احياي تالاب نئور؛ نيازمند اعتبار و حفاظت همه‌جانبه
احياي تالاب نئور؛ نيازمند اعتبار و حفاظت همه‌جانبه
1401/02/25
گروه گزارش: تالاب نئور که زماني يکي از تفرجگاه‌هاي بکر و پرجاذبه استان اردبيل به شمار مي‌رفت، در بيش از يک دهه گذشته به تدريج جايگاه خود را از دست داده است و کارشناسان امر، احياي آن را در گرو تامين و تزريق اعتبار کافي و نقش آفريني همه جانبه مي‌دانند.
گروه گزارش: تالاب نئور که زماني يکي از تفرجگاه‌هاي بکر و پرجاذبه استان اردبيل به شمار مي‌رفت، در بيش از يک دهه گذشته به تدريج جايگاه خود را از دست داده است و کارشناسان امر، احياي آن را در گرو تامين و تزريق اعتبار کافي و نقش آفريني همه جانبه مي‌دانند. تالاب نئور با مساحت بيش از 210 هکتار بخشي از منطقه حفاظت شده ليسار و جزو مناطق تحت مديريت سازمان حفاظت محيط زيست است که در 48 کيلومتري جنوب شرقي اردبيل واقع شده است. اين تالاب به طور متوسط پنج متر عمق دارد که در برخي مناطق عميق‌تر هم مي‌شود. تاکنون در اين منطقه 70 گونه گياهي و 90 گونه جانوري شناسايي شده است.
اين تالاب با نوستالژي ماهي‌هاي قزل‌آلاي رنگين کماني شناخته مي‌شود که از چند دهه گذشته علاوه بر اينکه منبع غذايي مناسبي را در دسترس افراد بومي و علاقه‌مندان ماهيگيري قرار داده و نقش بسزايي در تعديل زنجيره غذايي درياچه ايفا مي‌کرد. حالا بيش از يک دهه از حذف قزل‌آلاها از چرخه زيست بوم نئور مي‌گذرد و برخي تلاش‌هاي جسته و گريخته براي احياي آن نيز تاکنون بي‌نتيجه مانده است.
گاماروس‌ها و قزل‌آلاهاي نئور کجا رفتند
معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل در اين زمينه گفت: تالاب حفاظت شده نئور که در ارتفاع 2 هزار و 500 متري از سطح دريا در رشته کوه‌هاي باغرو واقع شده است، جزو مناطق تحت مديريت اين سازمان محسوب مي‌شود.رامين جمشيدي تشريح کرد: نئور بزرگترين درياچه طبيعي آب شيرين استان اردبيل به شمار مي‌رود، مساحت آن در زمان پرآبي به 400 تا 420 هکتار افزايش مي‌يابد و منبع تغذيه آبي آن بارش‌هاي باران و برف، ذوب يخ‌هاي کوه‌هاي اطراف و چند دهنه چشمه اطراف و کف درياچه است.وي افزود: بيش از 30 سال پيش امور آب، آب‌بندي به منظور ذخيره بيشتر آب در پشت اين سد براي آبياري زمين‌هاي کشاورزي واقع در اراضي پايين دست درياچه نئور احداث کرد.
معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل بيان کرد: اين درياچه از چند دهه پيش تا اواسط دهه 80 محلي براي پرورش نوعي ماهي قزل‌آلا تعيين شد که هدف از آن تعديل جمعيت گاماروس‌ها بود که نوعي ميگوي آب شيرين به شمار مي‌روند. سالانه در ارديبهشت ماه بچه ماهي‌هاي قزل‌آلا از استخرهاي پرورش ماهي در اين درياچه رهاسازي و در آستانه آغاز فصل سرما صيد مي‌شد؛ بر اين اساس قزل‌آلا گونه بومي درياچه حساب نمي‌شود.
جمشيدي اظهار کرد: از حدود سال 85 گزارش‌هايي مبني بر مشاهده نوعي گونه مهاجم از خانواده کپورماهيان به نام کاراس در درياچه نئور دريافت شد که به مرور زمان زاد و ولد اين "هرزماهي" تعادل اکولوژيکي درياچه را به هم زد.به گفته وي، به طور تقريبي جمعيت گاماروس‌ها به دليل تغذيه گونه مهاجم رو به اتمام است و ميگوي بومي جز در برخي چشمه‌هاي تغذيه کننده نئور، اکنون در درياچه مشاهده نمي‌شود.
