گل گؤر مني عشق نئيله‌دي!

اوچونجي بولوم

سيدجواد رفيعي

يئتميش ايکي ميلّت داهي الين يوزون يوماز دگيل
يئتميش ايکي ميلّته بير گؤز ايله باخمايان
شرعين اولياسي سا، حقيقتده عاصي‌دير
آديميز مسکين‌دير بيزيم، دوشمانيميز کين‌دير بيزيم
بيز کيمسه‌يه کين توتمازيز، قامو عالم بيردير بيزه
يونس امره دئر خوجا، گرکسه وار بين حاجّا
هپي‌سيندن اييي‌جه، بير گؤنوله گيرمکدير
ائله محض بو شعرلردن اؤترو دونيا، يونس امره‌ني بير اومانيست و اينسان سئور شاعر کيمي تانييير. او اينساني، قوتسال کيتابدا گلديگي کيمي، ياراديليشين ان اؤنملي جانليسي و تانرينين يئر اوزونده کي خليفه‌سي سانير و اونا حؤرمت و سايغي دويماغيدا ان اوستون سويه ده اله آلير و بو مؤضوع باره‌سينده چوخ تاکيد ائدير.
اونون بو حاقدا گؤروشو، ياراديلاني ياراداندان اؤترو سئوه ليم‌دير.
اونون شعرلرينين‌ديلي اورتاق تورکجه ساييلا بيلر. چوخ ساده و يالين بير ايفاده ايله عرفاني مضمونلاري شعر‌ديلي ايله سؤيله‌ميش. يونس بوتون کايناتداکي جانلي – جانسيزلاري هر زامان يئني بير ايشده و آللها دوغرو حرکتده گؤرور و اينسانلاري دا بو جريانا قاتيلماغا چاغيرير و داغلار ايله، داشلار ايله آللاهي چاغيرير و سحرلرده قوشلار ايله آللاهين درگاهينا دوعا ائدير.
مولانا جلال الدين‌نين شعرلرينده »‌ني« اؤز اصليندن و اؤز‌دياريندن اوزاق دوشنلري تمثيل ائدر. بو‌ني هر زمان سوُز و گداز ايله اؤز وارليق‌نيستانينا و اؤز اصيل يوردونا دؤنمک ايستر. يونس امره‌نين شعرلرينده «دولاب» بونو تمثيل ائدر. دولاب اصلينده بير آغاج ايميش کي اونو کسيب و دولابا لايق گؤرموشلر و ايندي دولابين بو اينيلتي و زاريسي اوندان اؤترودور:
مني بير داغدا بولدولار
قولوم قاناديم قيرديلار
دولابا لايق گؤردولر
اونون اوچون ابنله‌ييرم
دولگرلرده مني يوندو
هر اعضام يئرينه قوندو
بو اينيلتي حقدن گلدي
اونون اوچون اينيلرم
يونس بير باشقا شعرينده گتيرير کي اريک آغاجينا چيخيب و اورادا اوزوم يئيير. باغبان گليب اونا آجيغلانير کي نه‌دن منيم گيردکانلاريمي يئييرسن.
چيخديم اريک دالينا، آندا يئديم اوزومو
بوستان ايسسي قاقيييب، دئر نه يئرسين قوزومو ؟
بو بيتي سونراکي دؤره‌لرين شاعير و عارفي، ‌نيازي مصري بئله يوروملايير کي بو اوچ ميوه، شريعت، طريقت و حقيقت يولونو تمثيل ائدير. اريک ناخالص اولدوغونا گؤره سلوک يولوندا شريعت يولودور. شريعت لازيم‌دير آما کامل دگيل. اوزومده ده کيچيک‌دن‌لر وار و هله تام خلوصا چاتماييب‌دير. اوندان دولايي اوزوم طريقت يولونو و گيردکان تام مغز و خالص اولدوغو ايچين حقيقتي بيلديرر. بو شعر يونس امره‌نين ان چتين و ان ابهاملي شعري ساييلا بيلر. بو شعرده دئييلير کي بير سئرچه‌نين قاناديني قيرخ قاقينا ( گاري) چکه بيلمدي. بير لک لک بير قودوق دوغدو و بير ميلچک بير قارتالي قالديريب يئره ووردو. شعرين سون بيتي بئله‌دير:
يونس بير سؤز سؤيله ميش، هيچ بير سؤزه بنزمز
منافقلر اليندن اؤرتر معنا يوزونو !
