تار و پود رنگ باخته صنایع دستی در اردبیل
1398/03/11
رونق بازار صنایع دستی در استان اردبیل بعنوان بزرگترین امکان اشتغال و درامدزایی از مدت ها پیش در اردبیل در حال رنگ باختن بوده و هنرمندان این صنعت کم کم حرفه خود را به سبب نبود بازار مناسب و درآمد زایی کمتر رها می کنند.
رکود حاکم بر بازار صنايع دستي در گذشته باعث شده است که با وجود برنامهريزي و تلاش‌هاي صورت گرفته براي رونق اين صنعت هنوز مسير پر پيچ و خمي براي اين منظور پيش رو باشد و خروج از اين وضعيت توجه ويژه مسئولان و اقدامات ضربتي است.
بسياري از کارشناسان صنايع دستي نبود متولي، نبود بازار مناسب در داخل، از دست رفتن فرصتهاي صادراتي، فقدان حمايتهاي کافي بيمهاي و مالي مناسب را بخش کوچکي از مشکلات اين صنعت در اردبيل ذکر مي‌کنند، ضمن اينکه توليدکنندگان و صادرکنندگان هم درسالهاي اخير نتوانسته‌اند با تحولات و دگرگونيهاي داخلي و خارجي اين صنعت خود را تطبيق داده و مجبور به ترک صحنه توليد و رقابت شده‌اند.
استان اردبيل با داشتن جمعيت عشايري و روستايي و نيز هنرمندان باذوق در رشته‌هاي بسياري از صنايع دستي داراي توليد بوده و دست بافته‌ها و دست سازهاي هنرمندان محلي آن داراي شهرت ملي و حتي جهاني است.
قاليبافي، گليمبافي و جاجيمبافي جز کهن‌ترين صنايع دستي اردبيل است، فرش اردبيل هم با نقشه‌هاي متنوع از جمله شکسته و اسليمي در زير مجموعه فرش‌هاي نفيس آذربايجان مشتريان بسياري در داخل، کشورهاي اروپايي و شرق دور دارد. گليم و جاجيم توليدي در نمين و بخش عنبران نيز از شهرت جهاني برخوردارند.
شال بافي، جوراب‌هاي پشمي، پشتي، قلابدوزي، خورجينبافي، نقره کاري، قلم زني، خاتم کاري، صنايع چوبي و فلزي و سفالگري نيز در مناطق مختلف استان اردبيل توليد مي‌شود.
شال، جاجيم‌هاي ابريشمي و پشمي، پلاس، لباس‌هاي پشمي و کرکي و بافت مسند هم در جنوب استان رواج دارد و شال پشمي خلخال که بيشتر در بخش شاهرود استحصال مي‌شود عمده محصول توليدي اين شهرستان مي‌باشد.
ورني نيز توليد عمده عشاير و روستاييان منطقه مغان در شمال استان اردبيل مي‌باشد، عشاير و روستاييان منطقه مغان در استان اردبيل ورني هاي نفيسي توليد مي‌کنند که نقش و نگارهاي زيباي روي بدنه آنها بيشتر از طبيعت منطقه و شيوه زندگي عشيره‌اي آنها الهام گرفته است.
تراش شيشه، مسندبافي، سفالگري، چاقو سازي، قلم زني و کاشي معرق نيز از جمله صنايع دستي معروف استان اردبيل است.
با وجود اين پيشينه و ظرفيت غني هم اکنون انگيزه براي تدوام فعاليت براي هنرمندان صنايع دستي استان اردبيل پايين آمده ودر صورت تداوم وضعيت فعلي بيم آن مي‌رود که اين صنعت کم کم به بوته فراموشي سپرده شود.
