آثار مکتوب، منقوش و ابزارهاي ساخته شده که در پي کاويدن هاي باستان شناسي به دست مي آيند، هر يک سند چگونگي انديشه و خط مشي مردمان دوران پيشين به شمار مي رود که در حافظه تاريخ به نسل هاي بعدي رسيده است و به آيندگان نيز واگذار خواهد شد. اين آثار، پشتوانه اصالت تاريخ و بالندگي ملي به شمار مي رود که به همين دليل بايد نسبت به پاسداري از آنها تلاش کرد. با توجه به اهميت اسناد و ميراث مکتوب و ضرورت توجه به اين مقوله مهم که نقشي انکار ناپذير در شناسايي هويت ملي کشور دارد، »موسسه تاريخ و فرهنگ ايران دانشگاه تبريز« نشستي علمي و تخصصي به مناسبت هفته پژوهش برگزار کرد.

** کتابخانه تخصصي تاريخ با سه هزار جلد کتاب 

رييس موسسه فرهنگ و تاريخ ايران، اين موسسه را يکي از موسسه هاي علمي، پژوهشي و فرهنگي کشور معرفي کرد و گفت: اين موسسه وابسته به دانشگاه تبريز است و سابقه آن به سال 1343 شمسي بازمي گردد. دکتر محمدعلي پرغو، هدف از تاسيس اين موسسه را پژوهش در تاريخ و فرهنگ ايران ذکر کرد و افزود: اين موسسه در حقيقت يکي از موسسات بي همتايي است که براي پژوهش و تحقيق به وجود آمده است. وي اهداف موسسه را متمرکز کردن همه فعاليت هاي تحقيقاتي درباره تاريخ و فرهنگ ايران و کمک به توسعه اين فعاليت ها، کمک غيرمستقيم به تحقيقات ايران شناسي از راه تهيه طرح تحقيق و نشر آن براي استفاده اشخاص و موسسات دانشگاهي و تبادل نظر و اطلاعات درباره مسايل مورد علاقه مشترک دانشمندان ايراني و خارجي برشمرد. پرغو اظهار داشت: در مورد موسسه هاي مشابه وابسته به دانشگاه ها، اين موسسه مرجع صالحي براي ارايه مسايل راجع به تاريخ فرهنگ ايران و مشاور رسمي دانشگاه مي باشد. رييس موسسه تاريخ و فرهنگ ايران دانشگاه تبريز با بيان اينکه نخستين رييس موسسه دکتر منوچهر مرتضوي، معاون وقت دانشکده ادبيات اين مرکز دانشگاهي و رييس بعدي آن، بود، گفت: با تلاش هاي ايشان موسسه به يکي از مراکز معتبر علمي کشور تبديل و با ايران شناسان بنام جهان ارتباط برقرار کرد. وي تعداد کتاب هاي چاپ شده توسط موسسه تا ارديبهشت 1358 را 33 عنوان ذکر کرد و افزود: اين موسسه علاوه بر داشتن انتشارات، داراي کتابخانه تخصصي با سه هزار جلد کتاب در زمينه تاريخ و فرهنگ است. پرغو با بيان اينکه موسسه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به خاطر برخي مسايل از جمله جنگ مدتي تعطيل بود تا اينکه در سال 1389 احيا شد، اظهار داشت: بعد از احيا با تلاش همکاران، کتاب هاي موسسه از دانشکده ادبيات گردآوري و ده ها جلد کتاب ناياب به کتابخانه آن افزوده شد و نيز اسناد و مکاتبات با ارزش نيز به موسسه انتقال يافت. وي راه اندازي موزه تاريخ و فرهنگ را نيز يکي ديگر از دستاوردهاي موسسه ذکر کرد و افزود: در اين موزه که از نظر قدمت دومين موزه کشور بعد از موزه ملي تهران است، 500 قطعه با ارزش تاريخي و هنري نفيس متعلق به دوره هاي مختلف در آن نگهداري مي شود.

** اهميت آرشيو در تاريخ و انديشه

عضو هيات علمي موسسه تاريخ و فرهنگ ايران نيز با بيان اينکه در اهميت آرشيو جاي انکاري وجود ندارد، اظهار داشت: آرشيو در زندگي انساني و جوامع به قدري اهميت دارد که برخي از ملت ها و انسان ها نسبت به جعل، مصادره و يا ايجاد آرشيوها مبادرت مي ورزند. دکتر رضا نصيري حامد، اهميت آرشيو در انديشه هاي سياسي، اجتماعي و نظام هاي فکري را مهم توصيف کرد و افزود: در هر دو مورد آرشيو جايگاه خود را دارد اما در مورد نظام فکري اهميت بيشتري دارد. وي ابراز داشت: منظور از انديشه، نظام فکري مدون و منسجم داراي ساختاري است که از طرف انديشمندان ارايه شده و در کنار آن يک نظام فکري داريم که ممکن است لزوما به اين درجه از انسجام نرسيده باشد، اما نمايانگر روح و اعتقادات يک دوره است. 

نصيري حامد با بيان اينکه در بررسي و مطالعه دوره مشروطه و نظام فکري و خواسته هاي آن دوره آرشيوها خيلي به ما کمک مي کنند، افزود: آرشيو به معناي صرف وجود اسناد نيست و اگر نتوان آنها را بازيابي کرد آرشيو معنادار نخواهد بود. وي ادامه داد: اهميت ديگر آرشيو، بودن و يا زماني وجود داشتن منابع، نسخ و يا اسناد نيست، بلکه آرشيو به معناي واقعي آن توانايي دراختيار گرفتن، ثبت و ضبط و توان استفاده از آنهاست که اگر دچار خدشه و وقفه اي شده باشد، در عمل بودن چيزي در گذشته نه تنها مفيد نيست، بلکه ممکن است به سوءفهم ها و کژي هاي متعددي هم بينجامد.

نصيري حامد اظهار داشت: ضمن آنکه در اصل آرشيو يعني محل، سازمان، نهاد يا نهادهاي متکفل و مسئول براي حفظ و نگهداري از اسناد و از اين نظر صرف بودن اسناد به صورت پراکنده هم آرشيو مناسبي نبوده و شايد نتوان بر آن نام آرشيو اطلاق نمود. عضو هيات علمي موسسه تاريخ و فرهنگ ايران گفت: اگر نسخه هاي خطي در کلکسيون هاي شخصي نگهداري شوند آن نيز به معناي آرشيو نيست. نصيري حامد با بيان اينکه امروزه اهميت آرشيو در مطالعات ميداني و موضوعاتي که شواهد و مدارک عيني دارند، آشکار و روشن است، افزود: با اين وجود سوال و دغدغه آن است که آرشيو براي مقولات فکري و انديشه‌ورزانه چه استفاده_ها و کاربردهايي مي‌تواند داشته باشد. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، وي با اشاره به اينکه اسناد و امور آرشيوي هم ممکن است در معرض قضاوت هاي مختلف تاريخي و فرهنگي و حتي سياسي قرار گيرند، اظهار داشت: اما موجوديت بالعينه و مشخص آنها تا حدودي ماهيتي غيرارزش مدارانه به آنها مي بخشد و سبب مي شود آنها تا حدودي فارغ از ارزش ها بتوانند مورد قضاوت و ارزيابي قرار گيرند.