مسجد جامع سجاس

مسجد جامع سجاس يکي از آثار برجسته استان زنجان است که در 12 کيلومتري شمال غربي شهرستان خدابنده و 35 کيلومتري جنوب غربي سلطانيه در شهر سجاس از توابع بخش سجاس رود قرار دارد. اين مسجد تاريخي از نظر معماري نيز قابل مقايسه با ساير بناهاي مذهبي احداث شده در دوره خود است. اين مسجد به سبک مساجد شبستاني بنا شده است.

گروه سيري در استان ها: مسجد جامع سجاس يکي از آثار برجسته استان زنجان است که در 12 کيلومتري شمال غربي شهرستان خدابنده و 35 کيلومتري جنوب غربي سلطانيه در شهر سجاس از توابع بخش سجاس رود قرار دارد. اين مسجد تاريخي از نظر معماري نيز قابل مقايسه با ساير بناهاي مذهبي احداث شده در دوره خود است. اين مسجد به سبک مساجد شبستاني بنا شده است.
آثار قوس‌ هاي فرو ريخته در جرز شمالي نشان مي‌ دهد که اين بنا با ملحقات و افزوده‌ هاي ديگري با شبستان موجود، مجموعه کامل‌ تري را تشکيل مي‌ داده است. بناي موجود، شبستان گنبد داري است که به سبک چهار طاقي احداث گرديده و جرز هاي چهار گانه، سنگيني گنبد را به عهده گرفته‌ اند. گنبد با واسطه چهار فيلپوش بر روي جرز هاي چهارگانه استوار شده است. بالاي فيلپوش‌ ها طاق‌ نماهاي زيبايي قطاربندي شده که بدين وسيله گردي کاملي را جهت اجراي عرقچين گنبد فراهم آورده است. گنبد اين مسجد از نوع گنبدهاي يک پوششي است که از آجر ساخته شده و تزئينات آن منحصر به نقش ستاره ايراني (ستاره پنج پَر) مي‌ باشد. ورودي کنوني در جرز شمالي تعبيه شده و در جرز هاي غربي و شرقي دو درب بزرگ شبيه به ايوان، در ضلع جنوبي محراب مسجد در راستاي قبله با خالي نمودن ديوار ايجاد شده است. قرينه محراب در جرز هاي غربي و شرقي در حدّ فاصل در بزرگ  تزئيناتي نظير محراب انجام گرفته که تنها جنبه تشريفاتي داشته و به لحاظ تکميل قرينه‌ سازي اجرا شده‌ اند.
اين مسجد از نظر گچ‌ بري و کتيبه‌ ها بسيار ارزنده و قابل توجه است. چهار کتيبه در اين بنا به چشم مي‌ خورد. ابتدا کتيبه ساقه گنبد است که به خط نسخ ابتدايي گچ‌ بري گرديده و احتمالاً همزمان با احداث بنا بوده است. کتيبه فيلپوش‌ ها که با خط ثلث زيبا نوشته شده است. اين کتيبه با توجه به سبک نگارش، احتمال دارد که متعلق به دوران ايلخانيان باشد. زير فيلپوش‌ ها کتيبه بسيار ارزنده‌ اي به عرض حداقل 50 سانتي‌ متر در گرداگرد مسجد نوشته شده که متن آن سوره تبارک است. اين کتيبه با دو خط موازي در بالا و پايين محدود شده و بالاي خطوط، کتيبه کوچک ديگري به خط کوفي اوايل قرن پنجم نوشته شده است. متن کتيبه به خط نسخ خوانا نوشته شده و با گچ‌ بري‌ هاي بسيار زيبا و طرح‌ هاي اسليمي پرکار مزيّن گرديده‌ است. محراب مسجد سجاس با گچ‌ بري‌هاي ارزنده متشکل از طرح‌ هاي اسليمي و گياهي طراحي و اجرا شده‌ اند. با توجه به شيوه معماري و کتيبه‌ هاي موجود و شباهتي که بناي اين مسجد با ديگر بناهاي دوره سلجوقي منطقه دارد، مي‌توان بناي اصلي را به اواخر قرن پنجم هجري منسوب داشت که در دوره مغول نيز تعميرات و تزئيناتي در آن صورت گرفته است. اين اثر در تاريخ 12 بهمن 1353 با شماره ثبت 1019 به‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

منبع :