يونس امره نه قدر بؤيوک و اورگه ياتان بير شاعير اولورسادا اولسون آما تاسوفله ايراندا اونون حاقيندا چوخ آز اثر ياييليب و ساده‌جه بو سون ايللرده بعضي اثرلر گؤن اوزو گؤرموش. بورادا چاليشيلميش يونسا عايد اولان بوتون اثرلر ان قيسا صورتده اولموش اولسادا تانيتيلسين و بعضي‌لري تنقيد اولونسون.يونس حاقيندا ايراندا ياييلان بيرينجي اثر انقلابدان ايکي ايل اؤنجه بير کيچيک جزوه کيمي اولاراق »يونس امره شاعر انسانگراي ترک« آديندا طلعت سعيد حلمان تاليفي‌دير کي وحيد امامي طرفيندن انگليزجه‌دن فارسجايا چئوريليب. سونرا اوزون بير سوره هيچ بير اثر چاپ اولونماييب و 1377 ده‌سيامک حسينعلي زاده طرفيندن »عشق ايشيغي« آديندا يونس-ون سئچيلميش دوخسان دؤرد شعري تبريزده تلاش انتشاراتي طرفيندن يايينلانيب. 1384 ده پروفسور »آنه ماري شيمل« ين يازديغي »يونس امره ايله يوللاردا « ( با يونس امره در راهها ) آدلي کيتابين فارسجا چئويريمي خانم دوکتور ماهرخ مقصودي امگي ايله و » کاروان حلّه« يايينلاري طرفيندن چاپ اولونوبدور. بو کيتاب تاريخي-تخيلي قيسا بير رمان کيمي يونس امره‌نين حياتي‌ني، يونس-ون شعرلري و منقبله‌لري اساسيندا اله آلميشدير و يازيلارين آراسيندا بير چوخ شعرلر سالينميشدير. بانو شيمل بئش ايل آنکارا اونيورسيته‌سينده تدريس ائميش و همان ايللرده بو کيتابي قلمه آلميشدير. اؤزو دئديگي کيمي بو ايللرده دفعه‌لرله آنادولونون بير چوخ يئريني گزميش و يونس-ون گؤزو ايله بؤلگه‌نين دورومونا باخميش. فارسجا ترجومه‌سي متوسط بير ترجومه کيمي قبول اولونا بيلر. آنه ماري شيمل-ين »اسلامين عرفاني بويوتلاري« ( ابعاد عرفاني اسلام ) کيتابيندا دا تصوفا داير و يونس امره حاقيندا اوخومالي و گؤزل مطالب واردير.
اوستاد توفيق سبحاني 1385 ده »صوفيان نخستين در ادبيات ترک« ( تورک ادبياتندا ايلک متصوفلر ) کيتابي فارسجايا ترجومه ائتميش. بو کيتابين بيرينجي بؤلومو احمد يسوي-يه و ايکينجي‌سي ايسه يونس امره-يه عايد‌دير. بو اثر بو گونه کيمي يونس امره حاقيندا ايراندا ياييلان ان اؤنملي کيتاب ساييلا بيلر. اثرين مؤلفي تانينميش آراشديرماجي رحمتلي پروفسور محمد فواد کؤپرولودور. رحمتلي دکتر غلامحسين بيگدلي ده يونس امره‌نين آنادان اولماسي‌نين 750 ايلليگي مناسبتيله، اونون دوققوز شعريني منظوم اولاراق فارسجايا چئويرميش و 1370 ايلينده وارليق درگيسي‌نين 81 و 82 ساييلاريندا چاپ ائتميشدير. بو چئويريلر سونرالار اونون‌ديوان اشعار کيتابي‌نين سون بؤلومونده چاپ اولونوب. بو اثري »مرکز« يايين ائوي تهراندا نشر ائديب.
بير باشقا اثر، »گزيده اشعار عرفاني يونس امره« کيتابي، يونس امره‌نين سئچيلميش شعرلريني احتوا ائدير. بو کيتابدا دوکتور قدير گلکاريان (گول‌ديکن) يونس‌دان 50 عرفاني شعرين تورکجه لاتين الفبا ايله برابر فارسجا ترجومه‌سيني وئريبدير. بو کيتاب» ياران« يايينلاري طرفيندن تبريزده ايشيق اوزو گؤروبدور آما تاسّوفله فارسجا ترجومه ده شاشيرديجي يانليشلار يئر آليب‌دير.
آردي وار