چاه‌هاي غيرمجاز؛ مکنده‌هايي که آب از جان زمين مي‌کشند

گروه گزارش:چاه‌هاي غير مجاز کشاورزي، سالهاست که شيره از جان زمين مکيده‌اند، تعلل در باور خطر و مهار آن در ساليان گذشته، دشت اردبيل را در وضعيت بحراني و قرمز قرار داده‌ است، هر چند که در سال‌هاي اخير گام‌هاي موفقي در مقابله با بحران چاه‌ها برداشته شده اما همچنان تهديد به صورت کامل از بين نرفته است.

يعقوب شاددل

گروه گزارش:چاه‌هاي غير مجاز کشاورزي، سالهاست که شيره از جان زمين مکيده‌اند، تعلل در باور خطر و مهار آن در ساليان گذشته، دشت اردبيل را در وضعيت بحراني و قرمز قرار داده‌ است، هر چند که در سال‌هاي اخير گام‌هاي موفقي در مقابله با بحران چاه‌ها برداشته شده اما همچنان تهديد به صورت کامل از بين نرفته است.

افزايش بي‌رويه چاه‌هاي غيرمجاز و فعاليت آن موجب شده تا همين چند سال پيش سالانه سطح سفره‌هاي زيرزميني استان بويژه در دشت اردبيل 15 سانتيمتر پايين‌تر رود، اين دشت سال‌ها پيش دشت ممنوعه اعلام شد اما استفاده بي‌رويه از سفره ها ادامه يافته و دشت در معرض خطر تبديل به دشت‌ ممنوعه بحراني قرار گرفت.کشاورزي در استان اردبيل حجم زياد و حتي تا 93 درصد مصرف آب استان اردبيل را به خود اختصاص داده و  اين در حالي است که خشکسالي از مدت‌ها پيش استان را مورد تهديد قرار داده و در سال‌هاي اخير  کاهش بارش‌ها امکان رهايي از اين وضعيت را تاکنون غير ممکن ساخته است.تداوم استفاده از چاه‌هاي غيرمجاز و  مديريت نامناسب مصرف در چاه‌هاي مجاز از سوي کشاورزان مي‌تواند وضعيت را بيش از گذشته بغرنج‌تر کند و ضروري است که دستگاه‌هاي اجرايي اقدام اساسي در اين زمينه صورت دهند.آمارهاي اعلامي در مورد وجود و فعاليت چاه‌هاي غيرمجاز در استان متناقض است، برخي آمارهاي غير رسمي از وجود چاه‌هاي غيرمجاز حتي تا  509 حلقه در استان  حکايت دارد  و در مقابل آمارهاي رسمي تعداد اين چاه‌ها را بسيار کمتر از اين تعداد ذکر مي‌کند.نبي‌الله پاسبان عيسي‌لو معاون حفاظت و بهره‌برداري شرکت آب منطقه‌اي اردبيل از جمله مديراني است که مي‌گويد جلوي حفر چاه‌هاي غيرمجاز در اردبيل گرفته شده و در حال حاضر فقط 60 حلقه چاه غيرمجاز در اين استان وجود دارد که طبق برنامه‌ريزي بعمل آمده نسبت به انسداد آنها اقدام خواهد شد.به گفته وي‌، اردبيل جزو معدود استان‌هايي در سطح کشور است که در زمينه انسداد چاه‌هاي غيرمجاز موفق عمل کرده است.پاسبان عيسيلو با اشاره به اينکه با برداشت بي‌رويه از منابع آب‌هاي زيرزميني در ساليان گذشته آب چند سال آينده را نيز مصرف کرده‌ايم، افزود: براي به تعادل رساندن مصرف آب زيرزميني بايد از بروز مشکل براي آينده فرزندانمان جلوگيري کرد.مسوولان امور آب در استان مي‌گويند که با تشديد اقدامات نظارتي از سال گذشته تاکنون دهها چاه غير مجاز بويژه در دشت اردبيل مسدود شده و با اين اقدام از هدر رفت ميليون‌ها ليتر مکعب آب زيرزميني در استان جلوگيري شده است.به گفته داور بستام مجري طرح احيا و تعادل بخشي شرکت آب منطقه‌اي اردبيل، امسال با انسداد 21 حلقه چاه در مصرف نيم ميليون متر مکعب آب صرفه‌جويي شد.محبت مصري نماينده مجري طرح تعادل‌بخشي و تغذيه مصنوعي شرکت آب منطقه‌اي اردبيل هم  از انسداد 106 حلقه چاه غيرمجاز در دشت‌هاي اين استان در سال گذشته خبر داد.