صنايع دستي در استان اردبيل از ظرفيت‌هاي بي بديلي در توليد ثروت و خلق شغل برخوردار است اما اين ظرفيت هنوز به صورت کامل و به دليل فقدان شناسايي بازارهاي مطلوب فروش، سامان نيافتن تشکل‌ها و سازمان‌هاي صنفي و نبود توجه ويژه مورد استفاده مناسب قرار نگرفته است.
بالا بودن قيمت مواد اوليه، نبود صادرات و رقابت در بازار هم از جمله مشکلات موجود صنايع دستي استان است که بسياري از هنرمندان صنايع دستي را از ادامه کار دلسرد کرده است.
همچنين برخي معتقدند که هدفمندي توليد و مسير انتقال و عرضه دست ساخته‌هاي ظريف هنرمندان اردبيلي سر و سامان نيافته و خالقان آثار هنري ارزشمند از شروع کار در دلهره اند که محصول توليدي آنها آيا به فروش خواهد رفت يا نه و آيا بهايي به قدر زحمتشان به توليد آنها پرداخت خواهد شد؟
*** فرصت سوزي در رونق صنايع دستي اردبيل
بسياري از کارشناسان صنايع دستي نبود بازار فروش در داخل، از دست رفتن فرصتهاي صادرات به خارج از کشور، فقدان حمايتهاي کافي بيمهاي و مالي مناسب را عمده ترين مشکلات فعالان اين صنعت در استان اردبيل عنوان مي کنند.
فريد سلحشور يکي از فعالان صنايع دستي فرش در اين باره به ايرنا گفت: بيش از ?? سال است مشغول بافت فرش سنتي هستم و در طول اين مدت فقط توانستم خرج زندگي ام را درآورم، با هزاران مشکل تحت پوشش بيمه قرار گرفته ام اما محصول توليدي ما دستمان مانده و مجبور مي‌شويم به قيمت پاييني به بازار عرضه کنيم.
وي افزود: خيلي از صنعتگران مجبور به ترک صحنه توليد هستند و دليل آن عدم حمايت از اين رشته ها مي‌باشد.
يک کارشناس صنايع دستي نيز گفت: فقدان بازار فروش در ساليان گذشته موجب شده که بسياري از فعالان صنايع دستي از حرفه خود دست کشيده و براي امرار معاش به شغل‌هاي ديگري روي آورند.
وي بيان کرد: در گذشته تنوع صنايع دستي استان اردبيل بسيار بيشتر از امروز بود، اما هم اکنون از بسياري از رشته‌هاي نفيس دستي تنها نامي باقي مانده و در گذر زمان از بين رفته و يا در حال فراموشي است.
نبود تشکل‌هاي صنفي و نيز عدم شناسايي و حضور موثر در بازارهاي فروش داخلي و خارجي نيز از ديگر مشکلاتي است که فعالان صنايع دستي در استان اردبيل به آن اشاره مي کنند.
در اين ميان وجود واسطه‌ها که با دستمزدهاي بسيار ارزان روستاييان را به توليد دست بافته‌ها و صنايع دستي پرزحمت وا مي‌دارند بعنوان مشکلي اساسي در مسير ثبات و توسعه صنايع دستي در استان اردبيل مطرح است.
در بسياري از روستاها دلالان بويژه در رشته فرش تابلويي و ابريشمي اقدام به سفارش توليد محصولات نفيس به روستاييان کرده و پس از زحمت بسيار مبالغ بسيار اندکي به آنها پرداخت مي کنند که اين امر بتدريج موجب بي ميلي هنرمندان صنايع دستي به ادامه کار مي‌گردد.
*** اصالت صنعت دستي به خطر افتاده است
عاطف ناصري فرماندار نمين با اشاره به بافت سالانه ??? هزار متر مربع گليم به عنوان شاخص ترين صنعت دستي اين شهرستان در عنبران گفت: به خاطر استفاده از الياف مصنوعي به جاي الياف طبيعي در چند سال اخير اصالت اين صنعت دستي به خطر افتاده است.
