پياده‌روي در دالان تاريخي موزه‌هاي تبريز

گروه تاريخي:شهر تبريز است و يادها و خاطره‌هاي رنگين از ديروزها، خاطره‌هايي ميراث امروزين ما را از آنچه بوده‌ايم شکل داده؛ ميراثي که موزه‌ها را امانت‌دار نگاهدار‌شان مي‌شناسيم.

گروه تاريخي:شهر تبريز است و يادها و خاطره‌هاي رنگين از ديروزها، خاطره‌هايي ميراث امروزين ما را از آنچه بوده‌ايم شکل داده؛ ميراثي که موزه‌ها را امانت‌دار نگاهدار‌شان مي‌شناسيم.
 امروزه موزه‌ها به يکي از آثار و جاذبه‌هاي گردشگري تبديل شده‌اند و در اکثر شهرها بازديد از موزه‌ها به يک امر متداول در ميان گردشگران تبديل شده است چرا که بازديد از موزه‌ها يعني ورق زدن تاريخ يک سرزمين، يعني گشودن پنجره‌اي به آداب و رسوم نياکان و گذشتگان، گشت و گذار در موزه‌ها يعني مطالعه و کشف ناشناخته‌هاي تاريخي يک ملت.در کشور ما نيز موزه‌هاي بسياري وجود دارد که همه ساله در طول سال پذيراي گردشگران زيادي در داخل و خارج از کشور است و در اين ميان شهر تبريز هم به داشتن موزه‌هاي غني و متعدد خود مي‌بالد.
*موزه شهرداري تبريز:وقتي نام اولين‌هاي تبريز به ميان مي‌آيد بدون شک يکي از اولين‌هاي آن بلديه يا همان عمارت شهرداري تبريز است که اکنون به يکي از جاذبه‌هاي فرهنگي و گردشگري تبريز تبديل شده است.در سال 1314 هجري شمسي زماني که توافقات طراحان و مهندسان آلماني با ارفع‌الملک جليلي، شهردار وقت تبريز به نتيجه رسيد و آنها طرح اولين بلديه ايران را روي کاغذ آوردند شايد فکرش را نمي کردند اين عمارت علاوه بر اين که نماد اولين بلديه ايران شناخته مي‌شود بلکه گردشگران بسياري را براي تماشاي اولين بلديه ايران روانه تبريز مي‌کند.عمارت شهرداري تبريز طي سال‌هاي 1314 تا 1318 در گورستان متروکه و خرابه کوي نوبر با نظارت و طراحي مهندسان آلماني در 6500 متر مربع زير بنا در 3 طبقه در وسط شهر تبريز و در ميداني به نام ساعت ساخته شد.تبريزي‌ها هر روز با ضرباهنگ ساعتي که بر فراز برج اين عمارت تعبيه شده است گذشت زمان را سپري مي‌کنند چرا که ساعتي که بر فراز اين عمارت قرار دارد شامل 4 ناقوس است که 3 ناقوس به صورت منظم و صحيح کار مي‌کند.موزه شهرداري تبريز، اولين موزه شهرداري‌هاي کشور است.
*تالار فرش:موزه شهرداري تبريز تالارهاي متعددي دارد که اگر شما خواهان تماشاي نقش و رنگ بوده و به دنبال دستاني هستيد که ببينيد چگونه تار و پود را در هم گره زدند و هنر را در قاب قالي جاودانه کردند پس سري به تالار فرش بزنيد و مسحور زيبايي فرش و قالي‌هاي اصيل و نابي باشيد که قدمت آنها به بيش از 110 سال قبل برگردد.12 تخته فرش موجود در اين مجموعه زيبا مربوط به فرش‌هايي است که از زمان تاسيس عمارت شهرداري تا سال 1320 به دستور ارفع‌الملک جليلي بافته شده و به اتمام رسيده است.
