سوال اين است که آيا سعودي‌ها و اماراتي‌ها مي‌توانند وعده خود را عملياتي کنند؟ تمديد نکردن معافيت‌هاي خريد نفت چه تأثيري بر ايران و بازار جهاني نفت دارد؟ طبق تحليل بلومبرگ، عربستان، روسيه، کويت و عربستان سعودي کشورهايي هستند که گفته مي‌شود در صورت کاهش عرضه نفت ايران به بازار، مي‌توانند آن را جبران کنند. طبق گفته متخصصان بازار نفت، سعودي‌ها براي افزايش توليد نفت خود به ميزان حتي يک ميليون بشکه دچار يک مشکل اساسي هستند؛ نخست اينکه در ماه‌هاي گرم سال مصرف نفت در عربستان به دليل افزايش استفاده از دستگاه‌هاي خنک کننده، صعودي است و مصرف نفت بين 400 تا 500 هزار بشکه افزايش مي‌يابد. اين بدان معناست که اگر به آخرين رقم رسمي توليد رياض (9.79 ميليون بشکه - در ماه مارس 2019 ميلادي) 500 هزار بشکه ديگر افزوده شود تنها مي‌تواند نيازهاي خود را پوشش دهد. اين در شرايطي است که مصرف انرژي در عربستان طي چند سال اخير به طور ميانگين 7.5 درصد در سال افزايش يافته است. بر اساس گزارش انديشکده بروکينگز، اين شرايط باعث شده تا زنگ خطر براي عربستان به صدا درآيد و اين کشور به اصلاح نظام قيمت گذاري انرژي در کشورش بپردازد.

*پالايشگاه‌ها دست رياض را مي‌بندند

محدوديت ديگري که عربستان براي افزايش صادرات نفت خام خود با آن روبرو است، اين است که حاکمان شبه جزيره طي سال‌هاي گذشته سرمايه گذاري بزرگي روي صنايع پالايشي خود و صادرات فرآورده‌هاي نفتي انجام داده‌اند که از سود بيشتري برخوردار است؛ و دور از ذهن است که عربستان با کاهش ظرفيت پالايشي خود در کشورهاي خارجي، بخواهد با شرکاي خود وارد يک چالش بزرگ شود زيرا اين کشور در اغلب پالايشگاه‌هايي که حضور دارد، به عنوان شريک به فعاليت مشغول است. بر اساس آمار رسمي، عربستان قصد دارد تا سال 2025 ميلادي ظرفيت پالايشگاهي خود را به 2 برابر افزايش داده و به بيش از 10 ميليون بشکه در روز برساند که اين رقم معادل توليد کنوني نفت اين کشور است. در همين راستا پالايشگاه 400هزار بشکه‌اي جديدي در منطقه جازان در مرحله نهايي قرار دارد و به زودي به بهره برداري مي‌رسد. اين راهبرد رياض برخلاف خواسته ترامپ براي افزايش صادرات نفت است زيرا اين کشور نه ظرفيت مازادي فعلاً براي افزايش توليد دارد و نه مي‌تواند به صورت پايدار، کمبود نفت ايران، ونزوئلا و ليبي را در بازار پوشش دهد. نکته مهمي که بايد به آن توجه ويژه داشت افت شديد توليد ميدان نفتي القوار به عنوان بزرگترين ميدان نفتي جهان است. به اين ترتيب که ميزان توليد نفت اين ميدان از 5 ميليون بشکه در روز به زير 3.8 ميليون بشکه در روز کاهش يافته است.

*امارات چه در مشت دارد؟

اما در ارتباط با امارات متحده عربي که به عنوان يکي از جايگزين‌هاي نفت ايران در بازار مطرح شده است بايد گفت اين کشور ظرفيت توليد 3 ميليون و 300 هزار بشکه نفت در روز را دارد؛ رقم توليد اين کشور در سال 2002 ميلادي معادل 2.56 ميليون بشکه در روز و در سال 2018 ميلادي معادل 3 ميليون و 34 هزار بشکه در روز بوده است. اين در حالي است که بر اساس تازه‌ترين اعلام اوپک توليد نفت امارات در ماه مارس 2019 ميلادي رقمي حدود 3 ميليون و 59 هزار بشکه در روز را به خود اختصاص داده است که از 3 ميليون و 300 هزار بشکه نفت توليدي ابوظبي، يک ميليون آن صرف تأمين نياز پالايشي داخلي مي‌شود و باقي آن نيز روانه بازار صادراتي.

*راهکارهاي صادرات در تحريم قبلي بايد دوباره فعال شود

فريدون برکشلي، رئيس دفتر مطالعات انرژي وين در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اينکه ترامپ هشت کشور را از تحريم‌هاي نفتي عليه جمهوري اسلامي ايران تا اول ماه مي 2019 ميلادي (ارديبهشت ماه سال 98) معاف کرده بود، گفت: در مورد ادامه اين معافيت‌ها و تمديد تمام يا بخشي از آنها گمانه زني‌هايي در جريان بود و اکنون ترامپ تصميم به قطع معافيت‌ها گرفته است. وي ادامه داد: البته طبق مقررات بين‌المللي و بر اساس اصول روابط دو جانبه، آمريکا مجاز به چنين اقدامي نيست، اما از آنجا که اکثر کشورها با آمريکا روابط اقتصادي و بازرگاني دارند، نمي‌خواهند آمريکا را به نفع ايران از خود ناراضي کنند و هزينه بالايي متقبل شوند. بنابراين کشورها تصميم آمريکا را خواهند پذيرفت. به اين ترتيب جمهوري اسلامي ايران لازم است راهکارهاي صادرات نفت دوران تحريم‌هاي گذشته را احيا کند.

