چالش‌هاي مديريت مصرف آب در اردبيل
چالش‌هاي مديريت مصرف آب در اردبيل
1400/08/16
گروه گزارش: استان اردبيل با چالش بي‌آبي دست و پنجه نرم مي‌کند، دراين بين حجم هدررفت آب و سوء مديريت ها هم قابل پذيرش نيست مردم و مسؤولان گويي باهم چوب حراج به آب مي‌زنند.
کبري عزيزي
گروه گزارش: استان اردبيل با چالش بي‌آبي دست و پنجه نرم مي‌کند، دراين بين حجم هدررفت آب و سوء مديريت ها هم قابل پذيرش نيست مردم و مسؤولان گويي باهم چوب حراج به آب مي‌زنند.
امسال کاهش بارندگيها منجر به کاهش آب پشت سدهاي استان اردبيل شد و در پي اين اتفاق، تنش آبي در روستاها و حتي برخي شهرهاي استان اردبيل ايجاد و به دفعات گوشزد شد.کاهش چشمگير بارندگي و ذخاير آبي استان بر کسي پوشيده نيست اما بايد به مساله مديريتي در کم‌آبي سال‌هاي گذشته و امسال توجهي جدي داشته باشيم. مساله‌اي که مي‌تواند در آينده استان اردبيل را با چالش اساسي روبرو کند. در کنار کاهش بارندگيها و افت آب‌هاي زيرزميني، هدر رفت و مصرف نادرست آب نيز بر مشکلات افزوده و کم‌آبي را تشديد مي‌کند. فرسودگي شبکه و نشت آب، آبياري سنتي بخش کشاورزي، مصارف خانگي بدون مديريت، حفر چاه‌هاي غيرمجاز، هدر رفت آب‌هاي زيرزميني و عدم تصفيه پساب، چالش‌ها و دلايل هدر رفت آب در سطح استان اردبيل هستند که در اين گزارش به بررسي تعدادي از اين چالش‌ها مي‌پردازيم.
چالش اول: تنها 30درصد آب مورد نياز استان از طريق بارش داخل استان تامين مي‌شود
طبق بررسي‌ها، منابع داخلي تامين آب استان محدود است به طوري که تنها 30 درصد آب مصرفي استان از طريق بارش‌ها و نزولات جوي داخل استان تامين مي‌شود و 70 درصد مابقي را مديون رودخانه‌ها هستيم. اين درحالي است که هدر رفت آب در استان، در تمامي حوزه‌ها از متوسط کشوري بالاست.سياوش محمدي، مديرکل هواشناسي استان اردبيل چندي پيش گفته بود: ميانگين بارش سال آبي امسال استان تا اوايل شهريور جاري به 255 ميلي‌متر رسيده که نسبت به سال آبي گذشته 30 درصد و نسبت به بلندمدت 25 درصد کاهش را نشان مي‌دهد.
وي ادامه داد: بر اساس شاخص خشکسالي SPEI دوره 10 ساله تا پايان مرداد ماه 1400 از کل مساحت استان 83.2 درصد درگير درجاتي از خشکسالي خفيف تا بسيار شديد بوده که 14.1 درصد مساحت استان نيز از نظر خشکسالي وضعيت عادي داشته است و در 2.7 درصد از مساحت استان درجاتي از ترسالي ضعيف تا متوسط ديده مي‌شود.با اين حال به‌نظر مي‌رسد بايد مسؤولان از الان براي آب استان برنامه ريزي کنند؛ چرا که بدون برنامه، آينده آبي استان با بحران روبه رو خواهد شد.البته بدري نماينده مردم اردبيل، نير، نمين و سرعين در مجلس سوراي اسلامي در جلسه شوراي اداري استان که با حضور رئيس جمهور در سالن ولايت اردبيل برگزار شد، اقدام عاجل دولت براي مشکل آب شرب موردنياز بخش شرب، صنايع و گردشگري شهرها و روستاهاي استان از محل رودخانه ارس، رودخانه قرزل‌اوزن و درياي خزر به عنوان مطالبات مردم خواستار شد.
چالش دوم؛ هدر رفت 33 درصدي زير خط پوسيدگي
فرسودگي شبکه و نشت آب يکي از چالش‌هاي اساسي هدر رفت آب است. چالشي که سال‌هاست از سوي مسؤولان مربوطه مطرح و باز هم از سوي همان مسؤولان ناديده گرفته مي‌شود و اين در حالي‌است که بايد ترميم و نوسازي شبکه آب در راس تمام امور قرار گيرد. شبکه 60ساله اردبيل نم پس مي‌دهد چرا که عمر خود را کرده است. در مقابل براي ترميم و بازسازي شبکه اعتباري هنگفت بايد اختصاص يابد و براي اين کار پاي مسؤولان کشوري و استاني و نمايندگان مجلس به وسط مي‌آيد. به راستي اصلا ترميم شبکه توزيع آب جزء دغدغه‌ها بوده است؟در خصوص اين موضوع بارها از شرکت آب و فاضلاب استان پيگير و خواستار مصاحبه شديم ولي متاسفانه موفق نشديم.يک کارشناس و فعال حوزه آب در خصوص فرسودگي شبکه آب استان اردبيل ابراز تاسف مي‌کند و مي‌گويد: در وضعيت فعلي و طبق آمار شرکت آب و فاضلاب استان، هدر رفت آب از فرسودگي شبکه توزيع 33 درصد است.وي علت را عمر شبکه آبرساني مي‌داند و مي‌گويد: طبق استاندارد عمر تاسيسات شبکه توزيع آب 25 سال برآورد شده که با اين حساب بايد بدون وقفه شبکه توزيع آب استان نوسازي شود تا کمتر شاهد هدر رفت آب در اين بخش باشيم.
