کشاورزي؛ ظرفيت‌ها و چالش‌هايي که بايد به آن توجه کرد

طبق اعلام مسئولان سازمان جهادکشاورزي استان زنجان، به مناسبت هفته دولت، 35 پروژه کشاورزي با اعتباري بالغ بر 2856 ميليارد ريال در استان زنجان به بهره‌برداري مي‌رسد. اين پروژه‌ها شامل طرح‌هايي در حوزه آب و خاک، صنايع تبديلي و تکميلي و توليدات گياهي است که به گفته مسئولان، نقش مهمي در توسعه کشاورزي و اشتغال‌زايي استان دارند.
افتتاح اين تعداد پروژه زمينه اشتغال مستقيم براي 277 نفر را فراهم مي‌کند. در اين ميان، 31 پروژه در بخش آب و خاک تعريف شده که شامل اجراي سيستم‌هاي نوين آبياري در 329 هکتار اراضي، احداث کانال‌هاي آبياري به طول 7442 متر، بازسازي و نوسازي قنوات به طول 2850 متر و انتقال آب با لوله به طول بيش از 10 هزار متر است. سرمايه‌گذاري انجام‌ شده در اين بخش بيش از 379 ميليارد ريال اعلام شده است.مسئولان جهاد کشاورزي استان مي‌گويند سه پروژه نيز در حوزه صنايع تبديلي و تکميلي به بهره‌برداري مي‌رسد که شامل يک واحد صنايع غذايي با ظرفيت 50 هزار تن در سال، يک سردخانه بالاي صفر با ظرفيت 2000 تن و يک کارخانه خوراک آماده طيور با ظرفيت 58 هزار تن در سال است. مجموع سرمايه‌گذاري در اين بخش بيش از 2452 ميليارد ريال برآورد شده است. همچنين در بخش توليدات گياهي، يک واحد گلخانه با اعتباري بالغ بر 25 ميليارد ريال به بهره‌برداري خواهد رسيد.
کارشناسان کشاورزي تاکيد مي‌کنند که اين بخش به عنوان بزرگ‌ترين حوزه مصرف‌کننده آب در جهان شناخته مي‌شود و بخش عمده‌اي از جمعيت شاغل نيز در آن فعاليت دارند. امنيت غذايي جهان وابستگي بالايي به کشاورزي دارد و کشاورزي نيز براي پايداري خود نيازمند منابع آبي پايدار است. آنها معتقدند براي دستيابي به امنيت غذايي و امنيت آبي، بايد مديريت کارآمدي در حوزه کشاورزي اعمال شود تا ضمن تأمين غذاي جامعه بشري، از منابع آبي نيز حفاظت شود. شکست‌هاي متوالي در اين حوزه مي‌تواند خسارات جبران‌ناپذيري براي جوامع به همراه داشته باشد. در همين راستا، کشاورزي به عنوان يک سيستم پيچيده معرفي مي‌شود که نيازمند مديريت منحصر به فرد است. استفاده از مدل‌سازي عامل‌مبنا مي‌تواند ابزاري کارآمد براي مديريت اين سيستم‌هاي پيچيده و شناستايي فرصت‌ها و چالش‌هاي پيش‌رو باشد.
بر اساس آمارهاي جديد، حدود 55 هزار هکتار از اراضي آبي استان زنجان تحت تأثير تنش شديد آبي قرار دارند همان‌طور که گفته شد امنيت غذايي يکي از ارکان اصلي امنيت ملي کشورها محسوب مي‌شود. کارشناسان باز معتقدند که پايداري امنيت غذايي ارتباط مستقيمي با مديريت و بهبود توليد کشاورزي دارد. به گفته آنان، طرح‌هاي جديد جهاد کشاورزي در استان زنجان با هدف افزايش بهره‌وري و کاهش مصرف آب، مي‌تواند در تقويت توليد و تأمين پايدار مواد غذايي نقش مؤثري ايفا کند.