شرايط اکولوژيک نئور خوب نيست
در همين زمينه سرپرست اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل گفت: متاسفانه با وجود اقدامات انجام شده جهت مديريت نئور، اين تالاب به دليل وجود مشکلات متعدد در شرايط اکولوژيکي نامناسبي قرار دارد.حسن قاسم‌پور افزود: از معضلات اصلي تالاب مي‌توان چراي بي‌رويه و حضور بيش از حد دام در حريم آن، فرسايش خاک و وجود گونه مهاجم ماهي کاراس اشاره کرد که باعث افزايش بار آلي درياچه، افت کيفي آب، رشد گياهان آبزي و گونه‌هاي مهاجم شده است.وي بيان کرد: واقعيت اين است که حال نئور خوب نيست و مشکل هم تنها کاراس نيست؛ اگرچه اين گونه مهاجم و غيربومي است که هيچ يک از اقدامات معمول براي مقابله با آن جواب نداده است.سرپرست اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل اضافه کرد: اين گونه که رفتار بسيار وحشي دارد، زنجيره غذايي درياچه نئور را بهم زده و دچار مشکل کرده است و در ساير زمينه‌ها نيز زيست بوم منطقه را تحت فشار قرار داده است.اين کارشناس محيط زيست يادآورشد: بار آلي ورودي به درياچه بسيار زياد است و اين امر موجب رشد گياهان آبزي شده است و اين گياهان با پوشاندن سطح آب خود به زنجيره غذايي استرس وارد مي‌کنند.
از سوي ديگر فرسايش و رسوب نيز در درياچه نئور زياد شده است که بيشتر آن در نتيجه بارندگي‌ها در کنار دامداري و حضور عشاير داراي پروانه چرا است و در نتيجه اين اتفاقات، آب زلال نئور اکنون بسيار کدر شده است.
براي احياي تالاب نئور چه اقداماتي انجام شده است
معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل در خصوص اقدامات اداره متبوعش براي حفظ تالاب نئور گفت: به منظور مبارزه با گونه مهاجمي که به درياچه نئور وارد شده، اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل از سال 94 وارد عمل شد و از طريق متخصصان پژوهشکده آبزي‌پروري آب‌هاي داخلي که در بندر انزلي واقع شده است، مطالعه‌اي در راستاي کنترل و کاهش جمعيت کاراس‌ها انجام داد.
وي گفت: چند مورد پيشنهاد در اين زمينه ارائه شد که يکي از آنها حذف فيزيکي گونه مهاجم و پيشنهاد ديگر مبارزه بيولوژيکي با استفاده از رهاسازي اردک ماهي در نئور بود؛ اما با اين روشها آن طور که بايد و شايد نتيجه مطلوب به دست نيامده است.
جمشيدي افزود: از سوي ديگر در بحث فرهنگ‌سازي و افزايش حساسيت عمومي براي مسئوليتي که جوامع محلي در اين زمينه دارند، همچنين ساير دستگاه‌هاي ذي‌ربط مانند جهاد کشاورزي، منابع طبيعي، امور آب، هواشناسي، فرمانداري و بخشداري هير در کارگروهي تحت عنوان مديريت زيست بوم تالاب نئور ساماندهي شدند.وي بيان کرد: اين اقدام‌ها در نهايت به تدوين کتابچه مديريت زيست بومي تالاب نئور منجر شد که سال 1399 در قالب آن طرحي توسط پژوهشگران و محققان دانشگاه سنندج با عنوان تهيه نقشه راه احياي تالاب نئور اجرا شد.
معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل اضافه کرد: اين مطالعه با توجه به آلودگي و افزايش بار آلي درياچه که شرايط آن نسبت به گذشته تشديد شده ارائه شد.
