گزارش//

گروه گزارش: از حاشيه نشيني به عنوان يکي از معضل هاي مهمي ياد مي شود که به دلايل مختلف بيشتر در شهرهاي بزرگ شکل گرفته و با گسترش روز به روز خود موجب بروز آسيب_هاي اجتماعي و حاشيه هاي بسياري براي جوامع شهري مي شود.

گروه گزارش: از حاشيه نشيني به عنوان يکي از معضل هاي مهمي ياد مي شود که به دلايل مختلف بيشتر در شهرهاي بزرگ شکل گرفته و با گسترش روز به روز خود موجب بروز آسيب_هاي اجتماعي و حاشيه هاي بسياري براي جوامع شهري مي شود.
حاشيه نشيني يا شکل گيري سکونتگاه هاي غير رسمي پديده اي است که به عنوان يک معضل مورد توجه صاحب نظران علوم مختلف از جامعه شناسي گرفته تا شهرسازي قرار دارد و ساکنان اين مناطق جزو طبقات پايين جامعه از ديد اقتصادي و فرهنگي محسوب مي شوند و آمارها حکايت از آن دارد که تا 30 درصد جمعيت کلان شهرها در اين سکونتگاه هاي ناهنجار ساکن بوده و گرچه خود اين افراد بزهکار و آسيب زا نيستند اما شرايط نامناسب فرهنگي و جغرافيايي آنها را به سمت انحراف ها سوق داده و در نهايت حاشيه شهرها به عنوان نقاطي جرم خيز در منظر افکار عمومي نقش مي_بندد. استان اردبيل نيز از اين قاعده مستثني نيست؛ به خصوص اردبيل که در مسير تبديل شدن به کلانشهر است، به طور جدي با پديده سکونتگاه هاي غير رسمي و آسيب هاي ناشي از آن دست به گريبان مي باشد.بر اساس اعلام مسئولان ، 212  هزار نفر از جمعيت 1.2 ميليون نفري استان اردبيل حاشيه نشين هستند که از اين تعداد تاکنون 15 هزار و 295 نفر در 24 محله اردبيل، 19 هزار و 85 نفر در 13 محله مشگين شهر، 30 هزار و 846 نفر در هفت محله پارس آباد مغان، 2 هزار و 500 نفر در2 محله خلخال و 9 هزار و 321 نفر در سه محله شهرستان گرمي به عنوان اهالي سکونتگاه هاي غير رسمي شناسايي شدند.
ربابه اصلاني کارشناس ارشد علوم اجتماعيسکونتگاه هاي غير رسمي را چنين تعريف کرد: محله هايي محدود که خارج از ضوابط شهري درون يا بيرون محدوده شهرها ساخته مي شود، معمولا از نظر خدمات شهري و زيرساخت ها در محروميت قرار داشته و در مالکيت حقوقي نيز با مشکل روبرو هستند چرا که ساخت و سازها در اين نقاط بدون پروانه هاي لازم صورت مي گيرد.