چالش سوم؛ جاي خالي گشت آب احساس مي‌شود
اين کارشناس در ادامه به تلفات آب شرب در استفاده نامناسب مردم حرف به ميان مي‌کشد و ادامه مي‌دهد؛ استفاده نامناسب مردم از آب همچنان ادامه دارد، مثلا در کنار شست و شوي خودرو، حتي براي شستن نماي ساختمان هم از آب شرب استفاده مي‌کنند و جالب‌تر اينکه هيچ جريمه و تذکري براي جلوگيري از اين مباحث در نظر گرفته نشده است. دقيقا اينجاست که جاي خالي گشت آب يا پليس آب بيشتر احساس مي‌شود. وي اضافه مي‌کند: متاسفانه سالانه 10 ميليون متر مکعب آب تصفيه شده با کنتور موقت براي ساختمان سازي ارائه مي‌شود که مي‌توان از روش‌هاي ديگر براي کارهاي ساختمان‌سازي و اقدامات مشابه بهره گرفت.
صنايع با نياز آبي پائين در اولويت باشد
اين مدرس دانشگاه و فعال حوزه رسانه در ادامه به با بيان اينکه اردبيل قطب گياهان داروئي کشور است و چرا مسؤولان از اين ظرفيت به نحو احسن استفاده نمي‌کنند، گفت: بايد صنايع کم آب همچون داروسازي جايگزين صنايع پرآب شوند.
چالش چهارم: چوب حراج به آب
در حالي‌که انگشت اتهام به سمت مردم و مصرف غيراصولي است؛ آمار هدر رفت آب در بخش‌هاي ديگر به‌خصوص کشاورزي نيازمند توجه به روش‌هاي آبياري نوين است.بررسي‌ها نشان مي‌دهد بخش کشاورزي در مصرف آب استان اردبيل سهم 92 درصدي دارد. با استناد به همين آمار درحاليکه برخي کارشناسان اعتقاد دارند بايد صرفه جويي در آب شهري و روستايي در اولويت باشد، گروهي ديگر معتقد هستند براي پايين آوردن حجم آب مصرفي، بايد بخش کشاورزي و آبياري سنتي مديريت و راه‌حلي اساسي ارائه شود.
بنابر اعلام مسؤولان هواشناسي ميزان بارش در سطح استان اردبيل در فروردين، 69 درصد، ارديبهشت 33 درصد، خرداد 72 درصد و تيرماه 78 درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. همين کاهش چشمگير بارندگي نگراني براي روزهاي بي آب را تشديد مي‌کند و قطعا مديريت مصرف آب در تمامي حوزه‌ها به خصوص بخش کشاورزي را مي‌طلبد.
عطش دشت اردبيل و کاهش سطح آب‌هاي زيرزميني سال‌هاست که توسط دوستداران طبيعت در اردبيل مطرح مي‌شود. اما سوال اينجاست که چرا تغيير الگوي کشت، خروج از آبياري سنتي مزارع جدي گرفته نشده است. اين در حاليست که براساس آمار ارائه شده مسؤولان استان اجراي طرح آبياري نوين نزديک 40درصد در آب مورد نياز کشاورزي صرفه جويي مي‌کند و دربحث بهره‌وري نيز افزايش 15 درصدي را منجر مي‌شود.طبق استانداردهاي جهاني بايد 75 درصد از آب را به کشاورزي اختصاص دهيم درحالي که در استان اردبيل بالاي 92 درصد يعني 17 درصد بيشتر از استاندارد جهاني آب استفاده مي‌شود.
اردبيل در تغيير الگوي کشت و آبياري نوين عقب مانده است
رئيس کميسيون کشاورزي اتاق بازرگاني استان با ابراز تاسف از عقب ماندگي اردبيل در تغيير الگوي کشت و آبياري نوين گفت: با وجود اينکه همگان راهکار اصلي براي جبران کم آبي کشاورزي را در تغيير الگوي کشت و آبياري مدرن مي‌دانند ولي متاسفانه بايد بگويم در اين مورد استان اردبيل در مقايسه با استان‌هاي ديگر عقب مانده است.عيسي شاهي زارع نبود برنامه‌ريزي و مديريت اصولي در طي 20 سال گذشته را بحران عنوان کرد و افزود: با نهايت تاسف، هنوز هم کشاورزان استان اردبيل به روش سنتي، آبياري را انجام مي‌دهند که همين امر منجر به هدر رفت 30 درصدي آب در مزارع مي‌شود.وي ادامه داد: طرح آبياري نوين خيلي هم سخت نيست چرا که در برخي از استان‌ها تا 95 درصد ضريب نفوذ آبياري نوين اتفاق افتاده است. پس مي‌توان با برنامه ريزي و همت، اردبيل را هم جزء اين استان‌ها کرد.
