مردم آذربایجان غربی نوروز باستانی را با ده ها رسم و سنت قدیمی اش همچنان حفظ کرده اند.

در مطالعات مردم شناسي هر کدام از چهارشنبه هاي ماه اسفند، نمادي از عناصر چهارگانه يعني آب، خاک، باد و آتش هستند که با طبيعت کشاورزي منطقه آذربايجان غربي نيز سنخيت دارند و مردم نيز هر کدام از اين چهارشنبه ها را به نوعي با آيين هايي خاص گرامي مي داشتند.

بر اساس سنت هاي ‏کهن، مردم آذربايجان غربي چهارشنبه هفته اول اسفند ماه را يالانچي چهارشنبه(چهارشنبه ‏دروغين)، چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه را کوله چارشنبه، (چهارشنبه کوتاه)، سومين را موشتولوقچي چارشنبه ( چهارشنبه پيام آور) و چهارمين چهارشنبه را آخر چارشنبه (آخرين چهارشنبه) مي نامند.‏

مردم آذربايجان غربي از عيد سال نو با عنوان هايي چون « نوروز بايرامي» و « ايل بايرامي» ياد مي کنند و گاه لفظ بايرام به معناي نوروز عموما به اين جشن ملي اختصاص داده مي شود.

«بايرام آخشامي» (عصر نوروز )، «بايرام آيي» (ماه نوروز )، « بايرام گوني» (روز نوروز)، « بايرام بازاري» (بازار نوروز )، « بايرام سفره سي» (سفره نوروز )، «بايرام پالتاري» ( لباس نوروز)، «بايرام يومورتاسي» (تخم مرغ نوروز )، « بايرام ايش لري» (کارهاي نوروز )، « بايرامليق» (نوروزي ) همه واژگاني هستند که در ارتباط با عيد نوروز بکار مي روند.

در گذشته مردم آذربايجان غربي فرزندان خود را با نام «بايرام» يا همان «عيد» نامگذاري مي کردند و متولدان در روز عيد با نام هايي چون بايرام، بايرامعلي، بايرام خاتون، نوروز، نوروز علي نامگذاري مي شدند.

در هر منطقه از ايران زمين آيين هايي متناسب آن منطقه براي فرا رسيدن بهار و عيد نوروز برگزار مي شود و در آذربايجان غربي هم مردم براي پيشواز‏‎ ‎بهار و عيد نوروز آيين ها و مراسم متعددي ‏داشتند که با گذر زمان کم رنگ شده و‎ ‎بعضي نيز در آستانه محو شدن از اذهان عمومي مردم اند.

در گذشته خانواده هاي آذربايجاني سفره سفيد پارچه اي به نام «بايرام سوفراسي» سفره عيد يا «يميش سوفراسي» سفره خوراکي را در اتاق مهمان پهن مي کردند و هر مهماني که از راه مي رسيد پاي آن مي نشست و صاحبخانه از ميهمانان پذيرايي مي کرد، اين سفره در واقع هم سفره پذيرايي بود و هم سفره هفت سين.

درميان مردم آذربايجان غربي رسم بر اين است پيش از رسيدن نوروز پوشاک نو خريده، به خانه و حياط سر و سامان داده، فرش و پلاس نو بافته و به استقبال نوروز مي روند.

در عيد نوروز آداب و رسومي درباره فال نيک رواج دارد به طوري که در شب چهارشنبه آخر سال ( چهارشنبه سوري ) دختران جوان در دل فالي گرفته و مخفيانه پشت درنيمه باز به انتظار ايستاده و اگر در اين هنگام حرف خوب و موافقي بشنوند اشاره اي به برآورده شدن آرزويشان، و اگر حرف نامناسبي بشنوند اشاره از عملي نشدن نيتشان است.

يکي از رسم هاي مربوط به ايام نوروز در مناطق کرد زبان مانند مهاباد، پيرانشهر و سردشت، رسم مير ميرن يا همان مير نوروزي است که گويا در زمانهاي گذشته به مدت سيزده روز اول فروردين ماه اجرا مي شده است، بعدها مردم منطقه زمان اجراي آن را فراموش کرده و تنها به مدت يکي دو روز انجام مي دادند و اکنون نيز به بوته فراموشي سپرده شده است.

مراسم شال‌اندازي هم از سنتهايي است که طي زمان از زندگي شهري خارج شده ولي هنوز در بيشتر مناطق روستايي ‏آذربايجان غربي معمول است.‏

شال اندازي در آذربايجان غربي، به اين شيوه بود که ، جوانان بعد ‏از مراسم آتش افروختن در چهارشنبه آخر سال ، بر بام خانه اقوام ، آشنايان و همسايگان رفته و دستمالي را از ‏پنجره و در روستا‌ها از روزنه بام ها به درون خانه ها آويزان مي‌کردند و صاحبخانه دستمال را از آجيل، ميوه و ‏ساير هدايا پر مي‌کرد و به صاحب شال مي گفت: چک دستمالِ، الله مطلبيين وِرسين، ( دستمال را بکش خداوند خواسته ات را برآورده کند(.

از ديگر رسم هاي زيباي ايام نوروز در اين استان طبق گفته پدران و ريش سفيدان آذربايجان غربي رسم تکم چي بود که اکنون به فراموشي سپرده شده است.

‎ در آذربايجان غربي چند روزي مانده به عيد، تکم ‏چي به طور نمادين، تکم ( بز ساخته شده از قطعات چوب ) را در کوچه هاي روستاها و شهرها مي چرخاند ‏و در حالي که اشعاري به زبان ترکي و با صداي دلنشين مي خواند آمدن عيد را نويد مي داد و پاداش ‏خود را از مردم مي گرفت.‏

تکم چي ها معمولاً دو نفر از قشرهاي کم درآمد ( چوپان) بودند که از ساکنان خود ‏روستا و گاهي نيز از ساير روستاها در محل حضور پيدا مي کردند و به اجراي مراسم مي پرداختند.

در اعتقادات مردم آذربايجان غربي آخرين روز از سال را عارافات آخشامي يا عصر عرفه مي ‏گويند و مردمي که بر سر خاک مي روند، سنگ قبر را شسته و ‏گلاب مي پاشند و سبزه نوروزي يا چند شاخه گل روي سنگ قبرها مي گذارند.

منبع :