گروه تاريخي: وضعيت نگهداري فسيل باستاني فيل عظيم‌الجثه در حالي موجب نگراني شده که اين اکتشاف، انقلابي در يافته‌هاي باستان‌شناسي اردبيل تلقي مي‌شود. آذرماه سال گذشته اخبار داغ اکتشاف فسيل‌هاي ميليون ساله يکي از مهم‌ترين يافته‌هاي بشر معاصر را از اقليم بيله سوار که گفته مي‌شود سبقه تاريخي و باستاني دارد مطرح کرد. فسيل‌هاي باستاني از منطقه فولادلو بيله سوار کشف شد که در بررسي اوليه گفته شد متعلق به ماموت‌هايي است که جزو اولين موجودات عظيم‌الجثه حيات دار در کره زمين هستند. اما کشف بقاياي باقيمانده از استخوان‌هاي فسيل شده اين حيوانات نکته تکان‌دهنده‌اي به همراه داشت و آن اينکه موجودات هوشمند به تاريخ کره زمين در اين منطقه زيسته‌اند و بعدها تمدن‌هاي متعدد شکل گرفته و اقوام مختلف ساکن آن شده‌اند. موقعيت اقليمي بيله سوار که برخوردار از نيازهاي اوليه زندگي انسان باستاني بود در واقع اين فکر را تقويت مي‌کند. امروز رموز فسيل‌هاي فيل عظيم‌الجثه يکي از مهم‌ترين سؤالات ذهني کارشناسان است. بطوريکه معتقدند رمزگشايي از فسيل‌هاي اکتشافي مي‌تواند بسياري از رموز ديگر از جمله تاريخ باستاني منطقه، شکل‌گيري حيات و تمدن‌هاي اوليه و مسائلي از اين دست را بر ملا سازد. *فسيل باستاني به دوره يخچال تعلق دارد اولين اکتشاف فسيل از منطقه فولاد قويوسي بيله سوار در آذرماه سال گذشته انجام شد و فسيل‌شناس مهره‌داران از دانشگاه هلسينکي فنلاند به بقاياي شانه و فک يک حيوان عظيم‌الجثه مانند فيل برخورد. در آن مقطع زماني مجيد ميرزايي تصريح کرد: بقاياي عاج ماموت يافت شده و رسوبات موجود در کنار آن نشان مي‌دهد که فاصله زماني بيش از دو ميليون سال مي‌تواند در ارزيابي‌هاي بعدي به اثبات برسد. وي افزود: در مورد بيان زمان دقيق آثار کشف شده مي‌توان گفت اين آثار متعلق به اواخر دوره يخچال هستند. به گفته ميرزايي در بررسي‌هاي اوليه مشخص شد که فسيل‌ها مربوط به يک نوع فيل بزرگ بدون پشم (ماموت) مختص نواحي جنوبي و گرمسير بوده که احتمال مي‌رود در مناطقي از کشورهاي ايران و ترکيه مي‌زيسته‌اند و با ماموت‌هاي شمالي و پشم دار مختص نواحي سردسير سيبري متفاوت هستند. موضوعي که در واقع با مطالعات گسترده‌تر امروز به اثبات رسيده و هر چند اين ماموت مجزاي از ماموت‌هاي عصر يخبندان و مناطق قطبي است اما به گفته مديرکل ميراث فرهنگي استان اندازه جثه آن چيزي در ميانه فيل و اين گروه از ماموت‌ها است. کريم حاجي‌زاده تصريح کرد: به دليل اينکه منطقه اردبيل بومي زيست فيل محسوب نمي‌شود و يک منطقه سردسير است ما در ابتدا گمان داشتيم که اين فيل بازمانده جنگ‌هاي ايران و روم در عهد ساساني است و به همين دليل نام بيله سوار يا پيله سوار به منطقه زيست آن اطلاق شده است. حاجي‌زاده گفت: با اين وجود مطالعات دقيق‌تر و مشورت با باستان شناسان نشان مي‌دهد قدمت اين فسيل کاملاً باستاني و ميليون ساله است و در واقع برگ جديدي از تاريخ باستاني در اردبيل گشوده است. اين اکتشافات البته به کشف بقاياي ديگر در منطقه خليفه لو بيله سوار گره خورد. بطوريکه فرماندار بيله سوار در اين خصوص گفت: سال گذشته بقاياي عاج و فک بالايي و پاييني فيل در روستاي فولادلو کشف شده و در ادامه اين اکتشاف در مردادماه امسال نيز بقاياي فک به همراه دندان فيل در روستاي مير نظام بيله سوار شناسايي شد. آرام حليم با بيان اينکه دندان‌هاي فيل باستاني به مرور زمان به عقيق تبديل شده است، اضافه کرد: کارشناسان ميراث فرهنگي قدمت هر دو فسيل را به دو ميليون سال قبل نسبت مي‌دهند. فرماندار بيله سوار متذکر شد: در کشفيات جديد که توسط دو کارشناس ميراث فرهنگي در منطقه انجام شده بقاياي عاج فيل در روستاي آغجران که در نزديکي روستاي مير نظام است کشف شد. *انتقال و نگهداري در وضعيت نامناسب اين اکتشاف خبر مسرت بخشي بود. در واقع به نوعي اثبات سابقه باستاني استان اردبيل محسوب مي‌شود و در واقع بقاياي کشف شده حتي مي‌تواند در مطالعات سرنوشت کره زمين نيز مؤثر باشد. پيرو روال قانوني ميراث فرهنگي استان بعد از اکتشافات اوليه و مطالعات مختصر بقاياي فيل عظيم‌الجثه که هنوز مشخص نيست از کجا به بيله سوار نقل‌مکان داشته به موزه تاريخ طبيعي اردبيل انتقال دادند. با اين وجود اين بقايا بر