قلعه قبان ماکو

گروه سيري در استان ها: "قابان"، (قپان، کاپان قابان ) به قلعه اي در بخش تاريخي شهر ماکو، زير بزرگترين کلاهک سنگي جهان (دژکلاه، کوه قايا ) مي گويند. اين قلعه که تاريخ ساخت آن دقيقا مشخص نيست، در بافت قديمي اين شهر با ديوارها و برجها و باروهاي بلندش داراي بخشهاي شاه نشين، حمام و زندان است.

چشمه معروف حاجي بولاغي نيز به همراه ديگر چشمه ها دراين بافت قراردارد. در منابع تاريخي، اهميت نظامي و استراتژيکي قلعه قپان به کرار در دوره_هاي تاريخي تيموريان، سلجوقيان، قره قويونلوها، صفويان و قاجاريان ذکر شده است. از حاکمان تاريخي ماکو در دوره هاي حکومت ارامنه، عثماني، صفويان و قاجاري که در اين قلعه حکومت مي کردند، مي توان نورالدين بيگ آتسروني، عوض بيگ محمودي، مصطفي سلطان محمودي، خانعلي سلطان ايرواني، مصطفي بيگ بيات و تيمور پاشا خان را نام برد، اما به نظر مي_رسد که اين قلعه در فرهنگ اساطيري ايران و آذربايجان قدمت ديرينه اي دارد که متون روضه الصفا و گرشاسب نامه مويد اين است. داستان محلي اژدهاي سنگ شده که آب را به روي مردم مي بست و حکومت زنگي دندان گراز ( قابان) که با گرشاسب نبرد کرد، از نشانه هاي اساطيري اين قلعه است ( نام زنگي مار شايد اشاره به زنگي باشد.) قلعه حکومتي منطقه طبق نظريات تاريخي ( سفرنامه ها و تاريخ هاي صفويه ) از دو قسمت قلعه بالايي ( قابان ) و قلعه پاييني تشکيل شده بود. اين قلعه با مساحتي بيش از 250 هکتار با ديوارها  برج‌ها و باروهاي بلند، شاه‌نشين ، حمام و زندان از جمله آثار ديدني و تاريخي شهر ماکو است. قلعه »قبان ماکو« داراي اتاق‌ها و ديوارهاي فروريخته در ارتفاع 40 متري است که به عنوان جان‌پناه و انبار غله و غذا مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. اين بخش که بلندترين نقطه در محل قلعه و از مهمترين بخش‌هاي آن به شمار مي‌رود، بيش از 150 متر طول و 5 متر عرض داشته و از شرق به غرب امتداد يافته است.
برخي از ديوارها و اتاق‌هاي اين بخش به علت در امان ماندن از بارش برف و باران در زير چتر سنگي کاملا سالم و دست نخورده باقي مانده است. وجود تونل‌هاي مخفي زيرزميني و تو در تو  که علت ايجاد آنها به درستي روشن و مشخص نشده، از ديگر بخش‌هاي اين قلعه است. دهانه تعدادي از اين تونل‌ها به مرور زمان تقريبا مسدود شده‌اند. به علت منحصر به فرد بودن قلعه ماکو و معماري بي نظير آن در ارتفاع بالا در زير بي‌نظير ترين چتر سنگي جهان مطالعه دقيق و اطلاعات کاملي از زمان ساخت آن صورت نگرفته است.

منبع :