او با تاکيد بر اينکه پيش از هر اقدامي بايد ساکنان اين محله هاي حاشيه اي از نظر مسووليت اجتماعي ارتقا يابند، اضافه کرد: از معضل کمبود امکانات و نبود زيرساخت ها که بگذريم، تعارض و تناقض خرده فرهنگ ها در اين سکونتگاه هاي غير رسمي فاقد هويت شهري باعث بروز مسايلي مي شود که جبران آنها تنها با ارايه خدمات اجتماعي و فرهنگي امکان پذير است. اصلاني تاکيد کرد: بخشي از مشکل مي تواند در نتيجه کمبود اعتبار باشد اما در سوي ديگر مسوولان همه دستگاه هاي ذي ربط بايد احساس مسووليت بيشتري در اين زمينه داشته باشند و با تمام احساس خود مشکل را درک کنند زيرا تا زماني که با پيش داوري و برچسب زدن به ساکنان سکونتگاه هاي غير رسمي برخورد شود، رويکرد و شرايط در نهايت تغيير نخواهد کرد.مديرکل امور اجتماعي و فرهنگي استانداري اردبيل نيز در گفت و گو با خبرنگارما عنوان کرد: واقعيتي به عنوان سکونتگاه هاي غير رسمي را مي پذيريم که افراد در آن براي خود ساخت و ساز کرده و ساکن هستند در حالي که حذف يا جابجايي آنها امکان_پذير نيست، از اين رو تلاش_ها بر اين است که حاشيه نشينان از شهرنشين به شهروند تبديل شوند.شفيع شفيعي با اشاره به وجود حدود 18 درصد حاشيه نشين در استان اردبيل افزود: در اين زمينه جزو استان_هاي متوسط هستيم مشکلات اهالي سکونتگاه_هاي غير رسمي داراي دو جنبه سخت افزاري و نرم افزاري است که رفع هر يک مشکلات خاص خود را دارد وي بيان کرد: حاشيه نشين ها از جمله در زمينه سلامت و بهداشت با مشکلاتي روبرو هستند و گرچه مراکز بهداشت آنها را تحت پوشش قرار مي دهد اما در نهايت اين خدمات کفايت نمي کند.او اضافه کرد: راه حل اين معضل توانمندسازي اجتماع محور است که نقطه تمرکز آن در جهت توسعه محله هاست ؛ به عبارت ديگر افراد خود بايد بخش مهمي از مسووليت را برعهده بگيرند.
شفيعي ادامه داد: با توجه به تاکيد مقام معظم رهبري در ديدار با سران قوا مبني بر رسيدگي به موضوع آسيب هاي اجتماعي مانند طلاق، اعتياد فساد و بي بند و باري، ساماندهي سکونتگاه هاي غيررسمي نيز با تاکيد بر پروژه هاي عمراني که تاثيرگذار بر مسايل اجتماعي و فرهنگي مي باشد جزو اولويت هاي وزارت کشور قرار گرفته است.وي گفت: بر اين اساس سکونتگاه هاي غير_رسمي استان در پنج شهر پارس آباد، اردبيل مشگين شهر، خلخال و گرمي شناسايي و مطالعات جامع بر روي چهار شهر به جز گرمي انجام شده است در جريان اين مطالعات وضعيت موجود ارزيابي و پروژه هاي فرهنگي و اجتماعي نيز در قالب آن به تفکيک تعريف شده است.مديرکل امور اجتماعي و فرهنگي استانداري اردبيل تشريح کرد: پس از اعتياد خشونت هاي اجتماعي و طلاق جزو آسيب هاي اساسي است که به دليل شرايط نامناسب زندگي در سکونتگاه هاي غير رسمي اين استان به چشم مي خورد و از اين روست که طرح توانمندسازي ساکنان اين محله ها با هدف کاهش آسيب هاي اجتماعي مد نظر مي باشد . او افزود: توانمندسازي زنان و خانواده با توجه به آسيب_هاي رايج در سکونتگاه هاي غير رسمي بخشي از کار است و در بخش ديگر توانمندسازي مجموع ساکنان اين سکونتگاه_هاست. شفيعي با اشاره به اينکه برنامه ها بيشتر مبتني بر آموزش است، بيان کرد: مقابله با خشونت ارتقاي مهارت هاي زندگي، بهبود مهارت هاي ارتباطي، آموزش شهروندي مشارکت در امور شهري، صيانت از محيط زيست، توسعه اشتغال محلي براي زنان ارتقاي سلامت و بهداشت محله_ها جزو نيازهاي اساسي حاشيه نشين_هاست.
