل کاهش ذخاير آب شرب منتفي دانست و گفت: در زمان حاضر سد بوکان، که يکي از سدهاي اصلي تأمين‌کننده آب درياچه است، حدوداً 320 ميليون مترمکعب آب دارد، البته اين عدد به‌صورت روزانه تغيير مي‌کند و ممکن است با اختلافي حدود 10 تا 15 ميليون مترمکعب جابه‌جا شود، اما در سال گذشته در همين تاريخ، سد بوکان بيش از 600 ميليون مترمکعب آب داشت؛ يعني دو برابر مقدار فعلي.
او اضافه کرد: از اين مقدار فعلي، حدود 180 ميليون مترمکعب بايد براي تأمين آب شرب شهر تبريز رهاسازي شود، همچنين براي آب شرب برخي شهرهاي مسير نيز تأمين آب شرب ضروري است، کنار شرب حق‌آبه‌اي هم بايد براي کشاورزي در همان منطقه تخصيص داده شود. رودخانه‌هاي زرينه‌رود و سيمينه‌رود رودخانه‌هاي اصلي تأمين‌کننده درياچه هستند اما امسال آنها نيز وضعيت بحراني دارند.
معاون محيط زيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيط زيست ادامه داد: اکنون تمام جلساتي که در استانداري آذربايجان غربي و ستاد ملي سازگاري با کم‌آبي برگزار مي‌شود، صرفاً براي تأمين آب شرب است، بنابراين قطعاً در تابستان امسال، آبي به‌عنوان حق‌آبه براي درياچه اروميه اختصاص نخواهد يافت.
وي درباره اصلاح الگوي کشت در حوضه آبريز اروميه نيز توضيح داد: براي رسيدن به اين هدف، دو کار بايد به‌طور هم‌زمان و موازي انجام شود؛ اصلاح الگوي کشت جزو وظايف وزارت جهاد کشاورزي است، اما در مرحله اجرا، همکاري تنگاتنگ وزارت نيرو نيز ضروري است تا اين فرآيند به نتيجه برسد، اين نوع اقدامات «نرم‌افزاري» هستند؛ به اين معنا که نيازمند آموزش، تسهيلات، تجهيزات در باغات و مزارع، و نظارت دقيق است تا اجراي الگوي کشت تحقق يابد.لاهيجان‌زاده افزود: اما بخش دوم، جنبه حاکميتي دارد و مرتبط با مباحث آب است، مثلاً در بازديدي که ما اواخر پاييز يا اوايل زمستان انجام داديم، مشاهده کرديم بسياري از سردهنه‌ها باز بودند، در حالي که اين سردهنه‌ها در چارچوب پروژه احياي درياچه اروميه احداث شده‌اند تا در فصول غيرکشاورزي، هيچ آبي به‌سمت اراضي زراعي هدايت نشود و همه آب رودخانه به درياچه برسد اما متأسفانه مشاهده کرديم که اغلب اين سردهنه‌ها باز بودند.
وي بيان کرد: اين موضوع را با استاندار محترم در ميان گذاشتيم، ايشان در نيمه دوم سال گذشته، با حکم دکتر عارف به‌عنوان دبير ستاد احياي درياچه منصوب شده بودند و نقش ملي در اين زمينه دارند، چرا که بايد سه استان (کردستان، آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي) را پوشش دهند. پس از ارائه گزارش وضعيت، خوشبختانه ورود خوبي داشتند و با کمک يگان ويژه و شوراي تأمين، ظرف چند روز تمامي سردهنه‌ها را مسدود کردند که اين موضوع باعث شد مقداري آب وارد درياچه شود.
معاون محيط زيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيط زيست ادامه داد: همچنين رهاسازي از سد کاني‌سيب و تونل احداث‌شده به‌سمت درياچه در مقاطعي با دبي 16 مترمکعب بر ثانيه و در ماه‌هاي اخير تا 35 مترمکعب بر ثانيه انجام شده است. بخشي از حجم کنوني 1.5 ميليارد مترمکعبي درياچه حاصل همين ورودي از کاني‌سيب است اما متأسفانه از ساير سدهاي احداث‌شده روي زرينه‌رود آب قابل‌توجهي دريافت نشده است.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از تسنيم، لاهيجان‌زاده تأکيد کرد: بخش سوم کار به ستاد ملي احياي درياچه اروميه مربوط مي‌شود، اين ستاد بايد بتواند از طريق سازمان برنامه و بودجه، رديف اعتباري مشخصي براي اين پروژه‌ها تأمين کند. تا سال 1400 اعتبارات نسبتاً مناسبي به اين پروژه‌ها اختصاص داده مي‌شد، اما از آن سال به بعد، عملاً اعتباري تخصيص داده نشده است و فقط در حد 200 ميليارد تومان بودجه در نظر گرفته‌اند که پاسخگوي نياز پروژه‌ها نيست. اکنون پروژه تصفيه‌خانه تبريز اجرا شده است، اما خط لوله آن به درياچه متصل نيست و اين باعث مي‌شود سالانه حدود 120 ميليون مترمکعب آب تصفيه‌شده وارد درياچه نشود. اين پروژه‌ها باقي‌مانده از قبل هستند و علاوه بر آن، بايد به پروژه‌هاي کشاورزي پايدار نيز پرداخت.