اينکه از هوايي با دماي نزديک 40 درجه در فاصله اي کمتر از يک ساعت وارد دماي معتدل و خنکي زير 20 درجه شوي يکي از شگفتي هاي خلقت خدا است اما اردبيل به جز اين امتياز داشته هاي بهشتي ديگري را نيز در خود دارد که گردشگران تابستاني را در خود محسور مي کند.
110 دهنه چشمه آب معدني در دست کم چهار شهرستان، کوه سبلان ، جنگل فندقلو، درياچه هاي نئور و شورابيل، پيست اسکي آلوارس، منطقه سياحتي بولاغلار، رود ارس، غارهاي روستايي و تالاب هاي گوناگون از جمله جاذبه هاي طبيعي استان اردبيل مي باشد که در کنار يک هزار و 500 اثر تاريخي نه تنها گردشگران داخلي بلکه گردشگران قابل توجهي از خارج کشور را نيز به خود جذب مي کند.
 در استان اردبيل 37 منطقه نمونه گردشگري شناسايي شده و از جمله مکان هاي مورد بازديد گردشگران است، برخي از آنها در سال هاي اخير به کمپ هاي روستايي تبديل و محيطي طبيعي دل انگيزي براي انسان گريزان از زندگي ماشيني تبديل شده و مورد استقبال گردشگران نيز قرار گرفته است.
اين جاذبه ها همه ساله ميليون ها گردشگر را به خود جلب مي کنند ، آماري که از سوي مسئولان استان اردبيل درباره تعداد گردشگران ارائه مي شود سالانه بين 6 تا 10 ميليون نفر در نوسان است.

** آب هاي گرم معدني ظرفيت بي بديل گردشگري در استان اردبيل
وجود بيش از 110 چشمه آب گرم و سرد معدني در شهرهاي سرعين، مشگين شهر، نير و کوثر، استان اردبيل را به عنوان مهم ترين کانون آبهاي معدني و درماني کشور و حتي جهان تبديل کرده است .
استان اردبيل بواسطه داشتن اين تعداد آب گرم معدني به سرزمين چشمه هاي بهشتي معروف است و عمده ترين ويژگي استان نيز وجود اين تعداد آب گرم طبيعي جوشان از دل زمين مي باشد.
چشمه هاي آب معدني در استان معمولا به 2 صورت نيمه سنتي و نوين مورد بهره برداري قرار مي گيرد و برنامه هاي متنوعي نيز براي تبديل آن بعنوان يکي از منابع خدمات رسان پزشکي در حال تدوين و اجرايي شدن است.
اکبر بهنام جو استاندار اردبيل با اشاره به ضرورت استفاده از ظرفيت هاي درماني آب گرم هاي استان اردبيل گفت: با مراکز دانشگاهي ترکيه توافق نامه هايي براي برگزاري دوره هاي پزشکي آب درماني در استان منعقد شده و بزودي هياتي از پزشکان ترک براي ارايه آموزش هاي لازم به استان سفر خواهند کرد.
وي بيان کرد: برنامه ريزي براي اعزام پزشکان اردبيلي به يکي از کشورهاي معتبر براي گذراندن دوره هاي پزشکي آب درماني نيز طرح ريزي شده است.
شهر سرعين با داشتن 22 دهنه آب گرم معدني بعنوان مهمترين کانون آب درماني ايران بوده شهرت جهاني دارد، شهر گردشگري سرعين در 52 کيلومتري غرب اردبيل و دامنه هاي خنک و سرسبز کوه سبلان واقع شده است. آب هاي گرم اين شهر هر يک با خواص شيميايي، درماني و درجه حرارت متفاوت يکي از عوامل مهم در جذب گردشگر به منطقه است.
اغلب آب گرم هاي سرعين در سال هاي اخير نوين سازي و تبديل به مجتمع هاي آب درماني شده اند اما احداث مجتمع هاي با ظرفيت درماني از نيازهاي ضروري اين مجتمع هاست که اقدام هاي نخستين براي اين منظور در حال انجام است.
شهرستان مشگين شهر درشمال اردبيل دومين شهر پر تعداد از نظر داشتن آب هاي گرم هاي محسوب مي شود، ' قينرجه ، شابيل و قوتور سويي از جمله مهم ترين اين آب گرم ها مي باشند.
در شهرستان هاي نير و کوثر نيز چندين دهنه آب گرم وجود دارد که با توجه به مدرن سازي آنها ، مسافران تابستاني زيادي از آنها استفاده مي کنند.