*موزه آذربايجان:حدود 500 متري که از موزه شهرداري تبريز جلو برويد موزه آذربايجان را مقابل ديدگان خود مشاهده مي‌کنيد. موزه آذربايجان از جمله مهم‌‌ترين موزه‌هاي ايران است که در سال 1336 شمسي توسط آندره گدار، معمار معروف فرانسوي در سه طبقه طراحي شده و به دست هنرمندان پرتلاش کشورمان ساخته شد.در اين موزه آثار مربوط به هزاره‌هاي پيشين تا دوره اسلامي به تماشا در آمده است.کهن‌ترين آثار موجود در اين بخش متعلق به مجموعه کوچکي از سفال‌هاي تپه اسماعيل‌آباد مربوط به هزاره پنجم قبل از ميلاد است.از ديگر آثار شاخص دوران پيش از تاريخ سنگ‌هاي منقش به تصاوير حيوانات و گل و گياه مربوط به هزاره سوم قبل از ميلاد است.مجسمه الهه زن متعلق به هزاره اول قبل از ميلاد به دست آمده از رستم‌آباد در شمال ايران يکي ديگر از آثار برجسته اين بخش به شمار مي‌رود. همچنين در بخش‌ آثار کهن يک ويترين طراحي‌شده براي اجساد يک زن و مرد مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد وجود دارد که اين اجساد در کاوش‌هاي علمي 1378 در محوطه مسجد کبود کشف شد.
*موزه سنجش:فکر مي‌کنيد قبل از اين که ماشين حساب‌ها و ترازوهاي بزرگ ديجيتالي به کمک حساب و کتاب مردم بيايد آنها چطوري داد و ستد کرده و حساب‌هاي روزمره خود را حساب و کتاب مي‌کردند. براي پي بردن به امر هم که شده بهتر است موزه سنجش تبريز را فراموش نکنيد.به موزه سنجش تبريز که قدم مي‌گذاري انواع ادوات مقياس توزين از قبيل ترازوهاي ظريف زرگري تا قپان‌هاي بزرگ ميادين بار مربوط به قرون گذشته، سنگ وزنه‌ها و پيمانه‌هاي نفتي، وسايل مربوط به علم نجوم و اخترشناسي مانند اسطرلاب و کره سماوي، ابزارهاي سنجش مربوط به علم هواشناسي و قطب‌نماها و ساير مقياس‌هاي ديگر به طور جالبي تو را به سمت خود مي‌خوانند اينجا پنجره ديگري از دنياي سنجش و اندازه‌گيري به رويت گشوده مي‌شود.
*موزه قاجار:اگر شما جزء افرادي هستيد که تبريز را با خانه‌هاي قاجاري و عمارت نشين و وليعهد نشينش مي‌شناسيد پس حتما به خاطر بسپاريد موزه قاجار تبريز در محله ششگلان که يکي از محلات قديمي اين شهر بوده و به »دارالسلطنه« معروف است قرار دارد.در دوره قاجار عمارت‌هاي بسيار زيبايي در اين محله احداث شده که خانه امير نظام گروسي (موزه قاجار) يکي از با ارزش‌ترين بازمانده‌هاي خانه‌هاي تاريخي بوده که هنوز هم با صلابت و عظمت خاص، خودنمايي مي‌کند.اين خانه که اکنون از آن به عنوان موزه قاجار استفاده مي‌شود در دوره ناصرالدين شاه و در زمان پيشکاري امير نظام گروسي و توسط وي بنا شده است
*موزه قرآن و کتابت:در  موزه قرآن و کتابت تبريز که در محل مسجد صاحب‌الامر و در مرکز شهر تبريز بنا شده  و يکي از بناهاي تاريخي تبريز مي‌باشد مي‌توانيد نسخ نفيسي از قرآن کريم مربوط  به‌ دوره‌هاي گوناگون تاريخ را بيابيد.علاوه بر اين نسخ خطي، انواع قلمدان‌هاي مقوايي مذهب داراي نقوش مينياتوري و روکش لاکي، همچنين انواع پلاک‌هاي فلزي منقوش به ادعيه و اوراد، ظروف چيني ـ سفالي ـ برنجي مزين به آيات قرآني و بسياري از آثار و تصاوير بزرگان ديني در اين موزه به نمايش در آمده‌اند، در موزه قرآن و کتابت نسخه‌هايي از قرآن مجيد به خط ائمه و خوشنويسان معروف جمع‌آوري و در معرض تماشاي علاقمندان گذاشته شده است از جمله اين نفايس مي‌توان به يک صفحه از قرآن کريم منسوب به دست‌خط مبارک حضرت امام رضا (ع) اشاره کرد که بر روي تکه‌اي از پوست نوشته شده است.همچنين آثاري از خوشنويسان بزرگ تبريزي مانند ملاعبدالباقي تبريزي استاد خط ثلث، ميرزا محمد شفيع تبريزي، ميرزا طاهر خوشنويس از اساتيد خط نسخ و آثاري از محمدحسين تبريزي، عليرضا عباسي، علاءالدين بيک تبريزي، درويش عبدالمجيد و ميرعماد حسني را نيز در اين موزه مي‌توان ديد.
