ران هورن بيکر /Ron Hornbaker/ آمريکايي واژه کتاب در گردش /BookCrossing/ را با هدف ايجاد ارتباط کتابخوانان با يکديگر از طريق کتاب و راه اندازي کتابخانه اينترنتي جهاني در سال 2001 ميلادي همزمان با راه اندازي سايتي به همين نام ابداع کرد و اين لغت در اوت 2004 ميلادي به فرهنگ هاي لغت انگليسي اضافه شد. کتاب در گردش به معناي جاگذاشتن يک کتاب براي استفاده يک فرد غريبه در مکاني عمومي است يا اينکه کتابي به صورت کنترل شده جهت مطالعه در اختيار وي قرار بگيرد تا وي نيز به فرد بعدي تحويل دهد و اين چرخه ادامه پيدا کند. فردي که درصدد رهاکردن کتاب در مکان عمومي است، با وارد کردن مشخصات کتاب در سايت »کتاب در گردش« يک کد رهگيري دريافت مي کند و بر روي کتاب مي چسباند و با اين شيوه و با وارد کردن اين کد توسط افرادي که کتاب به دست آنان رسيده، امکان رديابي کتاب و آمار دست به دست شدن در اين سامانه ثبت مي شود. بيش از 12 ميليون و 600 هزار کتاب در 132 کشور در حال حاضر بر طبق سايت اصلي اين طرح در حال گردش است؛ آمريکا، آلمان، انگلستان، هلند، فنلاند، کانادا، استراليا، فرانسه، پرتقال و اسپانيا به ترتيب فعال ترين کشورها در زمينه کتاب در گردش در دنياست. مراحل آسان سازي اين شيوه از دوازدهم شهريور سال جاري با مطالعه ديدگاه »هورن بيکر« و در خدمت گرفتن ظرفيت يکي از شبکه هاي اجتماعي همه گير /اينستاگرام/ و تبديل تهديدهاي آن به فرصتي براي گسترش فرهنگ کتابخواني در آذربايجان غربي کليد خورد. اين روش اجراي متفاوت با تکيه بر قابليت اينستاگرام از دوازدهم مهر سال جاري در استان به صورت عملي با ابتکار»توحيد محمودپور« در استان شد تا از ظرفيت محبوبيت اين رسانه براي جذب همه اقشار مردمي و به ويژه جوانان به مطالعه استفاده شود. مجري اين طرح در ابتدا بيش از 50 فرد کتابخوان که در اين شبکه اجتماعي به انتشار استوري /Story/، فيلم هاي Live /زنده/ و پُست /Post/ با هدف به اشتراک گذاري احساسات و ديدگاه هاي خود درباره کتاب هاي مورد علاقه خود دست زده بودند را شناسايي کرد. طرح »کتاب در گردش« به يکايک اين افراد اهل مطالعه توضيحات داده شده و سازوکار رهاسازي کتاب در مکان هاي عمومي به آنان تشريح و بدين وسيله زمينه هاي عضوگيري غيررسمي براي انجام اين طرح فرهنگي انجام شد. هشتگ گذاري يکي از جنبه هاي نوآوري اين روش توسط محمودپور است تا بدين وسيله »عنوان طرح و کتاب«، »نام نويسنده و مترجم« و همچنين مکان رهاسازي شامل »شهر و مکان عمومي« براي هر کتاب در گردش در اينستاگرام هشتک گذاري و بدين ترتيب امکان رديابي کتاب رهاشده در مکان هاي عمومي کشور شناسايي شود. همچنين عناويني چون کتاب در گردش، فرهنگ، کتاب، مطالعه، کتابخواني، بوک کراسينگ / BookCrossing کتاب خوب، هديه کتاب، عشق مطالعه، کتاب در سفر، کتاب بخوانيم، کتاب دوست من، خوره کتاب، کتابخوان، عشق کتاب و من و کتاب يهويي توسط کاربران اين شبکه اجتماعي در کپشن /Caption/ پست هاي منتشر شده درج مي شود. نگارش چنين هشتگ هايي مجموعه واژگان مختلفي با بار معنايي مرتبط با کتاب در اينستاگرام و به تبع آن در فضاي مجازي به راه مي اندازد