گروه فرهنگي: طرح ها و نقش هاي الهام گرفته از طبيعت که در لباس هاي محلي گذشتگان خودنمايي مي کرد مدت هاي مديدي است که در بين ساکنان شهرهاي استان زنجان و اغلب روستاها غريب است. با گذر زمان، افزايش تعاملات و توليدات ، پوشاک متنوع و رنگا رنگ محلي به سمت يکسان شدن رفت تا تفاوت بين مردم هر منطقه و شهر و روستا نامحسوس تر شود. اين چنين شد که هويت بومي و محلي مناطق مختلف که بخشي از آن در پوشش محلي با تنوع بسيار آن جلوه گر بود، رو به انزوا رفته و آهسته و آرام از صحنه اجتماع محو شد. اينک لباس هاي محلي استان زنجان که در تعداد انگشت شماري از روستاهاي زنجان به چشم مي خورد، جنبه نمايشي پيدا کرده و هراز گاهي براي يادآوري هويت فرهنگي منطقه در نمايش ها و موزه ها عيان مي شوند. به تدريج و طي تحولات تاريخي، سرپوش ها، تن پوش ها، پاپوش ها و زيورآلات متناسب با شرايط جغرافيايي و طبيعي و تحت تاثير فرهنگ و مذهب بومي و محلي به لحاظ رنگ و طرح، نحوه استفاده که تنوعي بي بديل داشتند، جاي خود را به بلوز و شلوار، دامن و مانتو، شال و روسري هاي امروزي دادند. پوشاک مردم در شهرها و حتي بخش هاي مرکزي به لحاظ سرعت انتشار تحولات، از نظر پوشش دستخوش تغيير قرار گرفته اند. در نتيجه پوشاک رايج در شهرها داراي تنوع تاريخي نيست و رنگ وبوي بومي خود را از دست داده، اما در برخي روستاهاي واقع در شهرستان هاي تابعه استان ساکنان از لحاظ پوشش کمتر دچار تحول شده اند و اطلاعات ذي قيمتي پيرامون پوشاک مردم استان مي دهند. از جمله اين روستاها مي توان به روستاي چپر در دهستان چايپاره بالا، روستاي وننق در دهستان تهم،روستاي درسجين و باغدره در ابهر و روستاي قره قوش در شهرستان خدابنده اشاره کرد. در روستاها کهنسالاني هستند که يکي از منابع مهم شفاهي جهت کسب اطلاعات پيرامون پوشاک پيشينيان محسوب مي شوند. پوشش محلي و سنتي زنان و مردان استان زنجان بسيار جالب و قابل توجه است. پوشش مردان را کت و شلوار معمولي با کلاه نمدي با نام محلي کچه بورک و گيوه يا چارق تشکيل مي دهد و پوشش محلي زنان نيز از چندين تکه لباس و تزيينات متفاوت چون انگشتر، النگو و... تشکيل شده که بسته به قدرت اقتصادي افراد، زينت هاي مختلفي نيز با اين لباس ها استفاده مي شوند. *تلفيق هنر و طبيعت در پوشينه روستانشينان زنجان گرچه ايلات خمسه توسط استان هاي مختلف محدود شده و عوامل گوناگوني همچون آب و هوا و شرايط اقليمي متفاوت منطقه و مهاجرت ها از سويي باعث ايجاد تنوع پوشش زنان اين استان شده و ازسويي موجب تفاوت بين پوشش مناطق مختلف گشته است. مهاجران نيز تحت تاثير پوشش زنان استان قرار گرفته اند به گونه اي که زنان روستاها و شهرهاي آذربايجان به دليل نزديکي و تعامل فرهنگي بين اين منطقه و استان گيلان و رشت پوشش متفاوتي دارند. يک طراح لباس در رابطه با نوع پوشش مردم در استان زنجان مي گويد: با توجه به نظام فکري و فرهنگي جامعه ايراني و اعتقاد آن به مصونيت داشتن زنان و حفظ حجاب، پوشش هاي سنتي اغلب با حفظ شئون مذهبي تهيه مي شد. به گفته معصومه شيخي، زنان اين منطقه از لوازم حجاب سرپوش اعم ازعرقچين، کلاه، روسري، چارقد و چارشاب که هر يک به نحوي بسته مي شد استفاده مي کنند، تن پوش هاي زنانه نيز متاثراز فرهنگ اسلامي و مذهبي طراحي مي شود ، به طور مثال" کوينک" لباسي آزاد و گشاد بود که تمام برجستگي هاي بدن را مي پوشاند معمولا جنس اين پيراهن ها از نخ هاي طبيعي بود که امروزه پارچه هاي الياف مصنوعي جايگزين آن شده اند. اين مستند ساز زنجاني که پژوهشي