قالي اردبيل

گروه سيري در استان ها: اين قالي مشهور از آن جهت قالي اردبيل ناميده مي‌شود که از مسجدي واقع در مصلّي اردبيل که شاه اسماعيل و جد او شيخ صفي الدين (که سلسله صفويه نام خود را از او گرفته) مدفون شده‌اند، به دست آمده‌است. اين قالي بنابه توصيه ويليام موريساز شرکت ونيست رابينسون خريداري شد که شرکت مزبور آن را از شرکت زيگلر واقع در تبريز خريده بود.

 قالي اردبيل از نظر طرح و بافت يکي از نفيس‌ترين و مشهورترين قالي‌هاي جهان است. از لحاظ تاريخي نيز سند و مدرک مهمي محسوب مي‌شود زيرا داراي تاريخ و امضاء است، و از اين رو هسته مرکزي گروه قالي‌هاي ترنجدان ياسبک مشابه‌است که با اطمينان کامل مي‌توان آن را متعلق به اواسط قرن شانزدهم دانست. چه قالي در سال 1539 ميلادي(946ه. ق.) يعني در سيزدهمين سال سلطنت پنجاه و دوساله شاه طهماسب بافته شده‌است. تار و پود اين قالي ابريشم و گره آن فارسي است و در هراينج مربع تقريباً 19 × 17 گره دارد، که مساوي بهترين نوع قالي کاشان است. قالي اردبيل برخلاف بسياري ديگر از قالي‌هاي مشهور آن زمان طرحي آرام دارد و فاقد تصاوير حيوان و انسان است، چه هدف از بافت قالي استفاده از آن در مکاني مقدس بوده‌است. قالي در تبريز و در دربار شاه طهماسب که تبريز را به پايتختي برگزيده بود و در کارگاههاي سلطنتي بافته شده‌است.قالي معروف به اردبيل که مکان اصلي آن بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي جد شاهان صفوي بوده است اکنون در موزه ي ويکتوريا و آلبرت انگلستان در محفظه شيشه اي مخصوص نگهداري مي شود و يکي از آثار شاخص اين موزه به شمار مي آيد. در زير مشخصات و چگونگي انتقال آن به نقل از وب سايت موزه آمده است: قالي بافته شده از پشم و ابريشم 1540-1539 م پهنا: 535.5 سانتيمتر و طول 1044 سانتيمتر شماره ثبت در موزه ويکتوريا و آلبرت: 1893-272
مقصود احتمالا شخصي از صاحب منصبان است که براي ابراز فروتني در برابر اين مکان خود را بنده خوانده و لزوما به معناي لغوي آن نيست. در خط چهارم اين نوشته سال 946 هجري قمري ذکر شده که معادل 1539-1540 ميلادي است. پشم عنصر اصلي تشکيل دهنده ي اين قالي است. مانند اغلب منسوجات اين اثر نيز تشکيل شده از تار و پود. پودها در تمام طول کار به دور تارها تابيده شده اند. سطح قالي اردبيل پوشيده شده است با يک طرح يکپارچه نسبتا ساده با اجزا قرينه و يک شمسه در وسط آن که دو چراغدان در طول آن قرار دارد. وقتي دو انگليسي در سال 1843 از زيارتگاه شيخ صفي الدين اردبيلي ديدار کردند دو قالي در آن محل قرار داشت. سه سال و اندي بعد از آن در اثر زلزله اين مکان آسيب ديد و احتمالا براي تهيه وجه لازم براي تعمير، فرشها فروخته شدند. قالي هاي آسيب ديده در ايران توسط کمپاني”زيگلر” (Ziegler & Co) که در کار خريد فروش فرش بود خريداري شد. تکه هاي آن که هنوز قابل استفاده بود به هم متصل و نتيجه آن شد که يک قالي کامل و سالم به دست آمد و يک قالي بدون حاشيه با ابعاد کوچکتر. در سال 1892 قالي بزرگتر توسط کمپاني “رابينسون” (Vincent Robinson & Co )در معرض فروش گذاشته شد. “ويليام موريس” (William Morris )که از جانب موزه در مورد آثار هنري تحقيق مي کرد طي گزارشي اين فرش را فوق العاده و منحصر به فرد و بسيار زيبا توصيف و اصرار به خريد آن کرد. در ماه مارس 1893 با پرداخت 2000 پوند موزه ي “ويکتوريا و آلبرت” صاحب اين قالي شد. قالي کوچکتر به طور مخفيانه توسط کلکسيونر امريکا يي نگهداري مي شد تا اينکه در سال 1953 توسط موزه هنر شهر لوس آنجلس (Los Angeles County Museum of Art) خريداري شدقالي اردبيل ساليان دراز از ديوار موزه آويزان بود تا اينکه در سال 2006 داخل يک محفظه مخصوص در مرکز گالري بر روي کف زمين قرار داده شد. براي محافظت از رنگهاي آن تنها ده دقيقه يا نيم ساعت در طول روز چراغ هاي محفظه روشن مي_شود.

منبع :