در گذشته اين محل" يکدر" و " قرخلار" (چهل تن) ناميده مي شد. در سال هاي 1914- 1918 م شخصي به نام کاظم خان- از افراد غيور قوشچي – اين قلعه را جهت دفاع در برابر حمله هاي " اسماعيل آقا سيميتقو" ساخت. 

آثار عمارت و ساختمان هاي متعددي از سنگ هاي بزرگ و تراشيده در پي و بناي اين قلعه به چشم مي خورد. در اين قلعه تعدادي سنگ قبر از مرمر سفيد و درخشان وجود دارد که روي آن ها عباراتي به خط نسخ زيبايي حجاري شده است. در بالاي اين قلعه چاهي به طول و عرض دو و نيم متر و عمق هشت متر ديده مي شود.

اين قلعه فقط يک در دارد که به جاده سنگي باز مي شود. در قرن هفتم هـ. ق به دستور هلاکوخان اين قلعه تجديد بنا شد.

قلعه اسماعيل آقا در فاصله هجده کيلومتري شمال غربي شهرستان اروميه، به فاصله نسبتاً کمي از جاده "سيرو"، در بالاي يک رشته کوه منفرد بقاياي آثار و قلعه اي نظامي به چشم مي خورد. اين کوه از دو طرف با شيب تند به رودخانه نازلو چاي منتهي مي شود و به لحاظ موقعيت سوق الجيشي حايز اهميت است.  آثار موجود در اين قلعه به دو دوره تاريخي تعلق دارد: الف) دوره اول: آثاري مربوط به هزاره اول ق. م را شامل مي_شود. از اين دوره بقاياي ديوارهايي از يک پادگان نظامي اورار توبي باقي مانده است. ب) دوره دوم: شامل آثار و بقاياي قلعه دفاعي ديگري است که ديوارهاي آن به همراه برج هاي ديده باني پا برجاست و متعلق به يکي از اربابان محلي دوره قاجاريه است.

قلعه شاي (پوشتو) اين دژ که در اقصي نقاط آذربايجان غربي افسانه هاي حيرت آوري به آن نسبت مي دهند، از موقعيت طبيعي ويژه اي برخوردار است و براي ديدن آن بايد راه ناهمواري را که از جاده مهاباد به سردشت منشعب و از آن به روستاي " داغه " ختم مي شود، پيمود. 

اين صخره هشتاد متر ارتفاع دارد و صعود به بالاي آن تنها از يک راه که در جبهه غربي است، صورت مي گيرد. ساختمان هاي مورد بحث با سنگ لاشه و در بعضي قسمت ها بدون ملاط ساخته شده است. سفال هاي به دست آمده از اين قلعه بسيار خشن و ابتدايي و اکثراً دست ساز هستند. 

بررسي اين گونه سفال ها و همچنين پي هاي ساختماني موجود آشکار مي سازد که نخستين سنگ بناي اين دژ عظيم و شگفت آور در اوايل هزاره اول ق.م به وسيله اقوام محلي پايه گذاري شد و در دوره مادها ملحقاتي به آن اضافه شد.قلعه دختر (قيزقلعه) روستاي " قيزقلعه" از توابع بخش مرکزي شهرستان خوي و در دهستان "ديزج" قرار دارد. اين قلعه مربوط به هزاره هاي اول و دوم ق.م است. اين قلعه بر فراز يک تپه بلند و منفرد قرار دارد. از فراز اين قلعه مي توان بخش وسيعي از دشت خوي را مشاهده کرد. 

در بالاي اين قلعه علاوه بر سفال هاي شکسته فراوان، تعداد زيادي سنگ در ابعاد مختلف به جاي مانده است. همچنين قسمت هاي زيادي از ديوار اين قلعه که سبک معماري آن ها از نظر نوع مصالح و نحوه ساخت اورارتوي است، به خوبي قابل مشاهده است.در ميان دشتي وسيع درياچه‌اي با چشم‌انداز زيبا قرار گرفته که حکم سراب را براي اين منطقه دارد. اين درياچه شگفت‌انگيز که با نام پري، خندقلو و شورگول شناخته مي‌شود و تنها درياچه طبيعي استان زنجان است. درياچه پري همچنين يکي از جاذبه‌هاي توريستي و و کمتر شناخته شده استان زنجان در شهر ماه‌نشان محسوب مي‌شود.