كليه آثار آن درون يك حصار و ديوار بيضي شكل بنيان گرفته كه دور تا دور آن دشتي گسترده است. حصار بيروني از سنگ‌هاي لاشه‌اي به ابعاد مختلف، به ضخامت 5 متر، ارتفاع 14 متر و محيط بيروني 1200 متر بنا شده است. لايه بيروني حصار از سنگ‌هاي تراش‌دار نماسازي شده و داراي 38 برج دفاعي مخروطي شكل است. بناي ديوار و حصار بيروني متعلق به دوره ساساني است، ولي در دوره ايلخاني نيز ضمن مرمت پاره‌اي از قسمت‌هاي فروريخته دروازه جديد در مجاورت دروازه جنوبي عهد ساساني احداث گرديد. اين حصار در عهد ساساني دو دروازه شمالي و جنوبي داشته است. دروازه جنوبي به منظور عبور خواص و دروازه شمالي كه بلندتر و عريض‌تر است به منظور عبور عوام به آتشكده بوده است. داخل حصار بيضي شكل دو مربع مختلف‌المركز هم‌محور به چشم مي‌خورد كه در مركز مربع جنوبي درياچه و در مركز مربع شمالي آتشكده واقع شده بود. دور تا دور اين دو مربع را يك حصار مستطيلي شكل به طول تقريبي 250 متر و عرض تقريبي 150 متر در خود مي‌گرفته و 60 برج مدور آن را احاطه مي‌كرده است. درياچه كه جنبه مقدسي داشته، نسبتاً عميق بوده و به شكل بيضي ناقص و در هماهنگي و تقارن عجيبي با بيضي حصار تخت سليمان استقرار يافته بود. در جبهه شمال غربي درياچه و در زاويه مربع بزرگتر، ايوان رفيع معروف به ايوان خسرو قرار داشته كه اين ايوان از آجر قرمز و ملاط ساروج ساخته شده است. در حال حاضر از اين ايوان جز يك جرز و زواره‌هاي ديوار اثري باقي نمانده است. قطر دهانه ايوان 18.5 متر و عمق آن 20 متر است. ايوان به دو اطاق يا حوض‌خانه هشت گوشي راه مي‌يابد كه مربوط به دوره ايلخانان است. در جبهه جنوبي ايوان، خوابگاه خسرو قرار دارد. اين خوابگاه پايين‌تر از سطح ديگر آثار است و يك راه مخفي به طرف درياچه دارد. در مركز مربع شمالي، آتشكده معروف آذرگشنسب واقع است. اين آتشكده از سويي به دروازه شمالي و از جنوب به درياچه راه دارد. در حدفاصل آتشكده و دروازه شمالي، راهروها و حياط‌هاي چندي به چشم مي‌خورد. به جز مجموعه بناهاي ياد شده، بقاياي ابنيه پراكنده و منفرد فراواني كه عموماً به دوره ايلخاني مربوط هستند در اطراف درياچه وجود دارند و از سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده‌اند. بيرون تخت سليمان در بخش جنوب غربي يك جوي سنگي وجود دارد كه 300 متر طول و 4 متر ارتفاع دارد. اين جوي سنگي را اهالي محل اژدهاي سنگي مي‌نامند. تخت سليمان در حمله هراكليوس (امپراتور روميان) كه در سال 624 ميلادي اتفاق افتاد ويران شد. آباقاخان برادرزاده هلاكوخان (680-663 هجري) كه به دين اسلام گرويده بود، بر روي ويرانه‌هاي تخت سليمان مسجدي بنا كرد كه آن نيز بعدها ويران شد و تنها كاشي‌هايي با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است. در حفاري‌هاي انجام گرفته در محل آتشكده، مقاديري سكه‌هاي مختلف، كاشي و يك ديگ بزرگ مسي مربوط به دوره اسلامي به دست آمده است.
گروه سيري در استان ها: مجموعه باستاني و تاريخي تخت سليمان و آثار آن يكي از مهمترين و مشهورترين مراكز تاريخ و تمدن ايران محسوب مي‌شود. اين مجموعه در ناحيه تكاب و بر روي يك بلندي طبيعي به ارتفاع 20 متر از سطح دشت احداث شده است.