تا کاربران در زمان جستجوي مطلبي با موضوع کتابخواني با پست هاي طرح کتاب در گردش مواجه شوند. تگ کردن/Tag/ که قابليتي براي ارسال اطلاعيه اي به افراد حاضر در عکس هاي پست شده در اينستاگرام است در اين روش مورد استفاده قرار مي گيرد تا در نتيجه آن افراد بيشتري با مشاهده صفحه مجازي تگ شده با طرح کتاب در گردش آشنا شوند. فرآيند اجراي اين طرح به اين صورت است که فرد کتابخوان يک کتاب جديد يا دست دوم خود را با موضوع اختياري انتخاب مي کند و بر روي آن برگه اي مي چسباند که محتواي آن چنين است: طرح کتاب در گردش؛ سلام، اين کتاب گم نشده بلکه به اين شهر هديه شده است. اگر دوست نداريد آن را مطالعه کنيد لطفا دست نزنيد، اما اگر به اين کتاب علاقه داريد برداريد و بخوانيد. لطفا زمان و مکان دريافت اين کتاب را در صفحه هاي اول کتاب بنويسيد و پس از مطالعه، شما نيز آن را در مکان عمومي ديگري بگذاريد. ممنون مي شويم اگر در مراحل دريافت و رهاسازي کتاب، به پيج ما در اينستاگرام (bcing.iran) پيام بدهيد. فرد کتابخوان در مرحله بعدي کتاب خود را يک مکان عمومي پرتردد نظير محوطه دانشگاه، کافه، سينما، مترو، ترمينال، فرودگاه، مراکز درماني، پاساژ، رستوران، پارک و حتي نيمکت هاي پياده رو رها مي کند و از آن مکان يک عکس مي گيرد. اجراکننده اين طرح آن عکس را در پِيج /صفحه/ اينستاگرام خود با توضيحاتي شامل عنوان طرح و کتاب، نام نويسنده و مترجم، مکان اجرا هشتگ گذاري کرده و از هشتگ هاي طراحي شده ثابت را نيز درج مي کند. فرد مورد نظر همچنين آدرس اينستاگرام طرح کتاب در گردش /bcing.iran@/ را در پست منتشر شده جهت اطلاع مجري طرح تگ مي کند. مجري طرح نيز توسط تگ از اعلان فرد شرکت کننده در طرح مطلع مي شود و پستي در صفحه اين طرح با محتوايي شامل چندمين کتاب در گردش، چندمين اجرا کننده، نام يا آي دي اجراکننده، عنوان کتاب، نام نويسنده و مترجم، نام شهر و مکان عمومي و واژگان کتاب محور طراحي شده ثابت همراه با هشتگ گذاري منتشر مي کند. بدين ترتيب مجري از آمار کتاب هاي رهاشده و اجراکنندگان، اسامي شهرها و مکان هاي عمومي به صورت کامل مطلع مي شود. فردي هم که کتاب رهاشده را پيدا مي کند با مطالعه اطلاعيه چسبانده شده، زمان و مکان دريافت کتاب را در صفحه هاي اول ذکر مي کند و به آدرس اينستاگرامي طرح پيامي مبني بر دريافت پيام مي دهد و با روال رهاسازي کتاب و انتشار پست در اين زمينه از طريق پست ها و هايلايت هاي /Highlight/ پيج کتاب در گردش آشنا مي شود. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، اين روش از دوازدهم مهر توسط خديجه معصومي با آي دي /kh.masoumii@/، کتابدار و مجري صدا و سيما در دانشگاه الزهرا اروميه با رهاسازي کتاب امير ابرار اثر يوسف آرام شروع شد؛ در سه روز اول 14 کتاب توسط 11 نفر در سه شهر آذربايجان غربي شامل اروميه، خوي و سلماس و همچنين شهر تهران رها شد.
گروه گزارش: »کتاب در گردش« طرحي براي مشارکت دادن اقشار مختلف مردمي بدون محدوديت زماني، سني و جنسيتي در اجرا بوده و روشي کاربردي در راستاي استفاده از ظرفيت شبکه اجتماعي اينستاگرام در ترويج فرهنگ مطالعه است.