گنجينه آثار تاريخي بوکان و رنج نبود موزه‌خانه

 پيشينه تاريخي بوکان با نمايان شدن ابعاد معبد تاريخي مربوط به حکومت مانايي‌ها در تپه قلايچي اين شهر و پيدا شدن آجرهاي لعاب دار در اين معبد تاريخ، بيشتر از گذشته مورد توجه محققان داخلي و خارجي قرار گرفت.
پس از فصل اول کاوش تپه قلايچي در سال 1364 کاوش در اين منطقه متوقف شد؛ سرانجام در سال 1378 کاوش در تپه قلايچي از دومين تا نهمين فصل آن به ترتيب از سال 1378 تا 1385 ادامه داشت و در طي اين فصول قسمت‌هاي باقي‌مانده تالار و اتاق‌هاي جانبي يک تا هشت، حياط سنگ‌فرش منظم شرقي، حياط تراس‌دار سنگ‌فرش شمالي، پله‏‌هاي اصلي غربي، سکوهاي سه‌گانه و حصار اصلي و سطوح آجري و حجم زيادي از اشياي تزئيني، سفالي، فلزي و آجري از زير خاک سربرآورد.
در جديدترين کاوش‌ها در گورستان قلايچي بوکان که خرداد سال 1403 انجام شد، علاوه بر مستند سازي بقاياي معماري گورها که در نوع خود تنوع بسيار خوبي دارد، مطالعات انساني، يافته‌هاي موزه‌اي، سفال‌هاي لعاب و مُهرهاي يافت شده در کنار اين تدفين‌ها مي‌تواند از لحاظ هنري و تاريخي بسيار حايز اهميت باشد.
اما چيزي که بر اهميت آثار تاريخي و باستاني بوکان افزوده 55 قطعه آجر لعابداري است که در سال 1370 در انباري در بندر چياسو (نزديک مرز سوئيس و ايتاليا) از سوي خانواده‌اي ايراني براي فروش عرضه شد.دکتر جان کرتيس در مقام موزه‌دار از موزه بريتانيا وقتي در 17 مهر 1370 از اين آثار بازديد کرد تا در صورت امکان، موزه بريتانيا آن‌ها را خريداري کند، متوجه شد اين آثار متعلق به فرهنگ »مانايي« و محوطه قلايچي است و بايد به ايران بازگردانده شود.روند حقوقي براي استرداد اين مجموعه با مشارکت دکتر جان کرتيس از کشور سوئيس و دستگاه ديپلماسي و ميراث فرهنگي ايران حدود سه دهه طول کشيد تا در آذرماه سال 1399 به ايران تحويل داده شد.پس از آن تعداد آجرهاي لعاب دار قلايچي بوکان به 150 قطعه رسيد که از اين تعداد 0 قطعه در موزه ملي ايران در تهران و مابقي نيز در برخي موزه خانه‌هاي مردم شناسي در ساير مناطق کشور نگهداري مي‌شود.اشياي تاريخي بوکان تنها اين آجرهاي لعاب‌دار و رنگين نيست بلکه هم اکنون يک هزار و 200 شي تاريخي قابل نمايش در موزه‌هاي مردمي شناسي در اين شهرستان ثبت شده که از اين تعداد 800 شي در موزه تهران و 400 شي ديگر نيز در موزه ساير شهرستان‌ها نگهداري مي‌شود.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا،حال با وجود اين ظرفيت خوب، بوکان يکي از معدود شهرهاي کشور است که از نبود موزه‌خانه مردم شناسي رنج مي‌برد و اين موضوع و بازگشت دوباره آجرهاي لعاب دار به اين شهر يکي از مطالبات دوستداران آثار تاريخي و باستاني در بوکان است.