گروه تاريخي: شهر اروميه به دليل داراي طبيعت بکر زيبا و تاريخ کهن خود که بَناهاي متعددي از گذشته به يادگار مانده است اين شهر را به‌عنوان بهشت سرسبز و نماد تاريخي ايران مطرح کرده که از ديده گردشکران پنهان مانده است. بَناهاي تاريخي و کهن اروميه نشانگر قدمت و فرهنگ باستاني اين شهر است و تاريخ اين شهر به 7 هزار سال مي‌رسد که آثار بجا مانده از گذشته نشانگر مقاومت و فرهنگ غني اين شهر ترک نشين آذربايجان است که در گزارش روبه‌رو به معرفي چند بَناي تاريخي از دوران قاجار و سلجوقي اين شهر مي‌پردازيم. *کاظم داشي صخره‌اي جزيره‌وار در درياچه اورميه اثر باستاني قالا داشي يا کاظم داشي در روستاي گورچين قلعه در 70 کيلومتري اروميه واقع است که در زمان‌هاي مختلف از جمله جنگ جهاني اول پناهگاه اهالي هفت روستاي اطراف بوده‌است و نام آن به ياد »کاظم خان« فرمانده افراد محافظ روستا که خود اهل قوشچي بوده نام‌گذاري شده‌است. نام اصلي کاظم داشي در اصل قالا داشي است و در قديم به قيرخلار (40 نفر) نيز معروف بوده، به روايت کهن سالان روستا در زمان‌هاي قديم عده‌اي (گويا 40 نفر) از دست حاکم ظالم منطقه فرار کرده و مدتي در اين محل پناه گرفته‌اند و به همين مناسبت تا قبل از جنگ جهاني اول و حضور کاظم خان در اين محل به اسم قيرخلار و نيز قالاداشي (نام روستاي گورچين قلعه در خود روستا و روستاهاي اطراف به قالا و گورچين قالا معروف است) معروف بوده‌است. قلعه کاظم داشي در حدود 5/1 کيلومتري شرق روستاي گورچين واقع‌شده است که در محل به قالاباشي معروف است، کاظم خان قوشچو در کشاکش جنگ جهاني دوم و حمله روس به اين مناطق و نيز حمله و غارت‌هاي شورشيان کرد اهالي روستاهاي اطراف ازجمله گورچين قلعه-قالقاچي- بويداش (نجف آباد)- قره باغ- قوشچي - باري و... را در اين جزيره سنگي کوه مانند پناه داده و حفظ کرده‌است. کاظم داشي يا کاظيم داشي قبلاً و موقعي که آب درياچه اروميه کم نشده بود به‌صورت شبه جزيره‌اي بود که با يک آبراه کم عرض به خشکي متصل مي‌شد ولي اکنون (1396) تقريباً جزئي از خشکي شده در فاصله کمي از آن قلوي ديگرش قرار دارد که در اکثر سايت‌هاي اينترنتي به اشتباه عکس آن قرار داده شده است. کاظم خان فردي بسيار جسور و بي باک و بسيار باهوش و فراست بود و خود تمامي امور نظامي و سياسي و اقتصادي آن زمان مردم پناهنده در جزيره را کنترل مي‌کرد. مناظر طبيعي زيبا و بقاياي معماري و حجاري‌هاي صخره‌اي و گذرگاه‌هاي صعب‌العبور و پرتگاه‌هاي مخوف ارزش و اهميت سوق‌الجيشي به اين اثر داده است. با توجه به بررسي‌ها و پژوهش‌هاي باستان‌شناسي که توسط سازمان ميراث فرهنگي کشور به عمل آمده مهم‌ترين آثار شناخته شده اين محل مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد مسيح و دوره ايلخانيان مي‌باشد که تحت محافظت و نگهداري سازمان ميراث فرهنگي استان است. بنا به نوشته مورخين اسلامي هلاکوخان مغول اموال قيمتي و خزائن نفيس خود را در اين قلعه پنهان نموده بود. حتي معروف است که خود هلاکوخان نيز در اين قلعه مدفون شده است. به نوشته? يکي از شاهدان (ملأ اسماعيل سپهر) در زمان