فقدان پژوهش در موسيقي عاشيقي اورميه هنر چند هزار ساله در مرز فراموشي

گروه تاريخي:در آذربايجان و به ويژه اروميه موسيقي هاي مختلفي در جريان است که اصيل ترين و مردمي ترين آن موسيقي عاشيقي است و اين شهر به علت داشتن مکتبي مهم و منحصر به فرد از چهره هاي شاخص به شمار مي رود ولي متاسفانه به دليل فقدان پژوهش و تاريخ نويسي اين هنر هزار ساله در مرز فراموشي است.

گروه تاريخي:در آذربايجان و به ويژه اروميه موسيقي هاي مختلفي در جريان است که اصيل ترين و مردمي ترين آن موسيقي عاشيقي است و اين شهر به علت داشتن مکتبي مهم و منحصر به فرد از چهره هاي شاخص به شمار مي رود ولي متاسفانه به دليل فقدان پژوهش و تاريخ نويسي اين هنر هزار ساله در مرز فراموشي است.
  موسيقي عاشيقي در اروميه اصيل ترين و بومي ترين هنر مردمان اين ديار است که از صدها سال گذشته در اين شهر جريان داشته و تا به امروز سينه به سينه توسط عاشيقها به نسل کنوني منتقل مي شود.
مکتب عاشقي اروميه محل رشد عرفان و حماسه است و در آن موسيقي انسان را به تفکر و تعقل وادار مي کند تا به کمال برسد، در اين شهر باستاني حوادث ناگوار تاريخي و مرزي بودن در کنار زيستن اقوام  و اديان مختلف  در آن شالوده موسيقي را تشکيل داده است که مردمان آن عواطف و احساسات خود را بدين گونه ابراز داشته اند و حقا از عهده اين کار خوب بر آمدند.
موسيقي عاشيقي در اين شهر به يک قوم  و دين خاص اختصاص ندارد،ترکها، اهل سنت، مسيحيان و يهوديها همه به يک زبان (ترکي آذري) آنرا اجرا مي کنند و همه اين هنرمندان در ميان ساکنان  شهر داراي منزلت، اعتبار و جايگاه خاصي هستند.
متاسفانه اين هنر چندين هزارساله با وجود ظرفيت هاي بالاي آن طي سالها مورد غفلت واقع شده بود .
نکته قابل تامل اينکه به دليل عدم تاريخ نويسي و پژوهش نمي توان از قدمت اين هنر يا ستاره هاي درخشان اين هنر اطلاعات دقيقي به دست آورد با ثبت ملي اين هنر انتظار مي رود صاحبنظران و اساتيد اهل فن وهنر قدم هاي مثبتي در اين راستا بردارند.
 *اروميه شهري صاحب سبك مخصوص در اجراي موسيقي عاشيقي
کارشناس موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي با بيان اينكه در مکتب عاشقي اروميه، عاشيق همه کاره است هم مي خواند هم مي نوازد، هم مي خروشد هم ناله مي کند،هم کاسب است هم عاشق،‌افزود:‌ در اين مکتب بر خلاف ساير مکاتب صداي ساز قوپوز را مي توان به وضوح شنيد و عاشيق به راستي عاشيق است نه خواننده ارکستر با کمک بالابان و دايره.
داريوش عليزاده ضمن تاكيد بر اينكه مکتب عاشيقي اروميه قديمي ترين و اصيل ترين مکتب عاشيقي در آذربايجان بوده و عاشيقهاي آن هم به لحاظ خوانندگي و هم به لحاظ نوازنده گي از چيره دست ترين هنرمندان عرصه موسيقي سنتي و فولكلور محسوب مي شوند‌،اعلام كرد: نوع اجراي آنها را به غير از اروميه و شهرهاي اطراف نمي توان در هيچ کجاي جهان شنيد و بدين لحاظ اروميه شهري صاحب سبک در موسيقي است که کمتر شهري در جهان از آن بهره مند است.
 *اجراي 54 مقام موسيقيايي توسط عاشيقهاي اروميه
