گروه اجتماعي: کسب درآمد از طريق فضاي مجازي، بار حقوقي مطالب در دنياي مجازي  مخاطب‌شناسي و چگونگي جلب اعتماد مردم و... موضوعاتي بودند که در ميزگرد مهر با فعالان فضاي مجازي مورد بحث قرار گرفتند. اين‌روزها فضاي مجازي، هم‌معنا با فضاي مجازي که سال‌ها پيش بود نيست. اين‌روزها خيلي‌ از افراد صبح زود که بيدار مي‌شوند، بدون اينکه دست و صورت‌شان را بشويند، بدون اينکه لباس‌شان را عوض کنند و مسافتي را طي کنند، تنها با وسيله‌اي به نام تلفن هوشمند که همه دارند  کارشان را آغاز مي‌کنند. اين دسته از افراد زياد در جامعه به رسميت شناخته نمي‌شوند؛ از خانواده‌شان که آن‌ها را شاغل نمي‌دانند بگيريد  تا مسئولاني که فعالان فضاي مجازي را به عنوان خبرنگار، رابط خبري، فعال اجتماعي، هنري و هر عنوان ديگري نمي‌شناسند. مديران و فعالان فضاي مجازي از لحاظ شغلي تضمين نيستند و حتي بيمه هم ندارند اما هم از جيب‌شان هزينه مي‌گذارند و هم از عمرشان، البته در قبال فعاليت‌شان درآمدي هم کسب مي‌کنند اما حالا ديگر نمي‌دانند تا کي مي‌توانند به فعاليت‌شان ادامه بدهند. 

بحث فيلترينگ تلگرام، باعث نگراني بسياري از فعالان فضاي مجازي شده است، زيرا به گفته خودشان، جمع کردن چندهزار نفر در يک کانال، به راحتي و بدون هزينه انجام نشده است که حالا به‌ يک‌باره از بين برود و بخواهند دوباره از صفر شروع کنند. رامين شيرزاد، امير ميرزايي، پيمان سبزيچي، اسماعيل جعفري و پويا خوش‌پيمان فعالان فضاي مجازي و گردانندگان کانال‌هاي پرمخاطب هستند که راجع به فعاليت‌شان در اين فضا صحبت کردند و ما نتايج بحث‌ها را در قالب دو گزارش برايتان منتشر مي‌کنيم. اينکه فعالان موفق در فضاي مجازي چگونه کارشان را شروع کردند و حالا از طريق پيام‌رساني چون تلگرام درآمد کسب مي‌کنند، اينکه درآمدشان چقدر است، اينکه اوضاع مطالب منتشرشده در فضاهاي مجازي چگونه است و... همه موضوعاتي هستند که در بخش اول گزارش ميزگرد مي‌خوانيد.