به گفته اين مقام مسؤول، دوام و ادامه تحريم‌ها يا توقف آنها تابعي از عوامل تکنيکي و شرايط ژئو پليتيکي است. اين مهم است که چه کشورهايي نفت ايران را مصرف مي‌کنند و چه پالايشگاه‌هايي تحت هر شرايطي نيازمند استفاده از نفت خام ايران هستند.

*بازار به نفت ايران نيازمند است / ‏آمريکا? بازار را محک زد

برکشلي با بيان اينکه در حال حاضر بازار جهاني نفت با کمبود عرضه مواجه نيست، اظهار داشت: آنچه در بازار عرضه مي‌شود عمدتاً نفت خام‌هاي سبک و فوق سبک است؛ اين در حالي است که بازار جهاني فارغ از ميزان عرضه، به طيف گسترده‌اي از نفت خام نياز دارد. اساساً دخالت‌هاي سياسي در بازار نفت در دهه‌هاي اخير که فقط هم از سوي آمريکا صورت گرفته، بازار نفت را مخدوش کرده است. وي با تاکيد بر اينکه ترامپ مي‌داند که نفت ايران لازم است در بازار جهاني حضور داشته باشد، اما با روش‌هايي که مجاري پرداخت‌هاي قانونمند بين المللي به روي آن بسته باشد، افزود: ورود نفت شيل به بازار، معادلات را تحت الشعاع قرار داده است. اين مسئله از وقتي شکل جدي به خود گرفت که کمپاني‌هاي بزرگ نفتي به حوزه نفت و گاز شيل ورود کردند و عملاً آن را جدي گرفتند. البته توليد شيل را شرکت‌هاي متوسط و کوچک شروع کردند. رئيس دفتر مطالعات انرژي وين گفت: در واقع معافيت‌ها يک سياست بودند و تحريم يک استراتژي. اين خط مشي حوزه عمل امريکا را تقويت کرد و فرصت داد تا بازار را مورد آزمايش قرار دهد. در هر صورت از نظر تکنيکي، بازار به نفت ايران نيازمند است و آن را به دست خواهد آورد.

*گراي غلط مشاوران به ترامپ

به عقيده وي، از نظر ژئوپليتيکي آمريکا دست به ريسک بزرگي زده است. ترامپ مشاوران خوبي را اطراف خود جمع نکرده است، چرا که برآيند اوضاع دشوار ونزوئلا، تحولات خاورميانه از ليبي و الجزاير و سودان تا آينده پادشاهي در عربستان، جملگي ضرورت ارسال پيام‌ها و علائم ثبات بخش را طلب مي‌کنند.

اين کارشناس بين المللي نفت در پاسخ به اينکه ارزيابي شما از آينده قيمت نفت چيست، توضيح داد: واکنش کوتاه مدت بازار، افزايش قيمت است ولي چنانچه در اجلاس وزارتي کميته نظارت بر بازار اوپک که در 19 ماه مه سال جاري ميلادي در جده برگزار مي‌شود، عربستان و روسيه تصميم به رها سازي نظام سهميه بندي گرفته و افزايش توليد اوپک و غير اوپک را در دستور قرار دهند، از تنش بازار کاسته شده و قيمت‌ها در طيف 65-70 دلار بقيه سال جاري را در پيش خواهد داشت. برکشلي تصريح کرد: روسيه با قيمت 40-45 دلار در بشکه هم راضي است و عمدتاً به دنبال افزايش سهم خود در بازار است. در واقع در سازمان اوپک و بازار نفت، هر عضوي که به هر دليلي از بازار کنار مي‌رود، براي بقيه مانند يک هديه است.

*آمريکا توان رويارويي با چين، هند و ترکيه را ندارد

وي در پاسخ به اينکه آيا عربستان و امارات توان جبران نفت ايران را در بازار دارند، گفت: الان ظرفيت توليد مازاد نفت نزد عربستان، روسيه، امارات و آمريکا است. البته در مورد آمريکا بايد گفت اين کشور هنوز وارد کننده خالص است. اگر چه براي اولين بار پس از 47 سال صادرات نفت خام شده، ولي هنوز واردات بر صادرات فزوني دارد. اين مقام مسؤول ادامه داد: عربستان ظرفيت مازاد توليد بالغ بر يک ميليون بشکه در روز را دارد، اما توليد مداوم 11 ميليون بشکه در روز را به طور پايدار و طولاني مدت تاکنون به نمايش نگذاشته است. از سويي ديگر امارات هم تا سقف 400 هزار بشکه در روز ظرفيت مازاد توليد دارد. اما در نهايت بايد بدانيم که شکارچي اصلي بازار نفت خام ايران، روسيه خواهد بود. رئيس دفتر مطالعات انرژي وين تاکيد کرد: در حال حاضر در سازمان اوپک غير از عربستان و امارات متحده عربي، عضوي ظرفيت مازاد توليد ندارد. ضمن اينکه الجزاير و ليبي هم شرايط مبهمي دارند. البته بحث تعهد و پايبندي به سهميه‌ها پيام مهمي براي بازار نفت دارد. از سوي ديگر بحث اوپک يا اتحاديه مصرف کنندگان هم جدي است. چنانچه مصرف کنندگان عمده مانند چين، هند يا ترکيه، سازمان مصرف کنندگان نفت را شکل دهند، آمريکا توان مقابله با آنان را نخواهد داشت. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، به گفته برکشلي، اغلب خاورميانه‌اي‌هاي اوپک تمرکز اصلي خود را معطوف بازارهاي آسيا کرده‌اند. چرا که بازار اروپا افق رشد چنداني ندارد و آينده بازار نفت در آسيا شکل مي‌گيرد. به عبارتي ديگر در قرن کنوني بزرگترين توليد کنندگان و مصرف کنندگان نفت آسيايي هستند.