جنگ جهاني يکم سربازان روس پس از کاوش کاظم خان داشي بارهايي را سوار بر چهارپايان کرده و به روسيه برده‌اند. در اين قلعه به دستور کاظم خان ساختمان دو طبقه‌اي نيز بنا شده که زماني مورد استفاده خود و خانواده‌اش بوده است، کاظم خان در اين قلعه آهنگري، ريخته گري و قايق سازي داير کرده بود و در ضمن به ساختن توپ سر پر و باروت و فشنگ و غيره نيز مي‌پرداخت. او در ساخت انواع بمب دستي نيز تبحر داشت ولي خود عاقبت به وسيله يکي از بمب‌هاي دست_ساز خود کشته شد. نکته جالب و شگفت اينکه خود جزيره کاظم داشي به شکل يک کلاه نظامي است. *بناي تاريخي سه گنبد اورميه برج سه گنبد، در گوشه جنوب شرقي شهر اروميه در خيابان جانبازان و دريکي از کوچه‌هاي منشعب به خيابان استاد برزگر قرارگرفته است. بَناي آجري سه گنبد و استوانه‌اي متعلق به قرن ششم هجري قمري و به دستور يکي از امراي سلجوقي ساخته‌شده و در کتيبه سردر ورودي سه گنبد نيز تاريخ 580 هجري قمري که به خط کوفي نوشته‌شده، برخي از باستان شناسان معتقدند که درگذشته دو بَناي ديگر در اطراف اين برج وجود داشته که مجموعاً به اين سه بَنا سه گنبد گفته مي‌شد. بر اساس بررسي‌هاي انجام‌شده بر روي کتيبه پيرامون سر در مقبره در سال 1367، نام پادشاهان »شيشقاط المظفري اطال الله بقائه« خوانده شد که احتمال مي‌رود نام شخصيت‌هاي مدفون در اين مکان باشد. فرم بنا و شباهت آن با برج علاءالدين ورامين و مقابر ديگر زمان سلاجقه، دليل محکمي است که بَناي سه گنبد اروميه يکي از مقابر آن دوره است. براساس اين کتيبه اين بَنا به دستور يکي از امراي سلجوقي به نام »شيث قاطه المظفري« ساخته‌شده است، معماري اين بَنا شباهت زيادي به قبرهاي قرن ششم هجري قمري به‌خصوص قبرهاي مراغه و مقبره‌هاي دوره‌هاي سلجوقي دارد. ناگفته نماند در عصر سلجوقي، سير تحول آرامگاه سازي دوره اسلامي ايران، روندي رو به رشد و ترقي در پيش گرفت. ترکان سلجوقي توانستند که يک حکومت نمونه ايراني اسلامي را خلق و ارائه کنند. بَناي تاريخي سه گنبد عبارت است از سکوي بلندي که به شکل استوانه و مدور ساخته‌شده است، ساختمان سه گنبد در دوطبقه با قطر بَنا 5 متر و ارتفاع آن 13 متر ساخته‌شده و در چهار سمت آن دريچه‌هايي وجود دارد، طبقه اول سردابه نام دارد که پوشش قوس دار آن از طبقه دوم مجزا مي‌کند. درب کوچک طبقه اول با ارتفاع 1 متر و 70 سانتي‌متر و طبقه دوم که اتاق مقبره نام دارد که داراي در ورودي به ارتفاع دو و نيم متر است. به‌عبارت‌ديگر، بناي استوانه‌اي شکل مدور داراي دخمه‌اي است که قسمت فوقاني آن را به‌وسيله آجر تبديل به بنايي شامل اتاق مقبره کرده‌اند و مدخل آن در يک قالب معماري پرنقش و نگار محاط شده و در بدنه استوانه‌اي برج تعبيه‌شده است؛ درگاه ورودي آن در ميان طاق‌هاي سطحي واقع‌شده و ازلحاظ معماري زينت خاصي به آن بخشيده است. سقف اصلي گنبد و ديوارهاي آن تماماً سالم و بر جا مي‌باشد. طبقه دوم بنا مانند ساير مقادير دوره سلجوقي روي سردابه احداث‌شده است تزئينات سر در ورودي مقبره در نوع خود بي‌نظير است و به‌صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسي و کتيبه به خط کوفي تزئين شده است. اين بَنا در تاريخ 15 آذر 1314 با شماره ثبت 242 به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. *خانه انصاري اروميه خانه انصاري به دوره قاجار تعلق دارد که يکي از خانه‌هاي قديمي و زيباي شهر اروميه قلب آذربايجان است، اين خانه تاريخي با آجرهاي لعاب‌دار فيروزه‌اي و کاشي‌هاي هفت رنگ نگاه هر بيننده‌اي را به خود جلب مي‌کند. خانه انصاري متعلق به بابک جعفري بوده که بعدها به فرزند دختر خود و همسر سيف‌الله‌خان انصاري مي‌رسد و به همين علت به نام »خانه انصاري« مشهور مي‌شود، بَناي خانه انصاري با توجه به فرم بَنا و کتيبه‌هاي موجود در کاشي‌هاي تزئيني خانه بين سال‌هاي 1330 و 1334 احداث‌شده است. اين بنا در دو طبقه رو به شمال به‌صورت چهارگوش ساخته‌شده و در مرکز حياط باغ بزرگي قرار دارد، در ضلع جنوبي و اندروني خانه حياط ديگري است که باغ انگور وجود دارد که با ديوار خشتي و پايه‌هاي آجري محصورشده است. مصالح به‌کاررفته در اين بنا از خشت و چينه، سنگ و آجر، سقف پوشش چوبي و اندود گچ و تخته پوش است. نماي بيروني اين ساختمان با قاب‌بندي و کاشي‌هاي هفت رنگ و آجرهاي لعاب‌دار فيروزه‌اي تزئين شده که به نماي آن جذابيت فوق‌العاده‌اي بخشيده است. در حال حاضر اين خانه تحت مالکيت آموزش‌وپرورش ناحيه 2 اروميه قرار دارد. خانه انصاري اروميه در ميدان امام حسين (معروف به ميدان گول اوستو)، امتداد خيابان مدني 2 قرار دارد. *دوققوز پيلله يخچالئ يخچال قديمي دوققوز پيلله (9 پله) در خيابان عسگر خان و محله قديمي به همين نام در کنار نهر کوچکي قرار دارد. يخچال دوققوز پيلله ازجمله آثار دوره قاجاريه به‌حساب مي‌آيد تا قبل از گسترش شهر اروميه نه‌تنها از يخ آن استفاده مي‌شد، بلکه جهت انجام مراسم چهارشنبه‌سوري مردم در کنار حوضچه آن مراسم خود را برگزار مي‌کردند، يخچال دوققوز پيلله به دليل فرم معماري خاص و نوع مصالح به‌کاررفته، سالم مانده و صدمات جدي نديده است. مصالح آن از پي تا محل شروع پاکار قوس‌ها از سنگ تراش‌دار خاکستري است و سقف پوششي آن‌که به‌صورت طاق و چشمه مي‌باشد از آجر انتخاب‌شده است. در محل شروع طاق‌ها و پاکار سقف بَنا، شکاف‌هاي مدوري وجود دارد که احتمالاً محل نصب تيرهاي چوبي است که از آن‌ها به‌عنوان داربست استفاده مي‌کردند. در ضلع شمالي بَنا نورگير و روزنه‌هايي براي يخ_اندازي تعبيه‌شده است. اين يخچال از دو بخش هشتي ورودي و سالن اصلي ذخيره يخ شکل‌گرفته است. با توجه به عملکرد خاص بَنا فاقد تزئينات خاص معماري است و تزئينات آن محدود به‌دقتي است که در چيدن سنگ‌ها و آجرها به‌کاررفته است. يخچال دوققوز پيلله که متأسفانه به خانه آبگينه شهر اروميه تغيير نام و کاربري يافته، در سال 1380 توسط سازمان ميراث فرهنگي با شماره 4788 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
گروه تاريخي: شهر اروميه به دليل داراي طبيعت بکر زيبا و تاريخ کهن خود که بَناهاي متعددي از گذشته به يادگار مانده است اين شهر را به‌عنوان بهشت سرسبز و نماد تاريخي ايران مطرح کرده که از ديده گردشکران پنهان مانده است.