در رابطه با لباس هاي محلي زنجان داشته است، ادامه مي دهد: انتخاب پارچه هاي مصرفي به توان اقتصادي و سن افراد بستگي دارد جوانان رنگ هاي روشن صورتي، ابي با گل هاي درشت و ميانسالان و کهن سالان سورمه اي، ابي تيره، سبز و طوسي استفاده مي کنند. لباس هاي بومي و محلي در طرح و رنگ از طبيعت الهام مي گيرند رنگ هاي شاد سبز و قرمز و آبي با گل هاي ريزو درشت نشان از طبيعت چهار فصل دارد. در خصوص پوشاک مردان نيز مي توان به انواع سرپوش اعم از کچه بورکي کلاهي نمدي به شکل گود ، کلاه بخارايي از جنس پوست بره و به شکل گرد،کلاه لبه‌دار کلاهي گرد و کمي بلند با لبه مدور براي طبقات مرفه ، کلاه قزاقي کلاهي گرد و استوانه‌اي شکل ، شفگه کلاهي است نوک‌دار که از پارچه فاستوني تهيه مي‌شودو اغلب از بازار شهر زنجان تهيه مي‌کنند. تن پوش هاي مردانه عبارتند از" کؤينک" ، "جليقه" "شال شلواري" است که در روستاهاي مختلف عناويني يکسان و گاه متفاوت دارند. پوشينه نوزادان نيز شامل پيراهن يا همان "کوينک"، "عرقچين" کلاهي گرد و سفيد رنگ با بندي در زير چانه ،"آنناچالما "روسري سه گوشي است که آن را روي پيشاني نوزاد، دور سر مي‌بندند،"دوشلوح:"سينه‌بند يا به عبارتي پيش بند پارچه‌اي کوچک "بله" (قنداق) پارچه‌اي چهارگوش است که آن را به شکل سه گوش تا کرده و به بدن بچه مي‌پيچند و" شورتوک" ريسمان تقريباً کلفتي از جنس پشم تابيده است و با آن قنداق را مي‌بندند. اين طراح لباس و مستند ساز زنجاني مي گويد: تحولات فرهنگي تاريخي به ويزه پس از قاجار موجب تغيير ذائقه مردم در انتخاب پوشاک شد. شيخي با مقايسه پوشاک سنتي و مدرن اظهار مي کند: پوشينه هاي بومي و محلي که در گذشته استفاده مي شد آزاد تر، راحت تر و با حفظ حجاب سازگارتر بود، همچنين رنگ ها و طرح هاي شاد و معمولا از جنس الياف طبيعي بود. *دوخت لباس هاي محلي فقط براي آيين هاي نمايشي و موزه اي صورت مي گيرد وي تصريح مي کند: با تغيير و تحولات صورت گرفته بعيد به نظر مي رسد مردم مجددا به سمت لباس هاي بومي و محلي گرايش يابند. شيخي مي گويد: در زمان حاضر دوخت لباس هاي محلي فقط براي آيين هاي نمايشي و موزه اي صورت مي گيرد. مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان زنجان نيز توجه و احياي لباس هاي محلي را به عنوان يک از برنامه هاي اين اداره کل عنوان کرد و گفت: ميراث فرهنگي از پژو هش ها و طرح ها در اين زمينه حمايت مي کند. يحيي رحمتي با بيان اينکه لباس هاي محلي در استان زنجان از تنوع بالايي برخوردار است و انواع پوشش هاي محلي در استان زنجان شناسايي شده است، افزود: حفظ و احياي لباس هاي نقش مهمي احياي فرهنگ اصيل جامعه دارد. وي با بيان اينکه دستگاه هاي اجرايي مرتبط با حوزه لباس و پوشاک بايد در زمينه احياي لباس ها و پوشاک محلي وارد عرصه شوند، ادامه داد: ميراث فرهنگي به سهم خود در اين زمينه ورد پيدا کرده و تاکنون از چندين طرح در اين زمينه حمايت کرده است. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، امروزه پوشاک رايج بين مردم استان همان پوشاک معمول در کل کشور است و براي تماشاي لباس هاي خوش رنگ و لعاب محلي بايد به روستاهاي دورافتاده که کمتر دستخوش تحول بوده اند سفر کرد. همچنين در موزه مردم شناسي رختشويخانه زنجان نيز مي توان نمونه اي از لباس هاي محلي زنان را به تماشا نشست.
طرح ها و نقش هاي الهام گرفته از طبيعت که در لباس هاي محلي گذشتگان خودنمايي مي کرد مدت هاي مديدي است که در بين ساکنان شهرهاي استان زنجان و اغلب روستاها غريب است.