*در ابتدا دوست داريم توضيحاتي از فعاليت‌هاي خودتان در فضاي مجازي بشنويم. رامين شيرزاد: وقتي مي‌گوييم فعاليت در فضاي مجازي، منظورمان فقط تلگرام نيست. من 12سال است که در فضاي وب فعاليت مي‌کنم. در ابتدا وب‌سايتي داشتم که بيش‌تر با هدف درآمدزايي آن را ايجاد کرده بودم. سال 94 که تلگرام همه‌گير شد، يک کانال اقتصادي باز کردم و تا فروردين 95 با آن مشغول بودم. فضاي مجازي دنياي گسترده‌اي است و مي‌توان به طرق مختلف از آن درآمدزايي کرد. به خاطر علاقه‌اي که به تبريز داشتم با تعدادي از دوستان اقدام به ايجاد کانالي درباره تبريز کرديم که در ابتدا هدف‌مان صرفا وقت‌گذراني بود اما بعد از مدتي موضوع را کاملا جدي گرفتيم. اينکه يک کانال، موفق باشد و مخاطبان زيادي را بتواند جذب کند، به چند عامل بستگي دارد که مهم‌ترينش داشتن حامي است. يعني کانال‌هاي ديگر هم از تو حمايت کنند و بتوانيد با هم بالا برويد اما متاسفانه در تبريز چنين فضايي حاکم نيست. بعدها هزينه گذاشتيم و مشکلات مردم را شايد بيش‌تر از رسانه‌هاي رسمي منعکس کرديم و در جريان چند رويداد مهم صادقانه اخبار را منتشر کرديم، باعث شد بتوانيم مخاطبان زيادي به خود جلب کنيم. پيمان سبزيچي: من از سال 80، آن زمان که پيام‌رسان‌هاي گروهي مثل ياهو رايج بودند، در فضاي مجازي فعاليت دارم. از آن زمان بالاخره دنبال فضاهايي بوديم که تعداد بيش‌تري از مردم در آن جمع شوند؛ تا اينکه تلگرام آمد و سپس گروه‌ها رواج پيدا کردند و بعد هم کانال‌ها. بيش‌تر فعاليت‌مان در کانالي که ايجاد کرديم در حوزه اطلاع‌رساني اخبار تبريز و استان بوده است. در تبريز متاسفانه رسانه‌ رسمي خوبي نداريم که با مردم ارتباط خوبي داشته باشد؛ روزنامه‌هاي معدودمان بيش‌تر آگهي‌نامه هستند و با سلايق شخصي پيش مي‌روند، اما تلگرام براي ما تنها فضايي شد که توانستيم با مردم ارتباط خوبي داشته باشيم و با آن‌ها صادقانه برخورد کنيم. اسماعيل جعفري: فضاي مجازي براي من صرفا جنبه اقتصادي دارد چون تحصيلاتم هم در حوزه ارتباطات است، بيش‌تر دوست دارم از اين طريق درآمدي کسب کنم. اگر در يک فعاليت اجتماعي بحث اقتصادي نباشد، تداوم آن فعاليت ممکن نخواهد بود. ما در ابتداي فعاليت‌ رسانه‌اي‌مان مجوز پايگاه‌ خبري و مجله و روزنامه گرفتيم اما وقتي ديديم مردم فقط در فضاي مجازي و مخصوصا در تلگرام حضور فعالي دارند، ما هم فعاليت‌مان را در اين فضا آغاز کرديم.

*شايد بحث درآمد، مهم‌ترين و شيرين‌ترين بحث براي فعالان فضاي مجازي باشد. آنطور هم که مي‌بينيم، بازار تبليغات مجازي روزبه‌روز گرم‌تر مي‌شود. کمي برايمان از درآمدهايتان بگوييد. شيرزاد: من اکنون صاحب کانال نيستم و تنها وظيفه گرداندن و توليد مطالب يک کانال پرمخاطب را بر عهده دارم. هم از توليد محتوا و هم بخاطر هر پستي که منتشر مي‌کنم، مبلغي دريافت مي‌کنم. مشاور تبليغاتي چند شرکت هم هستم و از اين طريق هم درآمدي کسب مي‌کنم. واقعيت اين است که براي کسب درآمد از فضاي مجازي راه‌هاي متعددي وجود دارد؛ من زماني هم در وب‌سايتي نرم‌افزار مي‌فروختم. در کل بستگي دارد که در کدام شاخه فضاي مجازي فعاليت کنيد و متناسب با آن درآمدي کسب مي‌کنيد حتما. شايد ماهانه به صورت ميانگين 2 يا 3 ميليون تومان درآمد دارم؛ خيلي‌ها هزينه‌هاي زيادي هم مي‌کنند اما چون بلد نيستند، نمي‌توانند درآمد کسب کنند درحالي که من الان در دنياي واقعي شغلي ندارم و از طريق فضاي مجازي زندگي‌ام را مي‌گذرانم. 

ميرزايي: کانال من الان 64هزار نفر عضو دارد و آنطور که دوستان تخمين مي‌زنند، حدودا 55ميليون تومان ارزش مالي دارد. واقعيت اين است که درآمد فضاي مجازي خوب است اما اينکه فکر کنيد اعضا زياد خود به خود جذب مي‌شوند اشتباه است. اينکه يک کانال خودش را بالا بکشد و بتواند اعضا زيادي جذب کند کار سختي است و مستلزم هزينه‌هاي بسيار است. يعني طوري است که شايد ظاهرا درآمد ما بالا باشد اما آنقدر هزينه‌هايمان بالا بوده که نتوانستيم براي خودمان پولي ذخيره کنيم. 