از برجسته‌ترين آثار ديگر مي‌توان به لباس قسم منقوش به کل آيات قرآن، کوچک‌ترين قرآن خطي مطلا، جام شفابخش و کتيبه سنگي ميخي اشاره کرد.قرآن مجيد به خط نسخ غبار کوچک‌ترين قرآن به اندازه cm 6) ـ (cm 4 با مرکب مشکي نوشته شده و صفحه اول و دوم مذهب و مطلا و بين آيات طلاکاري شده، تمام صفحات کادربندي به رنگ قرمز و طلايي کار شده، جلد آن لاکي و طلا و تذهيب دار است از ديگر نفايس موجود در اين موزه است.نشان جزء و حزب‌ها تذهيب و طلاکاري شده، داخل جلد کتاب زمينه قرمز رنگ با گل و بوته طلايي کار شده که به دست مسيح الطالقاني در سنه 1293 هجري قمري تحرير شده است.کاسه برنزي حکاکي شده مزين به آيات قرآني و ادعيه که به صورت دواير متحدالمرکز به تعداد 42 سطر نوشته شده و سوره فاتحه‌الکتاب در مرکز آن به صورت افقي قرار گرفته است خط آن نسخ است و به سال1110 (ه- ق) نوشته شده است.
*موزه استاد شهريار:شهريار ملک سخن را که همه مي‌شناسيد، او که با شمشير قلم در همه آفاق تمام دل‌ها را تسخير کرده است. مي‌دانيد شهريار شعر سخن در وصف دوستاني که سري به خانه و کاشانه او نمي‌زنند چه مي‌گويد؟ شهريار نهيب مي‌زند و مي‌گويد:
ياران چرا به خانه ما سر نمي‌زنند
آخر چه شد که حلقه بدين در نمي‌زنند
حال که به تبريز آمده‌ايد حتما دلتان نمي‌خواهد شامل اين دسته از گردشگراني باشيد که خانه موزه شهريار شعر ايران را نديده تبريز را ترک کنيد.منزل مسکوني استاد شهريار بعد از فوت وي به موزه تبديل شده و به شماره 1000 در فهرست آثار ملي ثبت است براي رفتن به اين موزه بايد به تقاطع چهار راه باغشمال و خيابان 17 شهريور رفته و در محله مقصوديه از نزديک موزه استاد شهريار را تماشا کنيد.در اين موزه برخي دست نوشته‌هاي استاد به صورت خوشنويسي و برخي نامه‌ها و مکاتبات وي با افراد و شخصيت‌هاي ادبي و هنري ديده مي‌شود در بين نامه‌ها مي‌توان اولين نامه شهريار به اولين استادش يعني ملاابراهيم صدري که اولين معلم مکتب خانه‌اش بود را ديد. در اين نامه، شهريار از غريبي و دلتنگي خود در زمان زندگي در تهران سخن گفته است.آثار متعددي که از استاد شهريار به زبان فارسي و ترکي آذربايجاني به‌جا مانده است را مي‌توانيد در اين موزه مشاهده کنيد که از مهم‌ترين آنها مي‌توان به منظومه »حيدرباباي سلام« به زبان ترکي به عنوان شاهکار استاد ياد کرد. اين اثر هم اکنون به زبان‌هاي مختلف از جمله آلماني، فرانسه، انگليسي، زبان محلي آمريکاي لاتين و... ترجمه شده است.
*موزه مشروطه:بناي تاريخي خانه مشروطه با معماري دوره قاجار که قدمت آن به 110 سال قبل باز مي‌گردد در محله قديمي راسته کوچه و در ضلع‌ غربي مجموعه بازار تبريز واقع است.اين خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال 1287 هجري شمسي مرکز تجمع جمعي از برجسته‌ترين چهره‌هاي مشروطه آذربايجان بوده و در جنگ‌هاي 11 ماهه تبريز عليه نيروهاي دولتي ستاد فرماندهي و تشکيل جلسات مجاهدين مشروطه به شمار مي‌رفت.خانه مشروطه، معروف‌ترين و پرافتخارترين خانه تاريخي تبريز است که در اوج انقلاب مشروطه محل تصميم‌گيري‌هاي سرنوشت‌ساز سران مشروطه بوده است.

منبع :