دروازه سنگي خوي، اثري به يادگار مانده از دوران ايلخاني

دروازه سنگي خوي يادگاري برجاي مانده از دوران ايلخاني ها است که روزگاراني محل ورود و خروج مردم به شهر از طريق اين انجام مي يافت و امروز مکاني تاريخي و ديدني براي گردشگران و توريست ها شده است.

گروه سيري در استان ها: دروازه سنگي خوي يادگاري برجاي مانده از دوران ايلخاني ها است که روزگاراني محل ورود و خروج مردم به شهر از طريق اين انجام مي يافت و امروز مکاني تاريخي و ديدني براي گردشگران و توريست ها شده است.
بعضي از تاريخ نگاران و پژوهشگران، اين اثر را به دوران ايلخاني و به زوجه آباقاخان نسبت مي_دهند، ولي بعضي از منابع آن را مربوط به زمان حکومت قاجار مي دانند و بر اين عقيده اند که با توجه به سبک معماري ومقايسه آن با آثار باقيمانده دوره قاجار در تبريز و خوي، اين اثر نيز مربوط به آن دوره است و با عنايت به اينکه آخرين حصار يا بدنه شهر نيز به دستور عباس ميرزا نايب السلطنه ساخته شده بود که تا سال1320 ه .ش  بر جاي بوده است.
نماي خارجي ضلع شمالي دروازه، که در راستاي بازار قديمي خوي قرار دارد با آجر ساخته شده، ولي رو کار نماي ضلع شمالي بنا، از سنگ هاي سفيد و سياه رنگ که به صورت ترکيبات موزون و هماهنگ است، نما سازي شده و در طرفين هلال سر دروازه، نقش دو شير حجّاري شده است.
دروازه سنگي خوي شاهد بسياري از وقايع تاريخي بوده و هنوز آثار گلوله هاي شليک شده توسّط مهاجمان ارمني و عثماني ها  در آن مشاهده مي شود.
 کنت دو گوبينو، از دروازه سنگي خوي در نوشته هاي خود نام برده و مي نويسد: خوي شهر دلپذيري است، دروازه زيبايش به شيوه بناهاي قاهره، از مرمر سياه و سفيد ساخته شده است ومن نظير آن را در هيچ جاي ديگر ايران نديده ام، اين دروازه بلافاصله به بازار باز مي شود.
پيدا کردن وجه تشابه ميان شيوه معماري دروازه خوي و بناهاي قاهره از سوي نويسنده اي دقيق و باريک بين، مانند کنت دوگوبينو، قابل تأمل است. قبل از توسعه و گسترش شهر، مردم از طريق اين دروازه با شهرهاي سلماس و اروميّه و از طريق توپ يولي و تسوج با تبريز، در ارتباط بودند.
دروازه سنگي خوي در جنوب بازار خوي به طرف شهر سلماس قرار دارد . اين اثر در دوره ايلخانيان يا دوره قاجاريه بنا شده است و از حصار تاريخي شهر خوي باقي مانده است و خندقي نيز پيرامون وجود داشته است‌، ضلع شمالي دروازه آجري و به سبک جناقي است‌، ضلع‌جنوبي آن يک در ميان سنگ‌هاي خاکستري و سياه دارد و به شکل قوس نيم دايره است که زير اين قوس دو شير ساده حجاري شده است‌.
در زير قوس سنگي سمت جنوب و طرفين هلال سر در ورودي دروازه، نقش دو شير حجاري شده است. دروازه سنگي خوي شاهد بسياري از وقايع تاريخي بوده و هنوز آثار گلوله هاي شليک شده توسط مهاجمين عثماني در آن ديده مي شود.
جلو اين دروازه خندقي به عمق 10 متر و عرض 30 متر وجود داشته که معمولا پر از آب بوده است که همين خندق و برج و باروي شهر در طي ساليان متمادي محافظ مردم غيور خوي در برابر مهاجمان بوده است که نظير آن در هيچ شهر ديگر ايران نديده است.
اين اثر ارزشمند تاريخي به شماره 808 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است. دروازه سنگي ورودي يکي از راسته هاي بازار قديمي خوي است.
دروازه سنگي خوي از نمونه‌هاي باقي‌مانده دوازده حصار تدافعي در جنوب شرقي شهر خوي مي‌باشد که جهت حفاظت شهر از تهاجم دشمن و کنترل عبور و مرور ساخته شده است. به علت گسترش شهر اين بناي تاريخي در بافت جديد شهر قرار گرفته و قسمت شمالي آن متصل به بازار قديمي خوي قرار دارد.
مجموعه بازار خوي آثار مختلف با ارزشي را در خود جاي داده است که از مهمترين آنها مي توان به سراي خان، ميرزاهاشم، مساجد حاجي بابا، ملاحسن، حمام محمد بيگ، بازار خرازي ها، مسگر، فرش، پارچه فروشان، زرگري و دروازه سنگي اشاره کرد.

منبع :