با توجه به شکل خانه هاي اطراف و اينکه هنوز پس از حدود يک قرن از ساخت اين مسجد ميگذرد ساختمانهاي اطراف با مسجد در تضاد هستند. عمودي بودن زاويه ورودي مسجد نسبت به کوچه علاوه بر مسئله زيبايي بايد از ديدگاههاي ديگري نيز مورد بررسي قرار گيرد. اگر يک قطب نما يا جي پي اس در ورودي قرار داده شود شاهد خواهيم بود که ورودي کاملا رو به جهت شرق است بطوريکه راستاي ورودي  مسجد در جهت امتداد شمال – جنوب قرار دارد و به اين معنا است که در راستاي خط نصف النهار سماوي محل قرار دارد.

در کنار درب ورودي سنگي است که جلوتر از ورودي قرار گرفته ولي دقيقا موازي ديوار است فلذا در راستاي چهار جهت اصلي قرار دارد. وجود  اين سنگ در کنار ديوار که کاربري خاصي نيز براي آن درنظر گرفته نشده است، بسيار مي تواند مويد امکان کاربري براي شاخص ظهر براي نمايش اذان ظهر در آن باشد. مسئله زمان سنجي اذان ظهر در چند وقت مختلف در طول سال آزمايش شد که نتيجه آن بسيار جالب بود، نور خورشيد که در هنگام ظهر بر روي ورودي پله ها مي تابد، رفته رفته جاي خود را به سايه ديوار مي دهد و در لحظه اذان ظهر به افق مکان مسجد، نور خورشيد از روي ورودي کامل حذف شده و همه جاي ورودي و راه پله ها سايه مي شود.

سنگ کنار مسجد نيز همين کار را انجام مي دهد، ولي در سالهاي اخير و با توجه به ساييدگي هاي روي آن و همچنين مرمت هاي انجام يافته در محوطه که باعث پنهان شدن قسمت اعظم سنگ شده و ورودي ساخته شده براي ساختمان مدرسه قديمي هدايت، سنگ موردنظر عملا کاربرد قبلي را ندارد، ولي حدود چندسال پيش که نگارنده در محل به دنبال کاربري سنگ مذکور بود، سنگ بسيار معلوم تر بوده و با توجه به صاف بودن قسمت هاي پاييني سنگ عملا کاربردي نجومي به عنوان شاخص ظهر را انجام مي داد و در لحظه اذان ظهر، نور خورشيد در وجه شرقي آن تابيده نمي شد.

از طرف ديگر از نظر صاحبنظران ساخت مناره اي عظيم در اين مسجد احتمالا  براي رصد و استهلال بوده است چرا که در آن دوران در اروميه هيچ مسجدي به اين شکل ساخته نشده بود.

مسجد مناره اين شهر که به دليل قرارگيري يک مناره در ضلع شمال شرقي آن به اين نام  مشهور شده، از آثار معماري دوره قاجاريه بوده که بر اساس کتيبه موجود در پيشاني محراب مسجد، اين بنا توسط يکي از بزرگان شهر اروميه به نام "حاجي علي يار خان" ساخته‌شده است.

اروميه به عنوان مرکز استان آذربايجان غربي داراي مساجد قديمي و تاريخي فراواني است که مساجد جامع، سردار و مناره از جمله آنهاست و هر کدام قدمتي قابل‌توجه و تاريخي دارند.????

مسجد مناره به سبب اهميت تاريخي که دارد در تاريخ 16 آذر 1376 با شماره? ثبت 1953 به‌عنوان يکي از آثار ملي کشور  به ثبت رسيده است.

مسجد مناره با معماري بومي و سنتي، و دارا بودن يک مناره در ضلع شمال شرقي با الگوي مساجد شمال غربي ايران از نوع مساجد نسبتاً کوچک و به‌صورت شبستاني و با پوشش تير چوبي طراحي‌شده است که وجود  نيم طبقه‌اي در قسمت فوقاني اين مسجد،  بنا را از بيرون به‌صورت دو طبقه نشان مي‌دهد.

در ورودي اصلي و همه پنجره‌هاي چوبي مستطيلي و دايره‌اي شکل مسجد دو جداره هستند که سبب تمايز اين مسجد از ديگر مسجدهاي شهر شده است.

مسجد مناره داراي  پلاني به ابعاد 14×15 متر است که از لحاظ تقسيمات داخلي شامل يک شبستان حدود 100 مترمربعي، زيرزمين، يک نيم‌طبقه به‌عنوان بخش خانم‌ها، کفش کن و آبدارخانه است.

يکي ديگر از ويژگي‌هاي بارز مسجد مناره فاقد گنبد بودن آن است که براي پوشش سقف آن از شيرواني استفاده‌شده ‌و براي ديوارها از آجر و براي شالوده از سنگ به‌عنوان مصالح استفاده‌شده است. مسجد مناره داراي زيربنايي حدوداً 450 مترمربعي بوده ‌و برخلاف مساجد ديگر فاقد صحن است و پوشش سقف زيرزمين تا سال 1355 از چوب بود که بنا به تصميم هيئت‌امناي مسجد به تيرآهن تبديل شد، ولي پوشش سقف و ستون‌هاي سالن اصلي از چوب است و حالتي شبيه مساجد قديمي بناب و مراغه واقع در آذربايجان شرقي را دارد.

سقف مسجد مناره تخته‌کوبي شده ‌و ستون‌ها از جنس چوب هستند آجرکاري منظم ديوارهاي جانبي به زيبايي اين مسجد افزوده ‌و بندکشي ديوارهاي آن به خوبي مشخص است.

مناره مسجد داراي هسته مرکزي از جنس درختي بلند با ارتفاع 50/22 متر بر محور تنه درخت است و در حدفاصل بندهاي مناره مسجد آجرهاي لعاب‌دار مربع شکل کوچک به‌صورت مارپيچ به‌کار رفته ‌و قسمت فوقاني مناره که با کاشي‌هاي هفت رنگ حاشيه‌سازي شده، حکايت از ذوق سازندگان بنا دارد که اين ذوق در ساخت ستون‌هاي چوبي و تزيينات روي چوب و همچنين محراب اين مسجد نيز ديده مي‌شود.

قطر هسته چوبي واقع در مناره مسجد از پايين به سمت بالا باريک‌تر مي‌شود و ارتفاع اين تنه هم‌اندازه با ارتفاع مناره است که تک‌تک پله‌هاي چوبي مناره که بر تنه اين درخت استوار گشته و بر محور آن چرخيده‌اند نقش تکيه‌گاه تنه مناره را ايفا نموده و فضاي ميان تنه درخت و جداره مناره را پوشانده و باعث اتصال تنه درخت و جداره مناره شده‌اند.

جداره بيروني پنجره‌هاي طولي پوشش ساده دورنگه چوبي است که پنجره‌ها را در برابر عوامل جوي و محيطي محافظت مي‌کند، همچنين جداره داخلي پنجره‌هاي دايره‌اي شکل که به فاصله نيم متر از جداره بيرون تعبيه‌ شده‌اند پنجره‌هاي مستطيلي چوبي با ابعاد بزرگ‌تر هستند که ضمن جلوگيري از نفوذ سرما امکان پخش بيشتر نور را فراهم مي‌کنند.