وي افزود: هر اندازه استفاده از الياف مصنوعي کم باشد به همان قدر مراحل مختلف بافت گليم عنبران از تهيه مواد اوليه، رنگ و بافتن آن به شکل سنتي انجام و نه تنها ويژگي طبيعي اين کالا حفظ مي‌شود بلکه زمينه اشتغال سنتي افراد در روند توليد اين فرآوده نيز از بين نمي‌رود.
ناصري ارزشمندي صنايع دستي را در طبيعي و سنتي بودن آن دانست و گفت: از دلايل پايين بودن قيمت و تعداد مشتريان گليم عنبران همين استفاده از الياف مصنوعي در بافت آن است.
وي بيان کرد: در کنار دور شدن از الياف طبيعي، مشکل بازاريابي نيز بعنوان مانعي در برابر حفظ شهرت و اعتبار گليم عنبران عمل مي‌کند، با اينکه هنرمندان عنبراني زحمت زيادي در توليد و بافت گليم بکار مي‌گيرند اما محصول آنها توسط دلالان به بهاي پاييني خريداري مي‌شود.
ناصري افزود: نبود نمايشگاه دايمي عرضه محصولات دستبافت در نمين و نيز اردبيل موجب شده که هنرمندان بومي عنبران نتوانند محصول خود را به قيمت مناسب به خريداران واقعي عرضه کنند.
*** ورود به بازار بين المللي عامل اصلي رونق صنايع دستي
اکبر بهنامجو استاندار اردبيل معتقد است که معرفي مناسب و بهينه صنايع دستي استان در ورود به بازارهاي جهاني و داخلي موثر است و تنها در صورت ورود به اين بازارهاست که اين صنعت رشد و گسترش خواهد يافت.
وي با بيان اينکه بازاريابي نوين در زمينه صنايع دستي امروزه اهميت ويژهاي به خود گرفته است افزود: حمايت، سرمايه گذاري، ترويج نگاه علمي و تخصصي و کيفي سازي از مهم‌ترين راهکارهاي توسعه صنايع دستي استان مي‌باشد.
استاندار اردبيل با اشاره به اينکه توسعه صنايع دستي نيازمند توجه ويژه به اين بخش ثروتزا و سرمايه گذاري براي گسترش آن است اضافه کرد: در اين راستا بايد حمايت از صنعتگران بومي در اولويت قرار بگيرد تا صنايع بومي و در حال فراموش منطقه احيا گردد.
بهنامجو از احداث نمايشگاه دائمي صنايع دستي با هدف توجه به آثار توليد شده توسط هنرمندان اردبيلي خبر داد.
وي در ديدار با معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي با تشريح ظرفيت‌ها و طرح‌هاي نيمه تمام بخش گردشگري استان اردبيل و با اشاره به وجود آثار باستاني ارزشمند و موزه‌هاي متعدد و هنرمندان توليد کننده صنايع دستي در اين استان؛ از معاون رئيس جمهور خواست توجه ويژه اي به اين استان مستعد داشته باشند.
نمايشگاه دائمي صنايع دستي اردبيل راه‌اندازي مي‌شود
نادر فلاحي مديرکل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان اردبيل از راه‌اندازي نمايشگاه دائمي صنايع دستي در اردبيل در سال جاري خبر داد و گفت: برنامه اصلي در حوزه صنايع دستي استان ايجاد اشتغال و رونق توليدات در اين حوزه است.
وي بخش ديگري از برنامه‌هاي اداره کل جهت تقويت فروش صنايع دستي استان را احداث نمايشگاه و بازارچه دائمي صنايع دستي در ورودي شهر اردبيل عنوان کرد و گفت: اين نمايشگاه در سه طبقه احداث مي‌شود که طبقه نخست ورک شاپ و کارگاه‌هاي توليد صنايع دستي، طبقه دوم فروشگاه و انباري و طبقه سوم عرضه انواع غذاهاي سنتي و سوغات است.