چالش پنجم: پساب، راه‌حلي ويژه و نگرشي نو به آب
در حال حاضر استفاده مجدد از پساب‌ها در تامين آب مورد نياز جهت مصارف گوناگون راه حلي ويژه است. چرا که در روزهاي کم آبي، استفاده مجدد از آب مي‌تواند يکي از راهکارهاي غلبه بر مشکل تلقي شود. در حالي‌که در دنيا و حتي برخي از استان‌هاي کشور خودمان آب از يک‌بار مصرف شدن خارج شده و با تصفيه دوباره به چرخه باز مي‌‌گردد ولي متاسفانه همچنان در اردبيل از اين موضوع هم خبري نيست.با تصفيه آب شرب مصرفي، مي‌توان از آن در مصارفي همچون شست و شوي حياط، خودرو، نماي ساختمان و... استفاده کرد و هم اينکه صنعت را از وابستگي به آب قابل شرب خارج کرد.يکي ديگر از مشکلات قابل بحث، تامين آبِ حوزه صنعت است. در اکثر استان‌هاي کشور براي تامين آب صنعت از پساب استفاده مي‌شود که بايد در اردبيل نيز کارهاي اساسي در اين خصوص انجام شود. بر اساس اظهارات کارشناسان امر، بالاي 70 الي 0 درصد آب شرب مصرفي قابل تصفيه است و با اين مقدار آب تصفيه شده قطعا مي‌توان آب صنعت استان را کاملا تامين کرد. وقتي مي‌گوييم تا سال 1425 تنها در حوزه اردبيل به 97 ميليون متر معکب آب شرب نياز داريم يعني با تصفيه مي‌توان آب صنعت را حل کرد.
60 درصد شبکه فاضلاب شهر اردبيل اجرايي شده است
مسعود امامي يگانه 24 مهرماه اظهار کرد: 42 ميليارد تومان اعتبار براي آبرساني به مناطق روستايي شهرستان اردبيل در نظر گرفته شده که بخشي از اين منابع تاکنون پرداخت و بخش ديگري نيز تا پايان امسال جذب خواهد شد.وي به اجراي شبکه فاضلاب اردبيل به طول يک‌هزار و 400 کيلومتر اشاره کرد و گفت: 60 درصد اين پروژه اجرايي شده و از 100 ميليارد تومان اعتبار مورد نياز براي احداث اين شبکه 30 ميليارد تومان تاکنون تخصيص يافته است.
چالش ششم؛ لطفا تدبير کنيد
درحاليکه استان با کم آبي دست و پنجه نرم مي‌کند و قطره قطره آب حکم دريا را دارد ولي متاسفانه گودبرداري‌هاي عميق ساختمان‌ها در برخي مناطق اردبيل چوب حراج به منابع آب‌هاي زير زميني مي‌زند، منابعي که پس اندازي براي روزهاي بي آبي محسوب مي‌شود در غفلت بي‌توجهي از بين ميرود.گودبرداري‌هايي که به آب مي‌رسد و آب‌هايي که بدون بهره برداري روانه جوي‌هاي سطح شهر مي‌شود. اين حرف امروز و ديروز نيست بلکه سال‌هاست که در جاي جاي اردبيل به علت بالا بودن سطح آب‌هاي زيرزميني با گودبرداري، آب‌هاي زيرزميني که قابل شرب نيز مي‌توانند باشند مديريت نشده و از طريق فاضلاب از شهر خارج مي‌شود.نمونه اين موارد را به دفعات مي‌توان در شهرک دادگستري، شهرک کوثر، ميدان عالي قاپو، خيابان ججين و ... شهر اردبيل ديد.حتي اگر از اين آب براي آب‌شرب هم استفاده نشود مي‌توان از آن براي کشاورزي و آبياري فضاي سبز و شست و شوي اماکن عمومي و حتي سطل‌هاي زباله سطح شهر استفاده کرد. جاي بسي تعجب دارد که چرا متوليان آب تا اين حد به اين موضوع بي اهميت بوده و همواره بر صرفه جويي در منازل تاکيد دارند.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از فارس،و در پايان، استفاده از پساب فاضلاب براي آبياري فضاي سبز شهري، يا صنعت و... در کنار کشاورزي مکانيزه و همچنين نوسازي سيستم آبرساني، استفاده بهينه از آب‌هايي که در گودبرداري‌ها به هدر ميرود؛ راهکارهاي سازنده ديگري هستند که مي‌توانند نقش پررنگي در صرفه جويي آب داشته باشند و رسيدن به اين موفقيت تنها به همت مسؤولان و پاي کار آمدن کارشناسان حوزه آب است.
منبع :