خلاف اهميت و ارزش باستاني در وضعيت نامناسب بدون تدابير امنيتي و حفاظت کافي بر روي چند لاستيک خودرو قرار گرفته و نگهداري مي‌شوند تا زماني به درخواست ميراث فرهنگي استان بازسازي آن با مواد پليمري به شکل اسکلت کامل يک فيل انجام شود. مديرکل ميراث فرهنگي استان تأکيد کرد: کشف و مطالعه اين فسيل در آن مقطع زماني وظيفه ذاتي ما نبود و ما در واقع به شکل امدادي ورود کرديم و مسئولان بيله سوار نيز اذعان داشتند که ميراث فرهنگي با رويکرد تخصصي‌تري مي‌تواند به مطالعه فسيل‌ها اقدام کند. حاجي‌زاده با طرح اين امکان که فسيل‌هاي بيشتري ممکن است در منطقه کشف شود، افزود: بعد از اکتشاف اوليه لازم است مطالعات جامع‌تر و گسترده‌تري صورت گيرد و در عين حال فسيل‌ها به شکل مطلوب نگهداري شوند. *موازي کاري‌هاي مطالعات تخصصي مديرکل ميراث فرهنگي استان اردبيل از تلاش اين مجموعه براي اخذ مجوز مطالعات جامع محدوده کشف فسيل سه ميليون ساله فيل در بيله سوار خبر داد. وي با تأکيد به اينکه بقاياي فسيل به موزه تاريخ طبيعي اردبيل انتقال يافته است، ادامه داد: مجدداً از محدوده ديگري اکتشافات جديدي حاصل شد که ضرورت مطالعه منطقه را تشديد مي‌کند. حاجي‌زاده با تأکيد به اينکه اين مطالعات بايد به صورت فني و تخصصي انجام شود، اضافه کرد: لازمه آن در اختيار داشتن مجوز از پژوهشکده باستان‌شناسي است. وي با تأکيد به ضرورت آماده‌سازي و ارسال طرح اوليه مطالعه به اين پژوهشکده ابراز اميدواري کرد تا پايان امسال بتوان مجوز مطالعه اين منطقه را دريافت کرد. مديرکل ميراث فرهنگي استان اين مطالعات را فرصتي براي مطالعه تاريخ و باستان‌شناسي منطقه مغان دانست و تأکيد کرد: به دليل قدمت منطقه پيش‌بيني مي‌شود نتايج قابل‌توجهي از اين مطالعات احصا شود. حاجي‌زاده با تأکيد به محدوديت‌هاي اعتباري مطالعات پژوهشي و باستان‌شناسي در اردبيل ابراز اميدواري کرد به دليل قدمت باستاني اين استان اعتبارات مناسبي به اين منظور اختصاص يابد. وي متذکر شد: در صورتي که محيط‌زيست استان به عنوان متولي اصلي بازسازي فسيل را انجام ندهد ما حاضر به بر عهده گيري اين مسئوليت هستيم. با اين وجود مديرکل حفاظت از محيط‌زيست استان اردبيل مطالعات تخصصي فسيل را تأکيد داشته و از آغاز به کار آن توسط اين سازمان خبر داد. محمد خداپرست تصريح کرد: در پي شناسايي دو سايت فسيلي فولادلو و خليفه لو در توابع بخش مرکزي شهرستان بيله سوار که داراي فسيل‌هاي مهره‌دار هستند، پيمايش و بررسي منطقه‌اي آغاز شد.وي به جمع‌آوري فسيل‌هاي موجود توسط گروه اعزامي از دفتر موزه تاريخ طبيعي در شهريورماه امسال را يادآور شد و تأکيد کرد: به پيشنهاد کارشناسان اقداماتي از جمله مطالعات صحرايي و ثبت اطلاعات منطقه، استخراج فسيل‌ها و مطالعه و شناسايي نمونه‌ها در دستور کار قرار گرفته است. مديرکل حفاظت از محيط‌زيست استان متذکر شد: اقدامات اوليه جهت استحکام‌بخشي و مرمت نمونه‌هاي آسيب‌پذير توسط کارشناسان دفتر موزه تاريخ طبيعي انجام شده ودر نمونه‌هاي نيازمند پاک‌تراشي و بازسازي عمليات استخراج، مطالعه و شناسايي فسيل‌ها توسط مراجع دانشگاهي به صورت تخصصي در حال انجام است. خداپرست به پيگيري اعتبارات اين مهم تأکيد کرد و افزود: بر اساس ماده 38و 39آيين‌نامه اجراي قانون حفاظت و بهسازي محيط‌زيست هرگونه کشف فسيل توسط اشخاص و وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌هاي دولتي مي‌بايست به سازمان محيط‌زيست اعلام شود و در مورد حفظ و جمع‌آوري اين آثار که ارزش علمي دارند با سازمان همکاري شود. هر چند مطالعات به اذعان دو مديرکل مي‌بايست تخصصي باشد اما خودداري از موازي کاري در مطالعات و تجميع اقدامات يک ضرورت فوري براي نتيجه‌گيري بهينه است. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، اين امکان پيش‌بيني مي‌شود که زماني اسکلت بازسازي شده فيل دوره يخچال به يکي از آثار ديدني و جاذبه‌هاي گردشگري اردبيل تبديل شود. مشروط بر اينکه مطالعات به شکل فني و تخصصي به اتمام رسيده و در ادامه بازسازي فسيل آنچنان که کارشناسان انتظار دارند انجام شود.
وضعيت نگهداري فسيل باستاني فيل عظيم‌الجثه در حالي موجب نگراني شده که اين اکتشاف، انقلابي در يافته‌هاي باستان‌شناسي اردبيل تلقي مي‌شود.