**جاذبه هاي طبيعي استان اردبيل
کوه ها و دره هاي شگرف و زيبا همچون کوه اسطوره اي سبلان، دومين کوه مرتفع ايران، کوه آق داغ، دره اعجاب انگيز شيروان دره سي، گونه هاي متنوع گياهي و جانوري، مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع ؛ رودهاي پرآب و هميشه جاري ارس، قزل اوزن، دره رود، قره سو و بالخلو و درياچه هاي زيباي شورابيل، نئور، سبلان ؛ دشت هاي پرمحصول و فراخ اردبيل و مغان و تفرجگاه هاي چشم نواز فندقلوي نمين و بولاغلار نير از جاذبه هاي طبيعي استان اردبيل است.
درياچه شورابيل از مهمترين اين جاذبه هاست که در داخل شهر اردبيل واقع شده و با توجه به ايجاد مجتمع بزرگ تفريحي و فرهنگي در آن به يکي از مناطق گردش پذير مرکز استان تبديل شده است.
درياچه نئور نيز يکي ديگر از مناظر گردشگري استان اردبيل در دامنه هاي رشته کوه باغرو قرار گرفته و حدود 35 کيلومتري جنوب شرقي اردبيل واقع است، اين درياچه با حدود 2700 متر ارتفاع از سطح دريا از زيبايي و تنوع منحصر بفرد زيستي برخوردار است.
تفرجگاه جنگلي 'فندقلو' از ديگر مناظر دل انگيز طبيعي استان اردبيل است، فندقلو در 10 کيلومتري جنوب شرق شهرستان نمين با مناظر دل انگيز طبيعي همه ساله پذيراي ده ها هزار نفر از گردشگران است. در اين جنگل گونه هايي از درختان به همراه گياهان متنوع، ترکيب زيبايي از جنگل و مرتع را به وجود آورده اند.
آن سوي جنگل فندقلو گردنه سرسبز و زيباي حيران در جاده اردبيل به آستارا به فاصله کمي از درياي خزر هر بيننده اي را متحير مي کند. فاصله هوايي شهر ساحلي آستارا در منتهي اليه جنوب غربي درياي خزر با شهر اردبيل بيش از 40 کيلومتر نيست اما از پيچ و خم هاي حيران به سمت اردبيل بالا مي رويم، خنکي هوا جان تازه اي مي دهد، سرسبزي و زيبايي هاي مراتع و جنگل هاي انبوه واقع در کوه هاي بلند و دره هاي عميق اين منطقه هر نقاش و هنرمندي را در اين هنرنمايي خالق هستي به شگفتي وامي دارد.
اين مناظر طبيعي در محور اردبيل به آستارا توجه رهگذران را به خود جلب کرده و همه ساله بسياري از مسافران و مردم اردبيل از تفرجگاه هاي آرام و دل انگيز اين منطقه استفاده مي کنند.
ارتفاعات سرعين و پيست اسکي آلوارس واقع شده در آن از ديگر جاذبه هايي است که همه ساله گردشگران بيشماري را به خود فرا مي خواند، پيست آلوارس معمولا حتي در تابستان نيز رگه هايي از برف را در خود جاي داده و از اين جهت مکاني جذاب براي گردشگران محسوب مي شود.
اين پيست اسکي در فاصله 12کيلومتري روستاي آلوارس و 24 کيلومتري سرعين قرار گرفته و از آنجايي که پيست فوق در ارتفاع 3200 متري از سطح دريا قرار دارد به سبب بارندگي برف فراوان در طول پاييز و زمستان و به جهت دير ذوب شدن برف هاي اين منطقه مي تواند در حدود 6تا هشت ماه از سال مورد استفاده قرار بگيرد.
از ويژگي هاي بارز منطقه اي که مجتمع ورزش هاي زمستاني آلوارس در آن واقع شده علاوه بر جاذبه هاي زمستاني مي توان به جاذبه هاي بهاري و تابستاني آن از جمله روي آوردن عشاير با گله هاي خود به مناطق حوالي آن، هواي خنک و معتدل در اوج تابستان، پوشش گياهي و گلهاي رنگارنگ بصورت دشت هاي وسيعي از شقايق هاي کوهي، گل ختمي، گون و غيره همچنين قرار گرفتن مسيرهاي صعود به قله سبلان و قلل ديگر از فاصله نزديک کمپ مجتمع و مشرف بودن آن به شهرهاي سرعين، نير، اردبيل مي باشد که استفاده از آن را در تمام فصول سال مفيد و خاطره انگيز مي کند.

