بازار تاريخي خوي

بازار تاريخي خوي يکي از بناهاي زيبا و ارزشمند در آذربايجان غربي است که با سپري کردن روزگاران طولاني هنوز هم نبض اقتصادي خوي و منطقه در حجره‌ها و راسته‌ها و کاروانسراهاي آن مي‌تپد.بازار قديمي فعلي شهر خوي مربوط است به آباداني دوره‌هاي اخير، كه از اواخر قرن دوازده هجري (دوران صفويه) شروع شده است. همراه کجارو باشيد تا با اين بازار تاريخي آشنا شويد.

گروه سيري در استان ها: بازار تاريخي خوي يکي از بناهاي زيبا و ارزشمند در آذربايجان غربي است که با سپري کردن روزگاران طولاني هنوز هم نبض اقتصادي خوي و منطقه در حجره‌ها و راسته‌ها و کاروانسراهاي آن مي‌تپد.بازار قديمي فعلي شهر خوي مربوط است به آباداني دوره‌هاي اخير، كه از اواخر قرن دوازده هجري (دوران صفويه) شروع شده است. همراه کجارو باشيد تا با اين بازار تاريخي آشنا شويد.
شهرستان خوي به سبب قرار گرفتن بر سر جاده‌هاي معروف بازرگاني مانند: جاده ابريشم  مکه يولي، راه طرابوزان به جلفا و… و همچنين به سبب مركزيت اقتصادي از قديم داراي كاروانسراهاي متعدّد، جهت تخليه كالا و استراحت بازرگانان، و بازاري وسيع و گسترده جهت داد و ستد كالاي مختلف را دارا بوده است. در گذشته خوي داراي مركز اقتصادي و بازاري بزرگ بوده، ولي در دوره‌هاي مختلف تاريخي به علّت وجود سوانح طبيعي و انساني، كه شهر كهن رو به نابودي گذاشته، به تدريج شهري نو و جديد در کنار آن به وجود آمده است. بازار قديمي خوي كه در ضلع جنوب شرقي چهارراه مركزي و به راستاي خيابان‌هاي طالقاني و انقلاب قرارگرفته  بازمانده گسترده است. طبق قرائن مشهور از جمله دروازه سنگي، تنها دروازه باز مانده كهن و بقاياي آثار حصار دور شهر(بدن) و خندق پشت آن كه تا اين اواخر وجود داشت، از زمان‌هاي پيشين اين مجموعه در ضلع شرقي شهر و متّصل به ديوار دروازه ورودي شهر بوده است، كه در مابين خيابان‌هاي طالقاني و انقلاب و کوچه دبّاغخانه و قپان واقع شده است، و شکلي مستطيلي دارد و به سبب نوسازي و گسترش شهر خوي در چند دهه اخير و عدم توجّه به آثار پر ارزش و ذي‌قيمت باستاني شهرمان كه يادگاري از عظمت و شكوه گذشته است، دخل و تصرّف فراواني در آن به عمل آمده ولي آن مقدار از بافت قديمي بازار كه باقيمانده، بسيار با ارزش و جالب توجّه است. راسته بازارهاي سر پوشيده، چهار سوهاي خوش تركيب و سراهاي نسبتاً بزرگ و جالب، فرم خوبي به آن داده است. احداث اوليه مجموعه بازار خوي به دوره‌هاي صفويه و زنديه برمي‌گردد که در دوره قاجاريه هم توسط عباس ميرزا اقدامات خوبي در ساماندهي اين بازار صورت گرفته است. طبق کتيبه موجود که در گنجينه خوي نگهداري مي‌شود، در زمان شاه طهماسب ساخته شده و در زمان عباس ميرزا نايب‌السلطنه به دستور عباس ميرزا و توسط امير احمدخان دنبلي و در اوائل دوران قاجاريه دخل و تصرفاتي در آن صورت گرفته است. اين بازار قديمي با داشتن کاروانسراها و چهارسوق‌هاي متعدد يادآور روزهاي پر رونق اقتصادي بازار به هنگام عبور جاده ابريشم (ايپک يولي) از شهر بوده است. اين بازار که در بافت قديمي شهر خوي واقع شده است به عقيده مورخان و جهانگردان يکي از زيباترين بازارهاي ايران بعد از بازارهاي تبريز، شيراز و کرمان است. دروازه سنگي خوي يکي از دروازه‌هاي قديمي شهر و آثار به‌جاي مانده از حصار قديمي شهر است. اين دروازه در نزديکي بازار قديمي خوي قرارگرفته است و در جنوب اين بازار قرار دارد. خندقي نيز در دور اين دروازه سنگي در سال‌هاي اخير وجود داشت که امروزه آثاري از آن بر جاي نمانده است. فرم بازار داراي پلان مستطيلي است که به علت نوسازي و گسترش شهر خوي در چند دهه اخير دخل و تصرفاتي در آن به عمل آمده است.اين مجموعه از چند راسته بازار سر پوشيده، سراها، چهار سوهاي خوش تركيب و گذرهاي قديمي كه بقاياي بافت بزرگ‌تري است، با توصيف اينكه مقادير زيادي از راسته بازارها و كاروانسراها و ساير واحدهاي مربوط، بعدها به آن الحاق و از حالت اوليه خارج‌شده، ولي همين مقادير از بازار، باقيمانده بسيار با ارزش و داراي اتّصال منظّم و در مجموع از نظر معماري متناسب و هماهنگ است.با توجّه به ويژگي‌هاي معماري، اقليمي بازار خوي، مانند بازارهاي اصفهان، كرمان، اراك، فاقد تزئينات خاص گچ‌بري و کاشي‌کاري و كتيبه است، تنها در بعضي قسمت‌ها، مخصوصاً" در چهارسوهاي آن نظم و دقّت قابل توجّه‌ي در كاربرد و رگه چيني آجر، بکار رفته است. در گذشته سنگفرش زيبايي كف بازار را پوشانده بود، لوله كشي آب نيز درست از وسط بازار مي‌گذشت و قسمت شمالي و جنوبي شهر را به هم وصل مي‌کرد. و فاضلاب شهري كه در بازار و کوچه‌هاي اطرافش وجود دارد، قديمي‌ترين فاضلاب در سطح ايران است. از قسمت‌هاي قابل توجّه اين مجموعه اين است که، هرکدام از راسته‌ها، مربوط به شغل معيني بوده و به نام همان شغل، مانند: مسگر بازار، بورکچي بازار، زرگر بازار، خرازي بازار، فرشچي بازار و… و يا به نام اشخاص خيّر که در عمران و آبادي بازار  نقش مؤثّر داشته‌اند.

منبع :