وي با بيان اينكه در مکتب عاشيقي اروميه در حال حاضر 54 مقام موسيقيايي با موضو هاي مختلف عرفاني- حماسي و اجتماعي توسط عاشيقها اجرا  مي شود، گفت: مقامهايي مانند ديوان و تجنيس در حوزه عرفان، دو بيت- جمشيدي- دورا خاني و سياستاپل در حوزه حماسي و مقامهايي مانند تاجري- غربتي هجران و شکريازي با رويکرد اجتماعي مورد استفاده قرار مي گيرد.
مديرکانون عاشيق هاي حوزه هنري آذربايجان غربي با عنوان اينكه اين نامگذاريها بر اساس ذات آهنگ، محلهاي جغرافيايي و يا نام افرادي که احتمالا بوجود آورنده مقام بوده اند و يا به نام يکي از نزديکان خود و يا يکي از امرا و خوانين محلي ناميده اند بوده است‌، ادامه داد:‌ در اين مکتب بزرگاني ظهور کرده اند که متاسفانه به دليل فقدان پژو هشهاي لازم در اين زمينه و عدم تاريخ نويسي، شرح حال آنها  در هاله ايي از ابهام وجود دارد .
عليزاده از مشهور ترين عاشيقهاي اروميه به هنرمنداني مانند دوللو مصطفي، عاشيق اباذر، عاشيق فرهاد و عاشيق درويش اشاره کرد و ضمن تاكيد بر اينكه نقش هر کدام از اين هنرمندان در رشد و شکوفايي اين مکتب در دوران خود بسيار حائز اهميت بود،‌اظهار داشت:‌ آنچه که از آثار باقي مانده در اين زمينه استنباط مي شود، هنر عاشيقي در گذشته تنها محدود به نواختن و خواندن نمي شد.
*هنرمندان عاشيقي اروميه عارف و شاعري زبردست هستند
عليزاده با عنوان ه بلکه عاشيقها علاوه بر داشتن اين دو خصيصه هنرمنداني عارف و در عين حال شاعر بودند که شاهد اين موضوع را مي توان در آثار عارف، شاعر و هنرمند عاشيق بزرگ به نام دوللو مصطفي به راحتي درک کرد،‌ گفت:‌از طرفي عاشيقها در اروميه علاوه خواندن اشعاري از شاعران بزرگي چون بالو لو مسکين، دوللو مصطفي، خسته قاسم و عباس توفارقانلي، راويان اصلي داستانهاي هستند که سينه به سينه از روزگاران کهن حفظ کرده و آنها را در قالب مقامهاي عاشيقي براي سيل مشتاقان ارائه مي کنند.
وي ابراز داشت: اين در حالي است که در ساير نقاط عاشيق خيز ايران و حتي در کشورهاي ترک زبان همسايه بسياري از اين داستانها از بين رفته و فراموش شده و يا عاشيقها به حفظ دو يا سه مورد از اين داستانها اکتفا کرده اند در حالي كه اهميت حفظ اين داستانها ي اساطيري در ميان عاشيقهاي اروميه به حدي است که درجه استادي هنرمند را از تعداد داستانهايي که در سينه دارد مي سنجند.
کارشناس موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي يادآور شد:‌ حيدر بهرام – کور اوغلو در 18 داستان با موضوهاي مختلف اصلي، کرم، شکاري، غريب ، شاه صنم  و دهها عنوان ديگر گنجينه هايي هستند که حاوي نکات بيشمار اخلاقي، انساني، عرفاني و حماسي بوده که توسط عاشيقها روايت مي شوند و اين مسئله نشان از اصالت هنري مکتب عاشيقي اروميه و غناي فرهنگي شهري دارد که از هزاران سال گذشته در کنار درياچه لاجوردي به حيات خود ادامه داده است.اميد که ثبت ملي اين هنر بتواند غفلت چندين ساله از اين موسيقي را جبران کند و نسل هاي آينده نيز ميراث دار هنر اصيل و بومي گذشتگان خود باشند

منبع :