بئله- بئله ايشلر

آذربايجان حكائيه سي
بولگه لر سرويسي:حسن کيشي‌نين بو دونيادا نه‌يي وار ايدي؟بير کَه‌هر آتي وار ايدي.نه‌يي يوخ ايدي؟آروادي يوخ ايدي، اوشاقلاري يوخ ايدي.
حسن کيشي بو دونيادا نه‌دن قورخوردو؟
اؤزونون اؤلمه‌ييندن قورخوردو. قورخوردو کي، بير گون اؤلر، که‌هر آت بو دونيادا تک- تنها قالار. کيم بيلير اوندا يازيغين گونو نئجه کئچر؟
حسن کيشي بو دونيادا داي نه‌دن قورخوردو؟
که‌هر آتين اؤلمه‌ييندن قورخوردو. قورخوردو کي، بير گون که‌هر آت اؤلر، حسن کيشي بو دونيادا تک- تنها قالار. کيم بيلير اوندا يازيغين گونو نئجه کئچر؟
حسن کيشي نه دئييردي؟دئييردي کي، بو کُلِ عالم عبارتدي خيردا- خيردا دونيالاردان. يعني هر آدامين اؤز بالاجا دونياسي وار. اؤزو ده، بو دونيالار اوچ‌طرفلي- اوچ‌طرفلي‌دي. بير طرفينده آدام اؤزو دورور، بير طرفينده اؤلوم، بير طرفينده ده که‌هر آت. هر کس دونيايا گلن کيمي باشلايير اؤز که‌هر آتينا ساري قاچماغا، او ياندان دا اؤلوم باشلايير که‌هر آتا ساري قاچماغا. ائله کي، اؤلومدن قاباق چاتيب آتيلدين که‌هر آتين بئلينه، چاپيب- چاپيب چوخلو اؤزگه دونيالار گؤره‌جکسن و اؤلوم سني هاخلاياناجان لذّت آلاجاقسان. يوخ، ائله کي، اؤلوم سندن قاباق چاتيب آتيلدي که‌هر آتين بئلينه، قالاجاقسان پاي پيادا اؤز بالاجا دونياندا، اؤز بالاجا دونياندا دولاشا- دولاشا دا آخيردا چَرله‌ييب اؤله‌جکسن.حسن کيشي دئييردي کي، من اؤز که‌هر آتيما اؤلومدن قاباق چاتميشام.آنجاق حسن کيشي‌نين آتيندا چوخلاري‌نين گؤزو واردي. آنجاق جاوانلار حسن کيشي‌يه گؤز وئريب ايشيق وئرميرديلر. ايللاه اَفراييل. ايللاه کي، ايسماييل. ايللاه دا کي، ايسرَه‌فيل.حسن کيشي اؤزو ده باشا دوشوردو کي، که‌هر آت اونون بابي دئييل. که‌هر آت يئرنن- گؤي‌نن ال‌لشيردي. حسن کيشي‌نين يئرنن اولسا- اولسا ايکي متره‌ليک ايشي قالميشدي، گؤي‌نن حاقّ- حسابي دا روحو چوروده‌جکدي.حسن کيشي بونو باشا دوشه- دوشه بير ده نه‌دن قورخوردو؟بير ده اوندان قورخوردو کي، بيردن که‌هر آت دا بونو باشا دوشر. باشا دوشر کي، حسن کيشي اونون بابي دئييل، داي حسن کيشيني اؤز يَه‌هرينده ساخلاماز.… آنجاق که‌هر آت بونو چوخدان باشا دوشموشدو.… آنجاق که‌هر آتين حسن کيشي‌يه يازيغي گليردي.هميشه سفردن قاباق که‌هر آتين بئلي قاشيناردي. هميشه بئلي قاشيناندا که‌هر آت دوياردي کي، صاباح حسن کيشي‌نين هاراسا سفري وار. و بير دفه که‌هر آتين بئلي قاشينان آخشامين صاباحي داعوا باشلادي.… حسن کيشي سوروشاردي کي، بو دونيادا اَن دهشتلي حئيوان هانسيدي؟دئيَرديلر:– پلنگ.حسن کيشي دئيردي:– يوخ، آغجاقاناددي. فيکيرلشين کي، پلنگ خيردالاشيب- خيردالاشيب اولوب آغجاقاناد بويدا، کيمه نئيلَيه‌‌جک؟.. ايندي ده فيکيرلشين کي، آغجاقاناد بؤيويوب- بؤيويوب اولوب پلنگ بويدا!..… و دئمه‌لي، که‌هر آتين بئلي قاشينان آخشامين صاباحي داعوا باشلادي.