وي اظهار کرد: بر اساس مطالعه مذکور مهمترين عامل افزايش بار آلي درياچه نئور ناشي از دامداري در حاشيه آن و در نتيجه ورود فضولات دامي به آب تالاب است که باعث تشکيل توده‌هاي جلبکي و کدورت آب شده و نئور را از کيفيت لازم انداخته است.
جمشيدي بيان کرد: بر اساس اين مطالعه وجود برخي گياهان آبزي در سطح درياچه از ديگر مشکلات نئور است، چرا که با کاهش آب سطح قابل توجهي از درياچه را گياهان آبزي ميريوفيلوم پوشش مي‌دهد و حدود 10 هکتار در فصل رويش در اواخر تير و مرداد سطح درياچه را مي‌پوشاند و اکسيژن مورد نياز درياچه تامين نمي‌شود.
وي افزود: انتظار مي‌رود ساير دستگاه‌هاي ذي‌ربط نيز بر اساس مصوبه‌هاي کارگروه مديريت زيست بوم تالاب نئور نسبت به اجراي مسئوليت‌هاي خود از جمله مديريت چراي دام و آموزش بهره‌برداران در محدوده درياچه اقدام‌هاي لازم را انجام بدهند.
بودجه؛ گره اصلي در احياي نئور
سرپرست اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل در خصوص چالشها و مشکلات پيش روي احياي تالاب نئور گفت: اصلي‌ترين مشکل در راه احياي درياچه نئور بودجه است؛ به طوري که در آستانه پايان سال مالي هنوز مبلغي براي اين امر تخصيص نيافته که البته آن هم ناچيز است؛ در حالي که بر اساس نقشه راه بايد پنج پيشنهاد ارائه شده به طور همزمان به اجرا درآيد و پيش برود.وي افزود: بر اساس نظر يکي از مشاوران، کاراس به طور کامل از بين نخواهد رفت؛ زيرا گونه‌اي است که تنها با وجود يک جفت نر و ماده مي‌تواند تکثير شود يا حتي به تنهايي تغيير جنسيت داده و به تکثير نسل اقدام کند اما مي‌توان براي کنترل آن تا حدودي اقداماتي انجام داد.
قاسم‌پور بيان کرد: مجموع هزينه‌هاي مورد نياز براي احياي درياچه نئور در حال حاضر به حدود 20 ميليارد ريال مي‌رسد اما اعتبار ابلاغ شده بسيار کمتر از اين مبلغ (حدود 2 تا 3 ميليارد ريال) است؛ بر همين اساس تلاش مي‌شود با اولويت‌بندي نسبت به پاک‌سازي گياهان آبزي و در ادامه صيد ماهيان کاراس در درياچه انجام شود.وي تاکيد کرد: نئور قابل احيا است و از اين رو برنامه داريم ابتدا سطح بودجه را بالا برده و در ادامه فعاليت‌ها در بحث احيا را تشديد کنيم تا شاهد احياي نئور باشيم.
سرپرست اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان اردبيل اضافه کرد: هدف نهايي احياي اکولوژيکي تالاب نئور است که در راستاي کنترل گونه مهاجم ماهي کاراس و احياي گونه شاخص ميگوي گاماروس خواهد بود.قاسم‌پور با تاکيد بر اينکه احياي تالاب نئور نيازمند مشارکت تمامي دستگاه‌هاي ذي‌ربط است، يادآور شد: حدود ?? هکتار از مساحت تالاب را گياهان آبزي پوشانده است که سال گذشته مقداري از اين گياهان پاک‌سازي شد. علاوه بر اين دوره‌هاي آموزشي با هدف اطلاع‌رساني و توانمندسازي جوامع محلي برگزار شده است.به گزارش عصر آذربايجان به نقل ازايرنا، وي همچنين از تدوين طرح گردشگري تالاب نئور توسط بخش خصوصي خبر داد و گفت: اين طرح مورد بررسي کارشناسان حفاظت محيط زيست استان اردبيل نيز قرار گرفته و با اصلاحاتي که در آن انجام شده براي تاييد نهايي به سازمان مرکزي ارجاع شده است که با تاييد و ابلاغ آن، به صورت منسجم از گردشگران در منطقه پذيرايي خواهد شد.
منبع :