فلاحي افزود: همچنين در راستاي توانمندسازي هنرمندان صنايع دستي تهسيلات ارزان قيمتي پيش بيني شده که در دو بخش مستقل و پشتيبان اعطا مي‌شود.
او يادآور شد: ضروري است هنرمندان صنايع دستي ياري گر ما در اجراي طرح و برنامه‌هاي ذکر شده باشند تا بتوان آوازه صنايع دستي استان را جهاني ساخت.
فلاحي بيان کرد: در حال حاضر راهکار برون رفت از مشکلات موجود کشور در بخش اقتصادي حمايت از توليد و رونق اشتغال بوده که در حوزه گردشگري و صنايع دستي استان در اين زمينه اهتمام جدي داريم.
*** صنايع دستي اردبيل بايد به فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي بزرگ کشور راه يابد
مدير کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان اردبيل گفت: با هدف حمايت از توليد، صنايع دستي اين استان بايد به فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي بزرگ کشور راه يابد.
وي افزود: استارت اين کار از فروشگاه‌هاي رفاه استان آغاز شده است.
فلاحي با اذعان به اينکه بخش مهمي از مشکلات هنرمندان صنايع دستي استان در فروش و بازاريابي متمرکز شده است، اضافه کرد: لازم است صنايع دستي در سبد خريد خانوار تعريف شود و اين مهم به همت رسانه‌ها و دستگاه‌هاي فرهنگي عملياتي خواهد شد.
*** صنايع دستي فراموش شده استان اردبيل احيا مي‌شود
ملکه گلمغاني زاده معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگردي استان اردبيل هم در اين باره گفت: با اجراي برنامه‌هاي حمايتي از صنعتگران، اين صنعت فراموش شده استان احيا مي‌شود.
وي افزود: احياي صنايع دستي فراموش شده و يا در حال فراموشي منطقه از جمله صنعت شال بافي خلخال در دستور کار اين معاونت قرار گرفته است.
وي گفت: براي تحقق اين موضوع حمايت از توليد، آموزش، تامين مواد اوليه، بازاريابي، خريد توليدات صنعتگران اين بخش و ايجاد نمايشگاه‌ها و بازارچه‌هاي دايمي و يا موقت صنايع دستي در مناطق مختلف اين استان مورد توجه قرار گرفته است.
گلمغاني زاده اظهار داشت: با توجه به اينکه گردشگري محور توسعه استان اردبيل معرفي شده يکي از محورهاي توسعه گردشگري نيز توجه به صنايع دستي است.
او با اشاره به اينکه از مجموع ?? نشان جغرافيايي صنايع دستي کشور سه نشان جاجيم توليد خلخال، گليم عنبران و ورني مغان مختص استان اردبيل است، افزود: صنايع دستي اين استان داراي پيشينه تاريخي بوده که مي‌توان با اجراي برنامه‌هاي حمايتي از صنعتگران بخش صنايع دستي ضمن احياي آن زمينه را براي اشتغال بخشي از بيکاران در اين بخش از فعاليت‌هاي توليدي فراهم کرد.
وي گفت: در حالي که در زماني نه چندان دور توليدات شال صنعتگران خلخال به عنوان بهترين سوغات صنايع دستي اين منطقه مورد استفاده قرار مي‌گرفت در حال حاضر تنها يک صنعتگر در روستاي شال از توابع بخش شاهرود اين شهرستان در اين حرفه فعاليت مي‌کند.
گلمغاني زاده افزود: با برگزاري دوره‌هاي آموزشي و با استفاده از تجربه اين استاد کار صنعت شال بافي را در آينده احيا خواهيم کرد.
معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان اردبيل همچنين از توليد و رونمايي پنج مستند تلويزيوني دست آفريده صنايع دستي اين استان خبر داد.
وي افزود: اين مستندهاي تلويزيوني با همکاري شبکه ? سيما توليد شده که در سالن همايش موزه ملي رونمايي شد.