جاماعاتي ييغديلار کندين اورتاسينا. صدر شريف‌نن وايِنکوم vayenkom دانيشديلار.صدر شريف دئدي کي، جاماعات، قوشونوموزا ايگيد- ايگيد جاوانلار لازيمدي.حسن کيشي ده لاپ قاباقدا، جاماعاتين آراسيندايدي. حسن کيشي گؤزوينن آختاريب صدر شريفين گؤزونو تاپدي، سونرا اونون گؤزونو ده اؤز گؤزونون آرخاسينجا سورويه- سورويه دؤنوب باخدي اَفراييلا، دؤنوب باخدي ايسماييلا، دؤنوب باخدي ايسره‌فيله.وايِنکوم دئدي:– جاماعات، konni armiya يا، يعني آتلي قوشونوموزا بئلدن نازيک، آياقدان قيوراق آتلار لازيمدي.صدر شريف گؤزوينن آختاريب حسن کيشي‌نين گؤزونو تاپدي. بوتون جاماعات گؤزونو زيلله‌دي حسن کيشي‌يه. حسن کيشي گؤزونو زيلله‌دي آياغي‌نين آلتينا، گؤردو دونيا آياغي‌نين آلتيندان قاچير. دونيا حسن کيشي‌نين آياغي‌نين آلتيندان قاچا- قاچا بالاجالاشدي، بالاجالاشدي، گئديب دوردو که‌هر آتين آياغي‌نين آلتيندا …
و بير گون جاماعات يئنه ييغيلدي کندين اورتاسينا. عسگر گئدن جاوانلاري يولا ساليرديلار.اَفراييلين آناسي اَفراييلين بوينونو قوجاقلاييب آغلاييردي.ايسماييلين آناسي ايسماييلين بوينونو قوجاقلاييب آغلاييردي.
ايسره‌فيلين بوينونو گون يانديريردي.آتلي قوشونا گؤنده‌ريلن آتلاري دا بير طرفده هؤروکله‌ميشديلر.هر آت گئدن ائودن بير جاوان دا گئديردي و جاماعات هاميسي ييغيلميشدي جاوانلارين باشينا.آتلارين آراسيندا تکجه حسن کيشي‌نين باشي گؤروکوردو …… که‌هر آتي يولا سالاندان سونرا حسن کيشي لاپ آدامايوووشماز اولدو.هامي عسگر گئدن جاوانلاردان مکتوب گؤزله‌ييردي، حسن کيشي‌دن ساوايي.
 آنجاق حسن کيشي‌يه بير- بيري‌نين دالينجا اوچ مکتوب گلدي.اَفراييلدان مکتوب گلدي: حسن کيشي، آتلي اوردويا دوشموشم. معلومون اولسون کي، سنين که‌هر آتين دا بوردا چيخيب منيم راستيما. ايندي که‌هر آتين بئلينده‌يم. ساغليق اولسون، بير يئرده قاييديب گله‌جه‌ييک.ايسماييلدان مکتوب گلدي: حسن کيشي، آتلي قوشونا دوشموشم. دئسم اينانمازسان، بوردا راستيما بير آت چيخيب، عينن سنين که‌هر آتيندي. ساغليق اولسون، بير يئرده قاييديب گله‌جه‌ييک.ايسره‌فيلدن مکتوب گلدي: حسن کيشي، qonni armiyaيا دوشموشم. آللاهين گؤستريشي‌نن سنين که‌هر آتين دا بوردا چيخيب منيم اورجاهيما. ايندي که‌هر آت منيم آلتيمدادي. اينشاللاه، آللاه دئين اولسا بير يئرده قاييديب گله‌ريک.حسن کيشي ها گؤزله‌دي، که‌هر آتدان مکتوب گلمه‌دي.… سونرا اَفراييلين قارا کاغيذي گلدي.… سونرا ايسماييلين قارا کاغيذي گلدي.… سونرا ايسره‌فيلين قارا کاغيذي گلدي.تکجه که‌هر آتين قارا کاغيذي گلمه‌دي.و بير گئجه حسن کيشي يوخودا ائشيتدي کي، کيمسه اونو چاغيرير. قاپيني آچيب حيطه چيخدي، دئدي:– آ مني چاغيران کيمسن؟بؤيوردن سس گلدي کي، قورخما، حسن کيشي، بيزيک …حسن کيشي دؤنوب گؤردو کي، اَفراييلدي. اَفراييلدن بئش آدديم او يانا ايسماييل دايانميشدي، ايسماييلدان بئش آدديم او يانا ايسره‌فيل. حسن کيشي ها بويلاندي، که‌هر آتي گؤرمه‌دي.حسن کيشي دئدي:– بالالاريم، حيطده نييه دايانميسيز، ائوه کئچين.سونرا بيردن يادينا دوشدو کي، آخي بونلارين قارا کاغيذي گليب، آخي بونلار اؤلوبلر. و حسن کيشي قورخدو.حسن کيشي دئدي:– بالالاريم، منيم گوناهيم نه‌دي، نييه منه بئله باخيرسيز؟