**کوه سبلان و عقاب سنگي نشسته بر بام آن
سبلان نام کوهي است مرتفع در شمال غرب کشور ايران و در استان اردبيل، سبلان سومين قله بلند ايران و يک کوه آتشفشاني غير فعال است. ارتفاع قله اين کوه 4811 متر است و در بالاي قله آن درياچه کوچکي قرار دارد.
کوه سبلان علاوه بر اينکه خود مکاني گردش پذير بوده و سالانه بيش از 100 هزار کوهنورد داخلي و خارجي را پذيرايي مي کند خود خالق و محل ايجاد جاذبه هاي ديگر از جمله آب هاي گرم مي باشد.
سبلان جلوه اي اي زيبا از طبيعت کم نظير ايران است که سنگ ها و صخره هايش نيز گويي با انسان حرف مي زنند، صخره‌ عقاب مانند آن موسوم به (قارتال داشي) درنزديکي جان پناه غرب، به شکل عقابي است که نشسته و سررا به جانب شرق چرخانده است ، درياچه منحصر موجود در دهانه آتشفشان خاموش آن و دره سحرانگيز شيروان از جمله جاذبه هاي اين کوه افسانه اي است.
آبشار آقبلاغ خلخال بعنوان يکي از جاذبه هاي طبيعي استان در کوه آق داغ (سفيدکوه) قرار دارد. اين چشمه در دامنه شرقي قله مرکزي آق داغ قرار دارد، اين چشمه بلافاصله پس از خروج، آبشار بسيار زيبا و با دورنماي جالب و ديدني و سفيدرنگ تشکيل مي دهد. وجود گونه هاي متنوع گياهي، درختي و علفي در پيرامون اين آبشار زيبايي آن را دوچندان مي نمايد. رود ارس بعنوان نگين آبي منطقه مغان رودخانه‌اي نسبتا پرآب و خروشان است که از منطقه آرپا چاي در آناتولي ترکيه سرچشمه مي‌گيرد، اين رودخانه از مرز ترکيه، نخجوان جلفا و ارمنستان گذشته و پس از گذر از مرز ايران و وارد جمهوري آذربايجان شده و به رودخانه کورا مي‌ريزد.
رود ارس از مهم ترين رودهاي ايران است که علاوه بر جذابيت ويژه گردشگري و تاثيرات مثبت اکوسيستمي، قابليت مهمي از نظر ماهي‌هاي قابل صيد دارد.
ماهي‌هاي اين رود حدود 10 گونه مي‌باشند که حدود 6 نوع آنها نسبت به ديگر ماهي‌ هاي بومي اين رود بزرگتر و داراي مقاومت بيشتري نسبت به ساير ماهي‌ ها هستند. به همين جهت صيد اين ماهي‌ها بين ورزشکاران و ماهيگيران از ارزش بالايي برخوردار است.

** جاذبه هاي تاريخي استان اردبيل
استان گردش پذير اردبيل در کنار جاذبه هاي طبيعي داراي داشته هاي فرهنگي زيادي نيز مي باشد، وجود بيش از 1500 اثر تاريخي به صورت محوطه ها، تپه ها، پل ها، بناها و قلعه ها در جاي جاي استان از جمله محوطه تاريخي پيرازميان در مشگين شهر و گيلوان در شاهرود خلخال، تپه تاريخي نادر اصلاندوز و آناهيتا در سرعين، پل پرديس در شهرستان کوثر و هفت چشمه در اردبيل ، بقاع شيخ صفي الدين اردبيلي و شيخ جبرئيل ، مجموعه بزرگ بازار تاريخي اردبيل و قلعه هاي اولتان در پارس آباد ، قهقهه ف کهنه و ديور در مشگين شهر و قيزقلعه سي در نمين از جمله قابليت هاي تاريخي اين استان است.
سرپرست اداره کل ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري استان اردبيل گفت: اين استان قابليت هاي متعددي در حوزه هاي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري دارد.
نادر فلاحي افزود: در حوزه ميراث فرهنگي 920 اثر استان به ثبت ملي رسيده و علاوه بر اين مجموعه شيخ صفي الدين اردبيلي به عنوان تنها پايگاه ثبت جهاني استان است.
او تاکيد کرد: آثار ديگري از جمله کوه سبلان، منطقه باستاني شهريري و بازار تاريخي اردبيل نيز قابليت ثبت جهاني دارد که اين مهم در دست پيگيري است.
در بين آثار باستاني استان اردبيل مجموعه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي از موقعيت خاصي برخوردار است، اين مجموعه بسيار نفيس و با ارزش که در نوع خود مجموعه اي بي نظير محسوب مي شود قسمت هاي مختلف از قبيل چيني خانه، جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهيدگاه، چراغ خانه و حرمخانه را در خود جاي داده است.

** سوغات ها و صنايع دستي اردبيل
سرشير، حلواي سياه، عسل سبلان ، تخمه آفتابگردان، آبنبات و شيريني هاي محلي از مهم ترين سوغاتي هاي اردبيل محسوب مي شوند.
گليم، شال، جاجيم، ورني، مسند، سفالگري، صنايع چوب مانند معرق، منبت و خراطي، مصنوعات چرمي و قاليبافي و نمدبافي نيز جز صنايع دستي استان بوده و گردشگران در سفر به اين استان آنها را به عنوان سوغاتي براي خويشان و دوستان خود تهيه مي کنند.

** امکانات اقامتي، رفاهي استان اردبيل آماده پذيرايي از مسافران تابستاني
به گفته مسئولان استان اردبيل مجموع ظرفيت هاي اقامتي استان اعم از هتل، مسافرخانه ، ميهمانپذير و نيز ميهمانسراهاي آموزش و پرورش به تعداد 20 هزار تخت آماده پذيرايي و اسکان ميهمانان در تابستان مي باشد.
اين تخت ها در قالب 223 مرکز اقامتي در اين استان مهيا براي پذيرش و خدمت رساني به مسافران تابستاني مي باشد. کميته هاي ستاد اجرايي خدمات سفر نيز در استان تشکيل و در حال فعاليت مي باشند.