زنان و دختران نخستين قربانيان حاشيه‌نشيني
زنان و دختران نخستين قربانيان حاشيه‌نشيني
1397/06/18
گروه اجتماعي: "يک جامعه شناس با تحليلي از پديده حاشيه‌نشيني گفت: گذشته از سياست‌ها، برنامه‌هاي اقتصادي و اجتماعي سه عامل اصلي باعث جابجايي جمعيت از نواحي محروم در کشور به سمت مناطق حاشيه‌اي شهرها مي‌شود؛ عواملي چون محدوديت کار و اشتغال، فقر بهداشت و نياز به مسکن که به دليل نداشتن آمادگي شهرهاي کشور جهت تامين نيازهاي فوق، زمينه براي محروميت مضاعف همراه با ناکامي‌ها و سرخوردگي‌ها فراهم مي‌شود که در پي آن شرايط براي شکل‌گيري اوليه آسيبهاي اجتماعي و رواني فراهم خواهد شد.
يعقوب موسوي، عضو هيئت علمي دانشگاه الزهراء در با اشاره به اينکه پديده حاشيه‌نشيني که امروزه در ايران شاهد هستيم تنها در چارچوب جغرافياي شهري ايران نيست و بسياري از شهرهاي بزرگ و کوچک در جهان پس از سالهاي ظهور صنعت و توسعه شهري آن را تجربه کرده‌اند اظهار کرد: حاشيه نشيني نخست در شهرهاي بزرگ اروپايي و سپس به گونه‌اي پيچيده و رو به گسترش در شهرهاي کشورهاي آمريکاي لاتين و کشورهايي مانند هند، پاکستان و ايران ادامه پيدا کرده است.
او افزود: جابجايي جمعيت از نواحي و مناطق محروم به سمت شهرهاي بزرگ جديد که جاذبه‌هاي رونق و رفاه اقتصادي از خصوصيات آن تلقي مي‌شده سبب تراکم فوق العاده جمعيت ناتوان و ضعيف در پيرامون اين شهرها شده است. از اين رو به نظر برخي از نظريه پردازان شهري، حاشيه نشيني بخش اجتناب ناپذير توسعه شهري به خصوص در کشورهاي در حال توسعه تلقي مي‌شود. اين پديده متاثر از فرآيندها و سياست‌هاي اقتصادي و اجتماعي و يا سياسي و نظامي ممکن است از جامعه‌اي به جامعه ديگر متفاوت باشد.
وي با بيان اينکه دلايل و عوامل درون‌شهري و برون‌شهري همزمان با نوع سياست‌ها، برنامه‌ها و روش‌هاي نظام اقتصادي که در سطح جامعه اي حاکم است، ماهيت حاشيه‌نشيني را تبيين و اشکال مختلفي از آن را شکل داده، گفت: حاشيه‌نشيني از ديدگاه جامعه‌شناسي عبارت است از شکاف فضايي و اجتماعي؛ به عبارت ديگر حاشيه‌نشيني انعکاسي از فقدان عدالت اجتماعي و بياني از فاصله آشکار بين اقشار ساکن در شهر است که به دليل نابرابري در بخش‌هاي مختلف اجتماعي اقشار مهاجر را از جا کنده و سبب شده تا اين قشر به ناچار در بخش‌هاي ارزانتر و محروم‌تر شهري اسکان کنند.
اين استاد جامعه‌شناسي گفت: فقر همراه با محروميت موجود در منطقه حاشيه‌اي زمينه بسياري از معضلات در عرصه شخصي، خانوادگي و عمومي مهاجرين مي‌شود که باتوجه به شرايط کنوني به دليل توسعه نظام تردد ،ترابري و ارتباطات حاشيه نشينان بطور مستقيم در معرض مشاهده و لمس زندگي مرفه‌نشينان شهري خواهند شد. در همين راستا بر خلاف ماهيت حاشيه‌نشين در معناي قديمي که محروميت با ناآگاهي همراه بوده، امروزه به حاشيه‌نشينان مطرودين يا فرودستان شهري گفته مي‌شود؛ افرادي که به لحاظ استاندارد و کيفيت زندگي در ابعاد معاش، بهداشت و آموزش، در شرايط نامطلوبي قرار دارند.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه الزهرا با تحليل از پديده حاشيه‌نشيني افزود: گذشته از سياست‌ها، برنامه‌هاي اقتصادي و اجتماعي سه عامل اصلي باعث جابجايي جمعيت از نواحي محروم در کشور به سمت مناطق حاشيه‌اي شهرها مي‌شود؛ عواملي چون محدوديت کار و اشتغال، فقر بهداشت و نياز به مسکن که به دليل نداشتن آمادگي شهرهاي کشور جهت تامين نيازهاي فوق، زمينه براي محروميت مضاعف همراه با ناکامي‌ها و سرخوردگي‌ها فراهم مي‌شود که در پي آن شرايط براي شکل‌گيري اوليه آسيبهاي اجتماعي و رواني فراهم خواهد شد.
