گنبد الله الله، تجلي ذکر صفويان در اردبيل

مجموعه تاريخي جهاني شيخ صفي‌الدين اردبيلي به عنوان آرامگاه اجداد، شهرياران و برخي بزرگان عصر صفوي، شکوه معماري مذهبي دوره ايلخاني تا صفويه را در مرکز شهر اردبيل به نمايش مي‌گذارد و آثار، تزيينات و جلوه‌هاي هنري گنبدها و کتيبه‌هاي آن توجه گردشگران و جهانگردان داخلي و خارجي را جلب مي‌کند.
شيخ صفي‌الدين اردبيلي روز دوشنبه دوازهم محرم سنه 735 قمري بعد از نماز صبح در سن 85 سالگي وفات يافت و روز بعد به وقت نماز ظهر در مجاورت خلوت خانقاه خويش دفن شد.
گنبد »الله‌ال« در مرکز مجموعه تاريخي بقعه شيخ صفي‌الدين اردبيلي قرار دارد ، بر فراز مقبره اين عارف نامدار توسط شيخ صدرالدين موسي، فرزند شيخ صفي ساخته شده و به‌عنوان هسته مرکزي مجموعه شناخته مي‌شود.
از ويژگي‌هاي برجسته گنبد مي‌توان به برج استوانه‌اي آجري با ارتفاع حدود 17.5 متر و محيط 22 متر، که روي پايه‌اي سنگي هشت‌ضلعي قرار دارد، اشاره کرد. نوع گنبد به اصطلاح، کم‌خيز و به‌صورت گسسته طراحي شده و تزيينات بيروني آن شامل بدنه با کاشي‌هاي فيروزه‌اي تزيين شده که کلمه »الله« به‌صورت مکرر روي آن نقش بسته و از همين‌رو به آن گنبد الله‌الله مي‌گويند.تزيينات داخلي گنبد شامل ديوارهاي گچ‌کاري شده داخلي تا محل اتصال به گنبد و با نقاشي‌هاي اسليمي و گل‌ و بوته‌هاي رنگي روي کرباس تزيين شده‌ و اين نقوش شباهت زيادي به طرح‌هاي قالي دوره صفوي دارند.
در محل اتصال برج به ساقه گنبد، کتيبه‌اي قرآني به خط ثلث با کاشي معرق سفيد در زمينه لاجوردي ديده مي‌شود و يک صندوق چوبي منبّت و خاتم‌کاري‌شده روي قبر شيخ صفي قرار دارد که در گذشته با جواهرات تزيين شده بود و روي آن کتيبه‌اي با نام »العبد موسوي الصفوي« حک شده است.
دو ورودي در شمال و جنوب برج وجود دارد؛ ورودي شمالي با ساخت قنديل‌خانه در دوره شاه طهماسب، تا حد زيادي از ديد خارج شده و ورودي جنوبي که به "قبله قاپوسي" يعني درب قبله معروف است، در گذشته ورودي اصلي آرامگاه بوده است.هسته? بناي مقبره مربوط به دوره‌هاي مياني اسلامي است و بسياري از لايه‌هاي تزييني و الحاقات فعلي در دوره? صفوي و مراحل بازسازي بعدي افزوده شده‌ و علاوه بر کارکرد تدفيني ، گنبد به‌عنوان علامتِ بصري و نمادِ عرفاني در مناسک زيارتي و فضاي صوفيانه? مجموعه عمل کرده است.
درهاي چوبي و صندوق قبر از چوب سخت منبت‌کاري‌شده و گاهي خاتم‌کاري استفاده شده است و ويژگي نمادين و چشمگير گنبد، آرايش کاشي‌کاري است که واژه?»الله« را به‌صورت موتيف‌هاي تکرارشونده در بدنه? بيروني و پيرامون گنبد عرضه مي‌کند؛ اين تکرار هم از منظر بصري ريتم مي‌آفريند و هم از منظر معنايي پيام وحدت و يادخدا را منتقل مي‌سازد.
کتيبه‌هاي قرآني و ذکرهاي مذهبي به خط ثلث و نسخ در محل اتصال ساقه به گنبد و در قاب‌هاي کاشي‌کاري ديده مي‌شود که نقش اطلاع‌رساني مذهبي و زيبايي‌شناختي دارد و داخل گنبد و گوشه‌هاي ديوارها با نقوش اسليمي و شبکه‌هاي هندسي تزيين شده‌ که با سنت‌هاي بصري ايراني-اسلامي هماهنگ است.
قبر مرکزي يا صندوق چوبي با تزيينات منبت در مرکز قرار دارد و فضا به‌گونه‌اي تنظيم شده تا محور زيارتي-ديداري از ورودي تا قبله دنبال شود و شکل هندسي گنبد و سطوح کاشي‌کاري به پراکندگي صوت کمک کرده و در مراسم مذهبي پژواک مناسبي ايجاد مي‌کند.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا،کهن شهر اردبيل ، مرکز استان اردبيل از جذابيت‌هاي طبيعي، تاريخي، اقتصادي و مذهبي متعددي در حوزه گردشگري دارد و از مقاصد اصلي گردشگران داخلي و خارجي محسوب مي‌شود.