اولين جشنواره ملي چومچه خاتون در شهرستان کوثر برگزار شد

به گزارش عصرآذربايجان حسن محمدي اديب در جمع خبرنگاران گفت: اولين جشنواره ملي چومچه خاتون روز جمعه 9 خرداد ماه در شهر گيوي عليا شهرستان کوثر برگزار شد.
مديرکل ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌ دستي استان اردبيل افزود: چومچه خاتون آيين محلي باران خواهي است که از ديرباز در استان اردبيل و به ويژه در محدوده شهرستان کوثر اجرا مي‌شد و در پاسداشت اين آيين جشنواره چومچه خاتون يازدهمين دوره خود را تجربه مي‌کند.
وي تاکيد کرد: اين جشنواره هرساله با اجراي آيين باران‌خواهي چومچه خاتون، شکرگزاري به خاطر بارش رحمت الهي و همچنين با اجراي برنامه‌هاي فرهنگي و هنري متعدد برگزار مي‌شود.
محمدي اديب با اشاره به اينکه آيين چومچه خاتون در سال 1400 در فهرست آثار ناملموس ملي به ثبت رسيده است، ادامه داد: زنده نگه داشتن آيين‌هاي کهن به عنوان ميراث ناملموس ملي و معرفي آنها به نسل جديد يکي از اهداف برگزاري چنين جشنواره‌هايي است که البته در کنار آن اهدافي مانند معرفي ظرفيت‌ها و توسعه صنعت گردشگري در دستور کار قرار دارد.
مردم منطقه آذربايجان و استان اردبيل براي طلب باران مراسمي دارند که آن را «چمچه خاتون» مي‌نامند، اين مراسم در بسياري از مناطق ايران رايج است اما با تفاوت‌هاي اندکي که ريشه در فرهنگ و مذهب مناطق مختلف دارد. در استان اردبيل بيش از همه در مناطق جنوبي استان و در شهرستان کوثر اين مراسم رايج بوده و امروزه نيز به رسم زنده نگه داشتن آيين باران خواهي و در قالب جشنواره‌اي همچنان مراسم چمچه خاتون اجرا مي‌شود.
چمچه در لغت و در زبان ترکي به معناي قاشق چوبي بزرگ است، چمچه خاتون عروسکي است که با ملاقه يا قاشق بزرگ و معمولا چوبي مي‌سازند و آن را به شکل يک خاتون در مي‌آورند، در مراسم طلب باران»چمچه خاتون«، يک نفر که انگار نقش اصلي اين نمايش را برعهده دارد و معمولا مرد يا زني سن و سال دار است، چوچمه را در دست مي‌گيرد و با آن حرکات نمايشي و موزون اجرا مي‌کند، حرکاتي که شبيه راز و نياز عرفا است و با خواندن اشعاري به طلب باران از خداوند مي‌پردازد.
نقش اصلي اين آيين اما تنها نيست، در کنار او افراد ديگر نمايش نيز هستند که آنها هرکدام دو قلوه سنگ در دست داشته و با زدن سنگ‌ها به هم با ريتم خاصي نقش اصلي را در خواندن اشعار و طلب باران همراهي مي‌کنند.
در مراسم چمچه خاتون، علاوه بر چمچه، قلوه سنگ‌هايي را نيز با پارچه‌هاي رنگي تزئين مي‌کنند که هر فرد حاضر در گروه دو قلوه سنگ را برمي‌دارد و زدن آنها به هم به صورت ريتميک در خواندن اشعار نفر اصلي را همراهي مي‌کند. بخشي از شعرهاي معروفي که در اين آيين خوانده مي‌شود به شکل زير است:
چومچه خاتون نه ايستر/ آلله دان ياغيش ايستر/ الي خميرده قالميش/ بيرجه قاشيق سو ايستر
آلا داغين بولودو/ يتيم لرين اومودو/ آلله سن ياغيش ايله/ آرپا، بوغدا قورودو
چمچه خاتون چه چيزي مي‌خواهد/ از خداوند باران مي‌خواهد/ کسي که دستش در خمير مانده است/ يک قاشق آب مي‌خواهد
اي ابر کوهستان/ و اي اميد يتيم‌ها/ خدايا باراني بفرست/ که خوشه‌هاي جو و گندم خشک شدند.