موسوي با بيان اينکه الگوهاي پيامد و نتايج حاشيه‌نشيني شهري در دنيا شباهت‌ها و تفاوت‌هايي دارد، گفت: حاشيه‌نشينان با نوعي معضلات پنهان و آشکار رفتاري ،روانشناسي، اجتماعي و اقتصادي روبه‌رو هستند، جمعيت حاشيه نشينان جمعيت بي ثبات ،فاقد معيار، فاقد حساسيت فرهنگي، تعهد ناکافي در زندگي اجتماعي، شخصي و ارزش‌هاي پايدار مشترک اجتماعي هستند.
وي با اشاره به نتايج تحقيقاتي که در بخش پژوهش‌هاي اجتماعي دانشگاه الزهرا در راستاي اين موضوع انجام شده، افزود: ضرب آهنگ توسعه شهري در ايران و بالطبع آن ايجاد جمعيت حاشيه‌نشين با شيب بسيار تندي رو به افزايش است. از خصوصيات بارز اين جمعيت تقاضا براي کار ،اشتغال و دريافت کمک‌هاي اوراژانسي بهداشت ، مسکن و حتي غذاست که نشانه‌هاي نوعي طرد و محروميت اجتماعي را مي‌توان در جمعيت حاشيه‌نشين مشاهده کرد؛ همين مسئله باعث انواعي از سرخوردگي ، ياس و ناکامي‌هاي اجتماعي را به ويژه در جوانان موجب خواهد شد که مي‌تواند زمينه‌ساز ارتکاب انواع جرائم شهري باشد.
موسوي با اشاره به اينکه در همه نقاط جهان جمعيت حاشيه‌نشين از نظر دامنه ارتکاب بزه و خلاف‌هاي اجتماعي آسيب پذير و آسيب رسان است، گفت: به لحاظ انحرافات و خلاف‌هاي اجتماعي اين قشر به دليل محروميت، فقر و فقدان پايبندي به ارزش‌هاي اجتماعي مي‌تواند باعث توليد جرم اجتماعي باشد چراکه شواهد نشان مي‌دهد بسياري از بازداشت‌شدگان در زندان‌ها را عموما کساني تشکيل مي‌دهند که از لحاظ قشربندي اجتماعي جزء جمعيت طرد شده و يا حاشيه‌نشين هستند.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه الزهرا با اشاره به اينکه بسياري از حاشيه‌نشينان محروم، تعهدي نسبت به موضوعات اجتماعي ندارند، افزود: حاشيه‌نشينان نمي‌توانند به گونه بومي مدافع حفظ محيط زيست و منافع عمومي شهر باشند که به دليل فقدان تعلق فضايي نسبت به حفظ قوانين و مقررات و ارزش‌هاي محيط جديد، نوعي بي مبالاتي و کم توجهي در آنها مشاهده مي‌شود.
اين جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: يافته‌هاي اجتماعي نشان مي دهد بيشترين نوع جرائم سنگين، سبک، نرم و حتي تجاوزات در نواحي و مناطق پيراموني شهرها ميان اين جمعيت اتفاق مي‌افتد چراکه اين افراد جزو جمعيت شهري نبوده و نياز به گذشت زمان زيادي است تا فرهنگ شهر بين آنها نهادينه شود.
موسوي با اشاره به پيامدهاي درون جمعيتي گفت: زنان، دختران و کودکان نخستين قشر از اين جمعيت هستند که قرباني اين شرايط ناخواسته مي‌شوند چراکه اين افراد کساني هستند که در معرض بيشتري از محروميت و يا قرباني شدن در برابر جرايم قرار دارند.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايسنا، وي در پايان بيان کرد: باتوجه به وجود مشکلات اقتصادي که همه جمعيت کشور به خصوص مهاجران و حاشيه‌نشينان را تهديد مي‌کند، پيش بيني مي‌شود که در آينده با مشکلات فراواني در اين اقشار روبه‌رو باشيم که در راستاي آن دامنه ارتکاب جرائم و خلاف‌ها افزايش خواهد داشت.شرايط نامساعد اقتصادي و بي ثباتي آن نگراني را ميان دست‌اندرکاران مسائل علمي و پژوهشي ايجاد کرده که در آينده ممکن است با شيب تندي از لحاظ توسعه آسيبهاي اجتماعي روبه‌رو باشيم که باتوجه به وضعيت پيش‌آمده، نهاد خانواده در معرض بيشتري از آسيب خواهد بود.
منبع :