من هم مثل دوستان ديگر بيش‌تر درآمدم را از طريق تبليغات به دست مي‌آورم. يک سري شرکت‌هاي رسمي و يک‌سري کارخانجات و مغازه‌ها تبليغات‌شان را به ما مي‌سپارند و ما هم بخاطر هر مدت‌زماني که براي انتشار پست تبليغاتي‌شان در نظر مي‌گيريم تعرفه‌هايي داريم. سبزيچي: ببينيد فضاي مجازي فقط تلگرام نيست؛ اکنون روش‌هاي قديمي تبليغات منسوخ شده و همه سعي مي‌کنند از طريق فضاهاي مختلف مجازي محصول يا هر چيزي که دوست دارند را تبليغ کنند. اين را هم بايد در نظر گرفت که ما هرچند از طريق فضاي مجازي درآمد کسب مي‌کنيم اما بابت اين درآمد اولا وقت‌مان را مي‌گذاريم يعني بعضا تا ساعت 4صبح بيدار مي‌مانيم تا در مورد يک موضوع اطلاع‌رساني درستي داشته باشيم. همچنين نمي‌توان بحث‌ هزينه‌هايي که براي ارتقا کانال صرف مي‌کنيم را ناديده گرفت. واقعيت اين است که مردم عادي وقتي يک کانال را چک مي‌کنند، شايد تنها چند خبر ساده و چندخطي ببينند درحالي که ما براي تاييديه آن خبر، از 10 منبع موثق اطلاعات مي‌گيريم چون ما در قبال مطلبي که منتشر مي‌کنيم مسئول هستيم و حتما مطالب نادرست برايمان از لحاظ حقوقي تاوان‌هايي به همراه دارند. درکل درآمدش خوب است و مقرون به صرفه، به شرطي که يک فرد يا يک گروه هزينه و وقت بگذارند.

*لابه‌لاي سخنان، به موضوع خوبي اشاره شد: بار حقوقي مطالب در فضاي مجازي. چقدر مديران کانال‌هاي تلگرامي از اين موضوع خبر دارند و چقدر در فعاليت‌هايشان آن را در نظر مي‌گيرند؟ پويا خوش‌پيمان: چه کانال‌هاي تلگرامي رسمي و چه کانال‌هاي غيررسمي، در ابتدا به الفباي خبرنويسي آشنا نيستند؛ و وقتي زياد به جزئيات کار رسانه‌اي و خبري وارد نيستند دست به انتشار مطالبي مي‌زنند که شايد از بار حقوقي و معنوي آن‌ها بي‌خبر باشند. لازم است پليس فتا طي نشست‌هاي دوره‌اي بار حقوقي و مسئوليت مطالب را براي فعالان فضاي مجازي تشريح کند تا از جرائم اين حوزه جلوگيري شود. همچنين برگزاري کلاس‌هاي خبرنويسي با تدريس اساتيد مجرب براي فعالان فضاي مجازي مي‌تواند بسيار کارساز باشد.

*بنظر شما چرا مردم در مقايسه با منابع رسمي خبري، به کانال‌هاي غيررسمي اقبال بيش‌تري نشان مي‌دهند؟ به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، سبزيچي: اعتماد مردم به ما بيش‌تر است. چون خبرگزاري‌هاي رسمي تنها خبرهاي روتين و روزمره را پوشش مي‌دهند و با حاشيه‌هاي هيچ رويدادي سر و کار ندارند درحالي که ضائقه مردم اين‌روزها بيش‌تر به سوي حاشيه‌هاست. ميرزايي: واقعا جاي تامل است که چرا تنها 3هزار نفر در کانال رسمي اداره کل هواشناسي عضو هستند اما نزديک به 70هزار نفر در کانال من با همان موضوع هواشناسي.