صنايع دستي از گذشته هاي دور در تامين نيازهاي مردم مناطق مختلف ايران از اهميت ويژه اي برخوردار بوده است و ساکنان مناطق کردنشين آذربايجان غربي هم همچون ديگر مناطق اين سرزمين کهن، علاقه فراواني به تامين نيازهاي خود از طبيعت و محصولات توليدي هنرمندان جولايي داشتند. اين زاگرس نشينان با استفاده از هنر خود پوشاک مورد نيازشان را از پشم دام هاي کوچکي چون »گوسفند و بز« تامين مي کردند و جولايي در حقيقت صنعت توليد پارچه هاي محلي آنان بود. 

جولايي کاران با دقت و ظرافت زيادي تار و پودهايي را با نقش و نگارهاي خاص به هم پيوند مي دادند و بر اساس نياز، انواع پارچه هاي مخصوص تهيه مي کردند. اين محصولات نساجي سنتي شامل چارشيو »چادرشب يا رختخواب پيچ«، برمال »سجاده يا جانماز«، پوپشمين »پشه بند يا توري«، رانک و چوخه»لباس مردانه کردي«، بوزو »ساق بند« و غيره بوده است. 

* چارشيو يا رختخواب پيچ

اين پارچه سنتي که با استفاده از پشم گوسفند تهيه مي شود براي جمع کردن رختخواب و هنگام جابجاي بار و بنه از اهميت ويژه اي برخوردار بوده است. مردم اين مناطق از رختخواب پيچ براي تزيين کرسي، پرده يا روانداز استفاده مي کردند و روزگاري اين محصول صنايع دستي جايگاه ارزشمندي در مناطق روستايي و برخي از خانه هاي شهري داشت اما با ظهور تکنولوژي و توليد محصولات مدرن امروزه جايگاه اين صنايع دستي رنگ باخته است.

 * جاجيم

جاجيم نيز از ديگر محصولات توليدي صنعت جولايي در آذربايجان غربي به شمار مي رود که جلو درب ورودي اتاق ها قرار مي گرفت و به سبب نقش و نگاري که داشت هنر اين مرز و بوم را به نمايش مي گذاشت.

 * تنها يک کارگاه جولايي در آذربايجان غربي فعاليت مي کند

معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي مي گويد: صنعت نساجي سنتي جولايي که به مناطق جنوبي آذربايجان غربي و کردستان اختصاص دارد از جمله هنرهاي بومي در حال فراموشي است و در زمان حاضر تنها يک کارگاه در سطح استان در اين زمينه فعاليت مي کند. افسانه رنجبر قاسمي اظهار داشت: نساجي سنتي يا جولايي در محدوده‌ هاي کردنشين به نام 'مکريان' رواج دارد و توليد منسوجاتي نظير سجاده، چادر شب و پارچه لباس کردي مردانه مورد توجه ويژه اين صنعت است. وي افزود: يکي از مهمترين دست بافته هاي سنتي آذربايجان غربي که در شهرستان هاي بوکان، مهاباد، سردشت و پيرانشهر رواج دارد، جاجيم است؛ در گذشته به جاي جاجيم واژه جولايي به کار مي بردند و اکنون نيز در مناطق شمال غرب کشور به اين حرفه جولايي گفته مي شود و استادکاران آن را نيز جولا مي گويند. 'رنجبر' به صرفه نبودن سرمايه گذاري، نداشتن کاربرد در زندگي مدرن، تغيير ذايقه مخاطب امروز، کيفيت و بسته بندي بسيار نامناسب را از دلايل کم رونق شدن بازار اين رشته از صنايع دستي عنوان کرد. وي حمايت از بازاريابي مناسب براي محصول توليدي هنرمندان، پذيرش هنرمندان و صنعتگران به عنوان يک عضو مولد در جامعه همانند ديگر بخش هاي اقتصادي دولت، بهينه سازي و استانداردسازي محصولات، تغيير کاربرد و پيدا کردن کاربردهاي جديد در کنار تعامل با ساير نهادهاي توليدکننده و صادرکننده و استفاده از تجربه هاي آنان را در جلوگيري از انقراض صنايع دستي مهم عنوان کرد.

 * ذايقه و سليقه مردم تغيير کرده است

رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري پيرانشهر نيز با اشاره به اينکه تنها فعال هنر صنعت جولايي يا نساجي سنتي آذربايجان غربي در اين شهرستان فعاليت مي کند، گفت: تغيير سليقه مردم در دکوراسيون، معماري منازل، وجود رقباي صنعتي و کمبود مواد اوليه از عوامل اثرگذار در نابودي اين صنعت به شمار مي رود. سليمان بشيري بيان کرد: براي احياي دوباره صنايع دستي، توليدکنندگان بايد محصولات توليدي خود را مطابق با سليقه روز در اختيار مردم قرار دهند و حتي برخي از وسايل را با حفظ اصالت، تغيير کاربري دهند و براي فروش در بازار آماده کنند. وي افزود: احياي اين صنعت به توجه ويژه مسوولان نياز دارد و مديران استاني و شهرستاني مي توانند به جاي خريد هدايا از اجناس خارجي، هداياي خود را از صنايع دستي انتخاب کنند تا علاوه بر حمايت از بخش توليد، گامي در فرهنگ سازي استفاده از صنايع دستي برداشته شود. علي بشيري تنها فعال هنر جولايي نيز که نشان ملي مرغوبيت دريافت کرده است به خبرنگار ايرنا گفت: حدود 50 سال است مشغول به اين حرفه هستم و آن را از استاد خود در کارگاه آموخته ام. وي محصولات کارگاهي خود را 'چارشيو'، 'برمال'، 'پوپشمين' و 'بوزو' عنوان کرد و افزود: تاکنون به عنوان صنعتگر نمونه صنايع دستي کشور و صنعتگر نمونه صنايع دستي استان انتخاب شده و در نمايشگاه هاي مختلف صنايع دستي در سطح استان و کشور شرکت داشته ام. کارشناسان، فلسفه ايجاد صنعت نساجي سنتي را تامين نياز بشر به پوشاک مي دانند و جولايي يکي از روش هاي قديمي در اين صنعت است که در فرهنگ دهخدا با عنوان جولايي يا جولاهي از آن ياد شده است. علاوه بر صنعت نساجي سنتي (جولاي) پنج رشته ديگر از صنايع دستي استان شامل چاروق دوزي، ريزه کاري قديم، سبد بافي، حصيربافي، و چهل تکه دوزي در آستانه فراموشي قرار گرفته است. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، جاجيم بافي، گليم بافي، منبت کاري، ريزه کاري، شيشه گري، چاپ هاي سنتي و رنگر رزي، رودوزي و قالي بافي، معرق کاري و پيکره تراشي از جمله صنايع دستي آذربايجان غربي محسوب مي شود.