او اظهار داشت: مستندها شامل چرمچي (مصنوعات چرمي)، چرخش دست ايام (خراطي)، شکوفه‌هاي نقره‌اي (مليله سازي)، دست نقش (ورني) و سرود رنگ (جاجيم و گليم) است.
گلمغاني زاده با اشاره به همکاري صنعتگران استان شيخ گرمچي، رستگار، ساجدي، اجاقي، قهرماني و فريبا آرام در توليد مستندها گفت: اين توليدات به زودي از شبکه ? سيما پخش خواهد شد.
معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي استان اردبيل اضافه کرد: فروش توليدات صنايع دستي نيز در استان امسال رونق مي‌گيرد.
وي افزود: رونق فروش توليدات صنايع دستي و توجه به اين موضوع جزء برنامه‌هاي ما در سال جديد است که در تحقق اهداف شعار سال و فرمايش مقام معظم رهبري در مورد رونق توليد خواهد بود.
گلمغاني زاده بيان کرد: بيش از يک ميليارد و ??? ميليون ريال صنايع دستي در ايام نوروز در ? شهرستان استان اردبيل به فروش رسيده است.
معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان اردبيل گفت: اين ميزان فروش در بازه زماني ?? اسفند ماه سال قبل تا ?? فروردين امسال در بازارچه‌ها و مراکز فروش صنايع دستي استان انجام گرفته است.
گلمغاني زاده افزود: گليم، ورني، صنايع دستي فلزي، چوبي و چرمي و انواع جاجيم از جمله صنايع دستي به فروش رفته در اين مدت در سطح استان بوده است.
وي گفت: تاکنون بيش از ?? هزار پروانه توليد صنايع دستي در استان صادر شده است.
گلمغاني زاده به توليد بيش از ?? رشته صنايع دستي در استان اردبيل اشاره کرد و گفت: توليد صنايع دستي به دليل اشتغال زايي و درآمدزايي مطلوب آن مورد حمايت است.
معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان تاکيد کرد: حمايت از توليدات هم در بخش راه اندازي کارگاه‌ها و هم در ادامه فروش و بازاريابي محصولات انجام مي‌شود.
به گفته گلمغاني زاده در بخش راه اندازي کارگاه‌هاي توليد تسهيلات مشاغل خانگي با نرخ بهره اندک ارائه مي‌شود که امسال ??? مجوز پشتيبان و مستقل تسهيلات مشاغل خانگي صادر شده است.
وي اضافه کرد: در بخش فروش نيز بازارچه‌هاي فصلي و نمايشگاه‌هاي صنايع دستي داير مي‌شود که مي‌تواند در سطح گسترده نسبت به تبليغ و اطلاع رساني توليدات و فروش محصولات منجر شود.
معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان با اشاره به جذب اعتبار احداث اولين نمايشگاه و بازارچه دائمي صنايع دستي در استان، افزود: اين نمايشگاه نيز اثرات مطلوبي در فروش و معرفي توليدات به دنبال خواهد داشت.
اردبيل از استان‌هاي برجسته در زمينه صنايع دستي در ايران محسوب مي‌شود و دستان هنرمندان در هر منطقه از اين استان از گذشته‌هاي دور کالاها و آثار ارزشمند در اين زمينه خلق مي کنند.
بيش از ??? هزار نفر در استان اردبيل در توليد بيش از ?? رشته متنوع صنايع دستي اشتغال دارند. چرم و مليله اردبيل، معرق نمين، مرصع سنگ و معرق سنگ خلخال، گليم عنبران، جاجيمبافي، قاليبافي، پالازبافي، ورني بافي، تراش شيشه، مسندبافي، سفالگري، چاقوسازي، قلم زني و کاشي معرق از جمله صنايع دستي معروف استان اردبيل است.
منبع : ایرنا