تعداد بهره‌برداران کشاورزي چقدر است؟
آمارگيري کشاورزي در بازه‌هاي زماني 10 ساله انجام مي‌شود. آخرين سرشماري در سال 1403 با محوريت مرکز آمار کشور صورت گرفت اما نتايج آن هنوز به صورت استاني منتشر نشده است.مدير ترويج و هماهنگي کشاورزي سازمان جهاد کشاورزي استان زنجان، مي‌گويد: براساس آخرين آمار موجود، بيش از چهار ميليون و 278 هزار بهره‌بردار کشاورزي در سطح کشور شناسايي شده‌اند.
خليل پيمان، مي‌افزايد: مقايسه اين آمار با نتايج سرشماري سال 1393 نشان مي‌دهد که روند سوادآموزي و افزايش سطح تحصيلات در ميان بهره‌برداران رو به رشد است. در سال 93 حدود 35 درصد از بهره‌برداران بي‌سواد بودند، در حالي که اين رقم در سال 1403 به 23 درصد کاهش يافته است.
او ادامه مي‌دهد: اين روند افزايشي در حوزه دانش و مهارت کشاورزان، در کنار فعاليت‌هاي سازمان جهاد کشاورزي و برنامه‌هاي ترويجي، مي‌تواند منجر به ارتقاي توانايي‌هاي بهره‌برداران شود؛ به‌طوري که مصداق آن را در بهبود کميت و کيفيت محصولات کشاورزي شاهد هستيم.کارشناسان و فعالان اين حوزه کشاورزي تأکيد مي‌کنند در شرايط کمبود منابع پايه توليد، ورود دانش فني به مزرعه مي‌تواند افزايش بهره‌وري در سطح را محقق کند. به گفته آنان، رويکرد سال‌جاري که با عنوان سرمايه‌گذاري براي توليدنامگذاري شده، بر افزايش بهره‌وري در توليد محصولات کشاورزي تمرکز دارد.
نقش دانش و فناوري در افزايش توليد
يک کارشناس کشاورزي مي‌گويد: هم در بخش توليدات گياهي و هم در بخش توليدات دامي، با وجود محدوديت منابع آبي، روند توليد در استان افزايش داشته است. در سال‌هاي گذشته برداشت‌ها بيش از 4.9 ميليون تن بود اما در شرايط کنوني، با وجود کاهش آب از 2.4 ميليارد مترمکعب به حدود 1.3 ميليارد مترمکعب، توليد استان به بيش از 3.3 ميليون تن رسيده است.
فاطمه حيدري مي‌افزايد: اين آمار نشان مي‌دهد که در حالي‌که مصرف آب کاهش يافته، توليد افزايش داشته است. براي مثال، طبق اعلام جهاد کشاورزي استان عملکرد گندم از چهار تن در هکتار به شش تن رسيده و سيب‌زميني نيز از 15 تن به 32 تن افزايش يافته است. همچنين در بخش دام، نرخ زنده‌ماني که پيش‌تر 0.9 بود، اکنون به 2.4 رسيده است.او ادامه مي‌دهد: قطعاً بدون ورود دانش و بهره‌گيري از دستاوردهاي علمي، چنين افزايش راندماني امکان‌پذير نبود.اين آمارها در شرايطي مطرح مي‌شود که کشاورزي همچنان متهم رديف اول در ايجاد بحران در حوزه آب است و نياز به سرمايه‌گذاري در اين بخش را اين روزها بيش از گذشته نشان مي‌دهد.
و در نهايت ...
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايسنا،البته برخي آمارها نشان مي‌دهد که با وجود محدوديت منابع پايه، به‌ويژه آب، بخش کشاورزي استان زنجان تا حدي توانسته است با بهره‌گيري از فناوري و تکيه بر مباحث علمي، روند توليد را ارتقا دهد هرچند اين مسير راه درازي در پيش دارد. بهره‌برداري از پروژه‌هاي جديد در هفته دولت نيز همسو با همين سياست‌ها، گامي اساسي در مسير توسعه پايدار، تقويت امنيت غذايي و بهبود معيشت کشاورزان استان به شمار مي‌رود.