در مورد درياچه اروميه آنچه از دير باز بيش از هر چيز توجه جغرافيا و سفرنامه نويسان را جلب کرده است، غلظت زياد نمک و ساير املاح و در نتيجه نبود ماهي، در آب آن مي باشد. شبه جزيره شاهي در شرق درياچه، نيز که به وقت افزايش آب به جزيره تبديل مي>شد. علي رغم اين ويژگي ها کشتيراني در آن سابقه ديرينه داشت که رونق آن به ادوار پيش از حمله مغول باز مي گردد. نخستين گزارش هايي که از قرن نوزدهم در باب کشتيراني در درياچه در دست هستند شناورهايي هر چند تکامل نيافته و با خدمه هاي فاقد مهارت هاي دريانوردي در درياچه وجود داشت. بنابر گفته آگوست بن تان، افسر فرانسوي که به دربار عباس ميرزا درتبريز اعزام شده بود، کشتيراني در درياچه اروميه به علت طوفان هاي ناگهاني با مخاطره همراه بود.

وي مي افزايد» به همين دليل رفت و آمد در آن کم است ... گفتني آنکه درگيري ناموفق در جنگ هاي طولاني با روسيه در همين سالها، دولت ايران را به فکر انتقال فن کشتي سازي به کشور انداخته بود. وجود همين شناورهاي ابتدايي به زودي تحت الشعاع تصميم ملک قاسم ميرزا، پسر فتحعلياه براي توسعه کشتيراني در درياچه قرار گرفت. ملک قاسم ميرزا که مادرش دختر امامقليخان بيگلر بيگي افشار اروميه، فردي تحصيلکرده و آشنا به زبان هاي فرانسه، انگليسي و روسي بود، در دوران عباس ميرزا و محمد شاه به حکومت شهرهاي مختلف آذربايجان از جمله اروميه ، منصوب شد. در آغاز  سلطنت ناصر الدين شاه نيز يک بار والي آذربايجان بود ( 65-1264 ه.ق) از اقداماتي که در دوران حکومتش در اروميه براي آباداني و اشاعه دانش روز به عمل آورده بود، اطلاعاتي در دست است. وي در نتيجه خدمات شايان و آباداني در شيشوان که در ساحل شرق درياچه قرار داشت توانست، انحصار کشتيراني و دريا سالاري درياچه اروميه را به عنوان تيول از محمدشاه ( حک. 64-1250 ه.ق) دريافت کند. براي بهره برداري از اين حق در آغاز تعدادي از قايق هاي ابتدايي روستاييان سواحل درياچه را نابود کرد و سپس بوسيله صنعتگران روسي که از بنادر درياي مازندران به شيشوان آورده بود. کشتي کوچکي ساخت و در درياچه به آب انداخت. همچنين براي آباداني جزاير درياچه به تاسيس مهاجرنشين در جزيره قويون داغي -قويون آداسي- مبادرت ورزيد. در پي اين موفقيت ها با استخدام يک استاد کشتي ساز از باکو و تعدادي نجار، کشتي بزرگي با ظرفيت يکصد تن در شيشوان ساخت تا براي حمل مال التجاره ميان مناطق همجوار درياچه اروميه بکار گرفته شد. راوينسون با ستايش از پشتکار و اقدامات شاهزاده مي نويسد که اين توفيقات موجب آن شده بود که ملک قاسم ميرزا درصدد به آب انداختن کشتي بخا ر درياچه اروميه برآيد.  با وجود اين در دوران سلطنت ناصر الدين شاه او نخستين کشتي بخار را در درياچه به آب انداخت. ملک قاسم ميرزا يک کشتي بادي اختصاصي با کابيني مجلل داشت که فاصله شيشوان تا اروميه را در سه روز مي پيمود. او از اين کشتي براي سفر به جزيره قويون داغي و شکار در آنجا استفاده مي کرد. بعد از آن نيز امامقلي ميرزا پسر ملک قاسم ميرزا که فردي تحصيلکرده بود انحصار کشتيراني درياچه را بدست گرفت. او دوبار در سلطنت مظفر الدين شاه و يک بار در سلطنت محمدعلي شاه به حکومت اروميه رسيد. درآن زمان ناوگان تجاري او شامل سه کشتي بادي با کف مسطح بود که هر يک با يک دوجين خدمه ظرفيت حمل 20 تن بار را داشتند. از آنجا که تردد اين شناورها به وزش باد موافق بستگي داشت، حرکت آنها نامنظم و با تاخير همراه بود. تفاوت عمده حق کشتيراني امامقلي ميرزا با ملک قاسم ميرزا اين بود که او سالانه هزار تومان به دولت مي پرداخت و از همين رو مستاجر محسوب مي شد. حال آنکه ملک قاسم ميرزا اين انحصار را به عنوان تيول داشت. امامقلي ميرزا نيز کشتي هاي خود را در ازاي سالي 2720 تومان(800 ليره) به فردي بنام اصلان خان سرهنگ اجاره داده بود (1308 ه.ق/1991م). اما مهم تر از اينها اقداماتي بود که در تهران براي تحصيل امتياز کشتي راني درياچه اروميه به عمل مي آمد. از اعطاي امتياز راه تهران-تبريز- جلفا- تبريز- بايزيد (مرز عثماني) و تهران - بروجرد به کامران ميرزا و ژنرال آلفردلومر- داماد طولوزان پزشک ناصرالدين شاه در سال(1307 ه.