وي اضافه کرد: در هر مرحله آغازين طرح توانمندسازي سکونتگاه_هاي غير رسمي استان تعداد 6 هزار و 110 نفر از 13 محله مشگين شهر هشت هزار و 400 نفر از سه محله پارس آباد مغان، 32 هزار و 700 نفر از پنج محله اردبيل و2 هزار و 500  نفر از 2 محله در خلخال به عنوان جامعه هدف شناسايي شده اند که تحت پوشش کامل ودر اولويت اول اجراي طرح قرار خواهند گرفت. مديرکل امور اجتماعي و فرهنگي استانداري اردبيل همچنين عنوان کرد: 2 هزار ميليارد ريال براي ساماندهي سکونتگاه_هاي غير رسمي و 2 هزار ميليارد ريال نيز براي کاهش آسيب هاي اجتماعي در قالب برنامه ششم توسعه پيش بيني شده اما هنوز سهم استان ها مشخص نيست.استاندار نيز با اشاره به اينکه منطقه بحراني و کاملا جرم خيز وجود ندارد، بر ضرورت بازنگري طرح جامع اردبيل با توجه به روند توسعه شهر و بروز پديده حاشيه نشيني تاکيد کرده و معتقد است که مشاوران هنگام مطالعه شرايط را دقيق ارزيابي نکرده اند و همين امر موجب شده تا امروز شاهد شکل گيري سکونتگاه هاي غير رسمي در نقاط مختلف به خصوص مرکز استان باشيم.مجيد خدابخش در اين زمينه گفت: بايد طرح جامع از نو تعريف شود تا ساخت و سازهاي غيرمجاز به نحوي در نقطه کنوني متوقف شود . چرا که پس از انقلاب اسلامي، شهر به صورت نامتوازن چهار برابر رشد کرده و بخشي از زمين هاي کشاورزي در اين ميان فدا شده اما بايد مديريتي اعمال کنيم تا اردبيل به شرايط ديگر نقاط مانند تهران دچار نشود.او با بيان اينکه از ديد شهرسازي اردبيل رشد طبيعي دارد، عنوان کرد: تعداد زياد روستاهايي که طي چندين سال وارد حريم شهر شدند، موجب بروز مشکلات کنوني شده که است.
استاندار اردبيل اضافه کرد: مهاجرت از روستاها از ديگر علت هاي پديده حاشيه نشيني و در نهايت زمين خواري است که اين امر ريشه اقتصادي دارد وي همچنين گفت: بروز سکونتگاه هاي غير رسمي تنها مشکل مديريت شهري نيست بلکه جمعيت ساکن در اين نقاط نيز با دشواري هاي بسياري از جمله ضعف بهداشت محيط و وقوع جرايم روبرو هستند در حالي که اگر پيش تر در اين زمينه مطالعه مي شد شاهد مشکلات کنوني نبوديم.خدابخش ادامه داد: به هر روي شهر زنده است و به رشد خود ادامه خواهد داد و براي جلوگيري از شکل گيري سکونتگاه هاي غيررسمي جديد بايد تمهيدي در نظر گرفته شوداو در ادامه تصريح کرد: در اين ميان برخي افراد سودجو و يا تعاوني هاي مسکن وارد عمل شده و با نابود کردن زمين هاي کشاورزي نسبت به تملک غيرقانوني و واگذاري زمين درون و يا خارج محدوده شهري به افراد نيازمند اقدام مي کنند که در اين ميان خريداران بيشترين زيان را متحمل مي شوند. به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، استاندار اردبيل با اشاره به جلوگيري از زمين خواري برخي تعاوني_ها اضافه کرد: بايد دستگاه_هاي مسوول از شهرداري گرفته تا جهاد کشاورزي با هماهنگي يکديگر وارد عمل شده و تمهيداتي در نظر بگيرند وگرنه سودجويان و تعاوني ها پيش دستي خواهند کرد.به هرحال حاشيه نشيني پديده اي است که بعنوان يک آسيب در شهرهاي بزرگ خودنمايي مي کند و مقابله با اين آسيب نيازمند نگاهي علمي موشکافانه و حرکتي هماهنگ از سوي دستگاههاي اجرايي مي باشد.

منبع :