وي افزود: با پر شدن اين چاه‌ها از برداشت غيرمجاز 3.38 ميليون مترمکعب آب زيرزميني در دشت‌هاي استان جلوگيري شده است.مصري به فعاليت 19 اکيپ گشت و بازرسي منابع آب در استان اشاره کرد و افزود: حضور مستمر اين اکيپ‌ها در دشت‌هاي استان براي بازديد از منابع آب، بروز کردن آمار و اطلاعات آنها و شناسايي و گزارش تخلفات صورت گرفته در حوزه منابع آب زيرزميني و سطحي انجام مي‌شود.وي با بيان اينکه در اين مدت از حفر 23 حلقه چاه غيرمجاز جديد جلوگيري شده، گفت: همچنين از هفت مورد کف‌شکني و جابجايي غيرقانوني چاه‌هاي مجاز ممانعت شده است.با اينکه در سال‌هاي اخير اقدامات خوبي در زمينه جلوگيري از حفر و فعاليت چاههاي غير مجاز در استان صورت گرفته اما حفاظت از منابع آبي بويژه سفره‌هاي زيرزميني نيازمند توجه بيشتر و استفاده از ابزارها و روش‌هاي مختلف حفاظتي، مديريتي و اقدامات فرهنگي دارد.قادر نگهدار کارشناس کشاورزي در اين باره گفت: تلاش‌هاي گسترده‌اي از چندين سال‌پيش براي جلوگيري از حفر چاه‌هاي غيرمجاز در استان صورت گرفته ولي هنوز  اين چاه‌ها به صورت کامل مهار و مسدود نشده است.به اعتقاد وي، کاهش بارش‌ها، تداوم خشکسالي و نبود منابع آب کافي برخي کشاورزان استان را به حفر و استفاده از چاه‌هاي غيرمجاز ترغيب مي‌کند.نگهدار بيان کرد:براي موفقيت کامل در انسداد چاه‌هاي غيرمجاز در مرحله اول بايد آب مورد نياز کشاورزان  تامين شود و  در غير اين‌صورت انسداد چاه‌ها موقتي خواهد بود.اين کارشناس افزود:برخي از چاه‌ها هم که بصورت مجاز مورد استفاده قرار مي‌گيرد هم  مي‌بايست تحت مديريت مصرف قرار گرفته و حساب و کتابي در ميزان برداشت آب وجود داشته باشد. وي افزود: مصرف بي‌رويه آب از سوي شهروندان، هدر رفت آب در بخش کشاورزي، کمبود منابع آب‌هاي زيرزميني ناشي از کمبود بارش و استفاده بي‌رويه کشاورزان، ساماندهي نشدن چاه‌هاي غيرمجاز و تحقق نيافتن برنامه تغيير الگوي کشت از جمله عواملي هستند که موجب بروز و تشديد تنش‌هاي آبي و خشکسالي در استان اردبيل مي‌شود که مي‌بايست در اين زمينه برنامه ريزي و اقدامات اساسي صورت گيرد .در اين حال عباس جنگي مرني مديرعامل شرکت آب منطقه‌اي اردبيل هم گفت: با توجه به افت شديد ذخاير آب زيرزميني استان حفاظت از اين ذخاير ارزشمند بيش از هر زماني نيازمند توجه است. مسعود امامي‌يگانه فرماندار اردبيل هم گفت: امسال يک ميليون متر مکعب آب در دشت اردبيل با اجراي طرح تعادل بخشي صرفه‌جويي شده است.وي افزود: جلوگيري از حفر چاه‌هاي غيرمجاز و برداشت بي رويه آب‌هاي زيرزميني و نصب کنتورهاي هوشمند آب و برق در بخش کشاورزي و صنعت مي‌تواند دشت اردبيل را احيا کند.در اين حال کارشناسان معتقدند که در کنار اقدامات سلبي مي‌بايست اقدامات فرهنگي نيز در زمينه حفظ و حراست از منابع آبي استان صورت گرفته و کشاورزان و بهره برداران آب نه بواسطه زور بلکه با آگاهي و تمايل در حفاظت از منابع آبي بويژه سفره‌هاي زير زميني مشارکت کنند.به گزارش  عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، به گفته آنها ، تامين آب مورد نياز کشاورزان از طريق اجراي طرح‌هاي پاياب سدها،  تلاش براي گسترش طرح‌هاي کشت جايگزين، توسعه آبياري مدرن و فرهنگ‌سازي از طريق رسانه‌ها از جمله اقدامات اساسي است که مي توان تلاش هاي صورت گرفته در حراست از منابع آبي استان را به مرز موفقيت نزديک کند.

منبع :