ق/1890 م) بود. اين امتياز که مدت آن 60 سال بود شامل انحصار کشتيراني درياچه اروميه هم مي شد. ولي از جانب صاحبان امتياز هيچگونه اقدامي براي ايجاد راه و کشتيراني به عمل نيامد؛ و در نتيجه امتياز مزبور به علت پايان مهلت شروع به کار باطل گرديد. در سال(1312 ه.ق/1895م) امتياز کشتيراني به پسران بدل آرزومانيانس - موسسه تجارتخانه آرزومانيانس اعطا گرديد. اين امتياز با مخالفت کارساز مظفرالدين ميرزا وليعهد که از امامقلي ميرزا حمايت مي کرد، مواجه گشت. ضمناً چندي بعد، بنا بر فرمان مورخ ربيع الثاني(1317 ه.ق /1889 م) از 1400 تومان ماليات سالانه کشتي هاي امامقلي ميرزا اختصاص يافت. از اواخر قرن نوزدهم تجارت خارجي اروميه تدريجاً از وابستگي رها و ارزش خشکبار صادره از اروميه و مراغه به روسيه در(1306 ه.ق /1888م)  به 779220 تومان بالغ مي>گرديد. در سالهاي بعد اين روند ادامه داشت. در اوايل قرن بيستم از اروميه به تنهايي سالانه 1,000,000 تومان سبزه به روسيه صادر مي>شد. در اين سالها اروميه کالاهاي اروپايي مورد نياز را بدون واسطه تبريز، مستقيماً، از استانبول، و ادويه و پارچه>هاي هندي را از همدان وارد مي>کرد. ظاهراً اين رونق اقتصادي از يکسو، از سوي ديگر کوشش هايي که در سالهاي گذشته از جانب ديگران براي امتياز کشتيراني به عمل آمده بود مشوق امامقلي ميرزا حاکم اروميه در مورخ (23-1322 ه.ق /1905م) براي افزايش اين تعداد و ظرفيت کشتي هايش شد تا با اين کار ضمن افزايش درآمد، حقوق خود در درياچه اروميه را تثبيت کند. به گفته اوژن اوبن، وزير مختار فرانسه، ناوگان او در مورخ 1324 ه.ق شامل سه قايق بزرگ بادي، هر يک با 9 خدمه، بود. اين شناورها آهن آلات و منسوجات روسي که از اردبيل به مراغه وارد مي شد، به اروميه انتقال مي دادند و در بازگشت توليدات کشاورزي اروميه را حمل مي کردند. در صورت وزش باد موافق، سفر بين دو کرانه براي اين شناورها 8-9 ساعت به طول مي انجاميد. علاوه بر اين، امامقلي ميرزا همچنين درصدد به آب انداختن يک کشتي بخاري نيز برآمده بود، اما ورود قطعات اين کشتي که از يکي از کشورهاي اروپايي احتمالاً آلمان خريداري شده بود، با کارشکني روسيه مواجه گرديد. سنت پطرزبورگ براي جلوگيري از حضور دولتي ثالث در درياچه اروميه و نيز تسهيل انتقال کشتيراني به اتباع خود، مانع از عبور کشتي مزبور از خاک روسيه شد در پي مداخله دولت ايران و صدور فرمان ممنوعيت انتقال امتياز کشتيراني از سوي امامقلي ميرزا و فرزندانش به اتباع خارجه، دولت روسيه با عبور کشتي موافقت کرد ( شوال 1324- نوامبر  1906 م). سرانجام کشتي بخاري در ربيع الاول 1325 ه.ق يعني زماني که پيروزي نهضت مشروطيت نويد پيشرفت کشور را مي>داد توسط يک مهندس آلماني در کنار درياچه اروميه مونتاژ و به آب انداخته شد. از اين پس توسعه کشتيراني درياچه اروميه شتابي چشمگير يافت. در صفر 1330 ه.ق امامقلي ميرزا تحت فشار روسها شش کشتي از شناورهاي خود را به مدت 10 سال به بارون جبرئيل بود اقيانس ارمني ايراني از اهالي ديلمان آذربايجان براي رهايي از اجحافات مقامات محلي به تبعيت روسيه درآمده بود، به اجاره واگذار کرد. ولي اين کار موثر نگرديد. سنت پطرزبورگ هيچگاه تحصيل امتياز آن را از فهرست اولويت هاي استراتژيک خود در ايران خارج نکرد. چنانکه در سالهاي (1333 ه.ق/1914م) و دو سال بعد از سال (1335 ه.ق 1917 ميلادي)  با وجود اينکه کشتيراني درياچه عملاً در اختيار روسيه بود، سنت پطرزبورگ در ازاي عزل شجاع الدوله حاکم بدنام آذربايجان، امتيازي چون حق کشتيراني را مي طلبيد. در اغتشاش حاکم بر منطقه از جمله نسل کشي ارامنه آسوري (جيلو) مهاجر از عثماني در مناطق اروميه و سلماس و همچنين کشتارها و غارتگري سمکو کرد. مهاجر عراق، درياچه اروميه تنها راه مواصلاتي امن براي ارتباط در شهر اروميه با تبريز و ديگر مناطق داخلي کشور بود. بنابر گفته رحمت اله خان معتمد الوزاره، کفيل کارگزاري وزارت امور خارجه در اروميه، کشتي هاي بخار براي اجتناب از مصادره شدن توسط مسيحيان از پهلو گرفتن در بندر گلمانخانه خودداري مي کردند. مخبر السلطنه شناورهاي بوداقيانس - استيونس را در توقيف نگاه داشت و آنها را فاقد اعتبار اعلام کرد. از همين رو نورمن ده روز پس از کودتاي سوم حوت 1299 ش رضاخان، از کشتيراني جلوگيري به عمل آمد.