فروريختن حافظه تاريخي تبريز؛ از مخفيگاه ستارخان تا خانه معمار خوشنام

معاون ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي اين اقدامات را بر اساس بي‌توجهي مالکان و برخلاف ضوابط قانوني اعلام کرد. دوستداران ميراث فرهنگي با انتشار ويدئويي در فضاي مجازي از تخريب يخچال تاريخي حوالي خيابان بهار (خيابان فلسطين) تبريز خبر داده‌اند.
»يخچال ميرزا مهدي« با قدمتي 250 ساله، که نه‌تنها يخ نگه مي‌داشت، بلکه هويت تاريخي تبريز را در دل خود حفظ کرده بود، به‌دليل رهاشدن و نگهداري نکردن فرو ريخت. گفته شده است اين بنا، ميراثي از اجداد آيت‌الله قاضي طباطبايي، زماني مخفيگاه ستارخان و همرزمانش و سنگري براي مشروطه‌خواهان بود. تنها يخچالي که دفتر کار داشت و يخ را به‌صورت قالبي مي‌فروخت و حالا، سقف آن فروريخته است و بخشي از خاطره‌ مشروطه نيز دفن شده است.
چندي پيش نيز در خيابان بهار، خانه‌اي ديگر از خاطره جمعي مردم تبريز و در سکوت متوليان پاک شد؛ »خانه‌ حاج خليل قره‌باغي«، معمار خوشنام، که روزگاري محل صف بستن اهالي براي گرفتن سيگار سهميه‌اي بود. اين خانه‌ در قلب بافت تاريخي شهر تبريز، نزديک دروازه‌ استانبول، که نه فقط بنايي آجري، بلکه شاهد بخشي از روزمرگي و زندگي مردي مهربان بود که موتورخانه‌هاي»مسجد سفيد« را بي‌چشم‌داشت، تعمير مي‌کرد.
وحيد نواداد، معاون ميراث فرهنگي استان آذربايجان شرقي درباره تخريب اين بناها توضيحاتي داد
او نخست به فروريختن »يخچال ميرزا مهدي« که تصاوير آن به تازگي منتشر شده است، پرداخت و گفت: اين بنا از جمله بناهاي داراي ارزش تاريخي تبريز محسوب مي‌شود. چند ماه پيش نيز بازديدي از اين مجموعه داشتم. متاسفانه در اثر رهاشدگي از سوي مالکان مجموعه، که طي سال‌هاي گذشته اقدام مؤثري در راستاي حفاظت و نگهداري از آن انجام نداده‌اند، بنا دچار آسيب شده و به‌تدريج بخش‌هايي از آن فروريخته است. البته بايد گفت اين موضوع سابقه‌دار است و آنچه اکنون در اخبار منتشر شده، تا جايي که من اطلاع دارم، مسئله تازه‌اي نيست. بلکه اين آسيب‌ها در طول دهه‌هاي گذشته، به دليل رها بودن بنا و رسيدگي نامناسب، به‌تدريج اتفاق افتاده است. او افزود: در ماه‌هاي اخير، تلاش‌هايي از سوي ما (ميراث فرهنگي) صورت گرفت تا با نهادهاي مسئول براي تهيه برنامه‌هاي حفاظتي و تاريخي مشترک ارتباط برقرار کنيم و آنها را به نگهداري از اين اثر ملزم کنيم. اداره‌کل ميراث فرهنگي استان نيز آمادگي دارد که در اين زمينه مشارکت فني لازم را براي احيا و مرمت يخچال تاريخي ارائه دهد اما تا به امروز موفق به اقدام مؤثري در اين خصوص نشده‌ايم.
معاون ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي همچنين درباره تخريب »خانه‌ حاج خليل‌باشي« در خيابان بهار که چندي پيش ويدئويي از آن منتشر شده بود، گفت: در سال 1400 طي نامه‌اي از سوي ما به شهرداري اعلام شد که اين بنا جزو بناهاي داراي ارزش تاريخي (احتمالا قاجاري) است و هرگونه اقدام يا مداخله‌اي در آن بايد با استعلام و هماهنگي با اداره‌کل ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي انجام شود.
متأسفانه، علي‌الظاهر مالک يا مالکان اين خانه، طي سال‌ها آن را رها کرده بودند و نگهداري مناسبي صورت نمي‌گرفت. طبق پيگيري‌هايي که داشتم، گويا در اثر همين رهاشدگي، همسايگان به شهرداري مراجعه و شکايت کرده بودند مبني بر اينکه احتمال ريزش ديوارها وجود دارد و ممکن است براي عابران و ساکنان خطرآفرين باشد.
شهرداري نيز بدون هماهنگي با ما، اخطاري به مالک صادر کرده و فرصتي براي مرمت و استحکام‌بخشي بنا داده بود. اما چون ظاهراً مالک اقدامي انجام نداده يا مراجعه نکرده بود، شهرداري به‌طور مستقيم وارد عمل شده و اقدام به تخريب خانه کرده است.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايسنا،او ادامه داد: آنچه از گزارش‌هاي دريافتي در دست ماست، نشان مي‌دهد شهرداري شخصاً دستور تخريب را صادر و اجرا کرده است. واقعيت اين است که بعيد است يک فرد عادي يا شهروند بتواند به‌تنهايي چنين تخريبي را با بيل مکانيکي انجام دهد. بنابراين مي‌توان با اطمينان گفت که اين اقدام توسط شهرداري انجام شده است. ما پس از تخريب، از موضوع مطلع شديم و بلافاصله اقدامات قانوني لازم را در اين خصوص آغاز کرديم.