در معبد صخره اي داش کسن علاوه بر استفاده از فن پيشرفته زمان، زمين شناسي و معدن شناسي 2 امر شناخته شده از دانش جغرافيايي طبيعي مورد توجه است و اين 2 امر در ادوار مختلف فرهنگي اغلب بصورت منفرد مورد توجه و بهره برداري بوده و در آثار نادر چون معبد صخره اي داش کسن به کار رفته است. اين مطلب ريشه در دانش گذشته ايران داشته و بعضا به دوره پيش از تاريخ راه پيدا مي کند و نمونه بارز تاريخي آن آثار باقيمانده از حکومت ماد و هخامنشي در غرب کشور و نقش رستم و تخت جمشيد در فارس بوده اما، فناوري بکار رفته در معبد داش کسن پيامد تکامل فني سنگ تراشي با ابزار فلزي است.

مهرداد عسگريان محقق طرح مطالعاتي معبد داش کسن در اين ارتباط گفت: گستره فعاليت سنگ تراشي در معبد صخره اي داش کسن در کل بر اساس يک خط تقارن طولي يافته است و آنچه بر اساس کار هويدا شده نشان مي دهد که هيچگونه کاستي و يا اضافه اي هر نيمه بنا نسبت به نيمه ديگر ندارد و حاصل اين عمل صراحت بر يک نقشه يا طرح از پيش تدوين شده و نظارت دقيق بر آن در طول مدت اجراي طرح است. وي اظهار مي کند: بخش عمده آثار فرهنگي باقيمانده از ادوار مختلف نشان از آموزه هاي ديني و باورهاي مذهبي حکايت دارد که در طول عمر تاريخي يک قوم پديد مي آيد و به لحاظ ويژگي_هاي خود فرهنگ ،آن قوم يا جامعه را از ديگر فرهنگها متمايز مي سازد. عسگريان اضافه کرد: از اينگونه آثار مي توان نقش اژدهاي معبد صخره اي داش کسن را نام برد که اثر بنيادي در آموزه هاي ديني جامعه قرن هفتم هجري قمري ايران نداشته و فقط رنگ و يادي از باورهاي ايلخانان مسلمان ناشده ايران را به نمايش مي_گذارد چرا که از مسلمان شدن غازان خان کمتر ميتوان نقش و نگارهاي ايراني و يا ايراني نشده را در کارهاي هنري ديد.

وي افزود: بطور کلي آثاري نادر چون اژدهاي نقش شده در داش کسن بازتاب ارزشهاي مادي و معنوي جامعه است، زيرا عناصر فرهنگي از هنر  علم، مذهب و سياست تاثير مي گيرد و به عبارت روشن اينکه تمام مواد متشکله فرهنگ در شکل گيري آنها موثر است در صورتي که آثار نادر و منحصر بفرد تحت تاثير گزينش پاره اي از عوامل فرهنگي بوجود مي آيد. اين محقق ادامه داد: از طرفي مي توان آثار نادر را که ريشه در فرهنگ گذشته ندارد، را حاصل تهاجمات فرهنگي قلمداد کرد و به عبارت واضح تر اينکه اژدهاي نقش شده در داش کسن که به نيت ارزاني ، خير و برکت و محافظت از سلطنت پديد آمده از باور جامعه ايراني اواخر قرن هفتم هجري قمري بسيار بدور بوده است. 

وي خاطرنشان کرد: اژدهاي ايراني يادآور ظلم و ستم و مظهر پليدي هاست و نيک کرداران و نيک انديشيان تاريخ ايران هميشه بر عليه اين موجود افسانه اي جنگيده اند و گذشته از بعضي از آثار منقول دوره تاريخي که نقش اژدها دارد،بطور کلي در ايران نقش نگاره اژده ها در قالب هنر مصور سازي از کهن ترين دوران به بعد نيز ديده نمي شود. وي اضافه کرد: حتي زماني که تصوير نگارگري عهده دار وظايف خط بود بسياري از اعتقادات و باورهاي ادوار گذشته بدين طريق به زمان بعد منتقل مي شد ،نقش اژدها جايگاهي براي خود در فرهنگ هاي ايران به دست نياورد و نيز در دوره ساساني وقتي احتياج بود که اهريمن در زير پاي اهورمزدا در نقش رستم ترسيم شود صورت انسان تجسم پيدا کرد تا تمامي دانش انسان در قلمرو نيروهاي اهورايي و اهريمني درهر زمان قابل انطباق باشد. عسگريان گفت: نقش اژدهاي داش کسن از جمله چهره هاي بيروني بخشي از جامعه قرن هفتم و هشتم قمري ايران است که نتوانست تن پوشي از باورهاي دير پاي جامعه را در اختيار داشته باشد و لذا فقط بر هويت نخستين ايلخانان مغول حکايت و سلطه آنها را تاييد مي کند. وي ادامه داد: ضمن آنکه گوياي تشتت فرهنگي در اواخر قرن هفتم هجري قمري مخصوصا ارغون خان مغول مي باشد و از طرفي ناتمام ماندن معبد داش کسن ناشي از تفوق اراده ملتي است که موجود تازه وارد را قبل از اينکه ريشه بدواند و رشد کند، بصورت سنگواره موزه نشين در آورده است. 

به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، اين محقق خاطر نشان کرد: اين سنگواره ها نشان مي دهد که ايران و ايراني در جريان نفوذ فرهنگي هر گز بي اختيار دست بسته نبوده است و اين تسليم نشدن را مي بايد در هسته فرهنگي جامعه ايران جستجو کرد که ارتباط آن با چهره بيروني جامعه هميشه از شرايط خاصي پيروي کرده است.