ايسره‌فيل دئدي:– حسن کيشي، گوناهکارين بؤيويو ائله سنسن. واختيندا يوز يول دئديک کي، که‌هر آت سنين بابين دئييل. آللاه دا گؤتورمه‌دي کي، که‌هر کيمي آت سنه قيسمت اولسون. بونلار هاميسي آللاهين سنه گؤندردي‌يي جزالاردي. اگر واختيندا که‌هر آتي بيريميزه ساتسايدين، نه داعوا دوشردي، نه بيز گئدرديک، نه ده که‌هر آت.سؤزون بو يئرينده حسن کيشيني آغلاماق توتدو. اَلي‌نين دالينان گؤزونون ياشيني سيليب باخدي کي، نه اَفراييل وار، نه ايسماييل وار، نه ده، ايسره‌فيل. فيکيرلشدي کي، اگر بو يوخودو من گؤرورمسه بس حيطين اورتاسيندا نئينيرم؟ يوخ، اگر يوخو دئييلسه، بس بونلار نه اولدولار؟..حسن کيشي آللاهدان قورخان آدام ايدي. يازيغي تيتره‌مه توتدو، تيتره‌يه- تيتره‌يه گليب يورغان- دؤشه‌يه گيردي، او گيرن داي يورغان- دؤشکدن قالخمادي. آيلار اؤتدو، حسن کيشي‌نين ناخوشلوغو قورتارمادي. و بير سحر گون چيرتلاييب عالمي ايشيقلانديراندا حسن کيشي‌نين نفسي قارالماغا باشلادي …
حسن کيشي بو دونياينان اوزولوشوردو کي، قولاغينا آت تاپپيلتيسي گلدي. حسن کيشي او تاپپيلتيني يوز سسين ايچينده تانيياردي. بير ته‌هر يورغاني ايتله‌ييب قالخدي، بير ته‌هر قاپيني ايتله‌ييب آچدي.که‌هر آت حيطين اورتاسيندا دايانميشدي.که‌هر آتين يه‌هرينده کيمسه واردي، آنجاق حسن کيشي‌نين گؤزونده ايشيق قالماميشدي، يه‌هرده‌کيني تانييا بيلمه‌دي. ديزينده هئي ده قالماميشدي، که‌هر آتا ساري بير آدديم دا آتا بيلمه‌دي.ائله- بئله قاراسينا سسله‌دي کي، اَفراييل!..يه‌هرده‌کي جاواب وئرمه‌دي.يئنه سسله‌دي کي، ايسماييل!..يه‌هرده‌کي جاواب وئرمه‌دي.بيرده سسله‌دي کي، ايسره‌فيل!..يه‌هرده‌کي يئنه جاواب وئرمه‌دي.
حسن کيشي دولوخسونا- دولوخسونا دئدي کي، آي انصاف‌سيز، اؤلورم آخي، هر کيمسن که‌هري ياخين سور، هئچ اولماسا اؤلَنه ماجال که‌هرين بوينونو قوجاقلاييم … حسن کيشي بو سؤزو دئينده که‌هر آتين يه‌هريندن بير اَل اوزاندي. او اَل حيطين اورتاسيندان دوز ائوين قاپيسيناجان اوزاندي، ياواشجا حسن کيشي‌نين بيله‌ييندن ياپيشدي و او اَلين صاحبي دئدي کي، حسن کيشي، يوخسا مني تانيمادين؟ من سنين اؤلومونم، سني آپارماغا گلميشم. گؤرورم بو دونيادا پيادا اولماق سنه اَل وئرمير.او اَل حسن کيشيني قالديريب که‌هر آتين بئلينه مينديردي. حسن کيشي که‌هر آتين بئلينده، اؤز اؤلومونون ترکينده بو دونيادان چاپيب گئتدي. و حسن کيشي‌نين بدني قاپي‌نين آغزيندا اوزوقويلو يئره ييخيلدي.حسن کيشي‌نين بدنيني آپاريب باسديرديلار.جاماعات دانيشيردي کي، حسن کيشيني که‌هر آتين دردي اؤلدوردو، که‌هر آت داعوايا گئتمه‌سيدي، بلکه او دا اؤلمزدي.آنجاق حسن کيشي اؤلن گونون سحري صدر شريف دئدي کي، که‌هر آت هئچ داعوايا- زادا گئتمه‌ميشدي.جاماعات آغزي آچيلا قالدي کي، نئجه ياني گئتمه‌ميشدي؟صدر شريف دئدي:
– گئتمه‌ميشدي، والسلام. او واخت آتلاري کنددن چيخاريب آپاراندا که‌هر آت يولدا اليميزدن بوراخيليب قاچدي. ها قوودوق توتا بيلمه‌ديک. آخيردا دؤرد طرفدن آرايا آليب باشلاديق قامچيلاماغا. ظاليم اوغلو وايِنکومون قامچيسي که‌هرين بير گؤزونو تؤکدو. کور آتين داعوادا نه ايشي واردي؟ کنده ده قايتارا بيلمزديم. حسن کيشي که‌هري او گونده گؤرسَيدي گؤزومو تؤکردي. اودور کي، که‌هري يول‌اوستو بير کندين مکتبينه ساتديق. او بيري ايل يولوم اوردان دوشنده اؤيرنديم کي، که‌هر بوتون قيشي مکتبه اودون داشيييب. اوشاقلاري يازا چيخاريب، اؤزو يازا چيخماييب … صدر شريف بو سؤزدن سونرا بير جاماعاتا باخدي، بير گؤيه باخدي و باشيني ييرغالاييب دئدي کي، بئله- بئله ايشلر …

منبع :