گنبد سلطانيه ميراث جهاني و تجلي هنر معماري دوره ايلخاني

به گزارش عصرآذربايجان،در 40 کيلومتري شهر زنجان مي توان اثر بي همتا، کم نظير که همچون نگين انگشتري خود نمايي مي کند را مشاهده کرد که در اولين نگاه نظر هر بيننده اي را به خود جلب مي کند.
اين اثر منحصر بفرد گنبد سلطانيه نام دارد که يکي از مهمترين و عظيم ترين بناهاي آرامگاهي دوران اسلامي در ايران است که پس از کليساي جامع مريم مقدس در فلورانس ايتاليا و مسجد ايا صوفيه استانبول سومين بناي بزرگ تاريخي و از حيث فناوري ساخت گنبد، بزرگترين گنبد آجري در جهان به شمار مي رود.
اين بناي عظيم از شاهکارهاي هنري دوره ايلخاني و در واقع تجلي گاه هنر معماري اين دوره است، گنبد سلطانيه علاوه بر شکوه و عظمت معماري که در نوع خود بي نظير است، دانشنامه اي از نقش و طرح در تزيينات معماري آن روز، که بيانگر برهه اي از تاريخ معماري و هنر ايران است.
بناي گنبد در دوران حکومت خدابنده از 704 تا 713 ه. ق. احداث شده و تنها بنايي است که از مجموعه ارگ سلطانيه باقي مانده، باني و سازنده آن را رشيدالدين فضل الله و تاج الدين عليشاه ذکر کرده اند، در داخل شهر نيز به دستور اولجايتو بناي مقبره بزرگي براي او در نظر گرفته شده بود. الگوي ساخت بناي سلطانيه مقبره سلطان سنجر در مرو است که اولجايتو در زمان وليعهدي وقتي حاکم مرو بود بارها آنجا را ديده بود.
به نقل ازمرحوم کريم پيرنيا در کتاب جغرافياي تاريخي سلطانيه آمده است که شيوه ساختماني گنبد سلطانيه به پيروي از مدرسه ضيائيه 623 ه. ق. که مقارن ظهور چنگيز ساخته شده و نيز گنبد جبليه يا هارونيه طوس که سرمشق ساير گنبدهاي دوره ايلخاني، ساخته شده است.
گنبد سلطانيه در سمت جنوب غربي ارگ سلطانيه برپا شده است و در داخل ارگ هر يک از رجال معروف داراي عمارتي بودند و علاوه بر آن در ساختن بناهاي عمومي و قصرها با يکديگر رقابت داشتند. در اطراف بناي سلطانيه بناهاي الحاقي وجود داشته که ويران شده است.
از طرفي زمين طبيعي سلطانيه فشرده و يکپارچه متشکل از مواد آهکي و خاک رس و خرده سنگهاي کوچک حداکثر 35 سانتي متر است. اين ويژگي سبب شده تا زير پاي گنبد محکم و سفت شود، از علل پايداري در مقابل عوامل تخريبي مختلف همين يکپارچگي زمين است.