برجام؛ احيا يا مرگ دائم

گروه سياسي: در حال حاضر نمي‌توان تصور دقيقي در خصوص آينده برجام داشت و به دليل پيچيدگي‌ها و الزامات دنياي سياست، احيا يا مرگ آن محتمل است اما آن چيزي که قطعي است، عدم امکان ادامه شرايط موجود و »وضعيت تعليقي« است که در سال‌هاي اخير پيرامون اين مسئله شاهديم.

 سامان مهراد

گروه سياسي: در حال حاضر نمي‌توان تصور دقيقي در خصوص آينده برجام داشت و به دليل پيچيدگي‌ها و الزامات دنياي سياست، احيا يا مرگ آن محتمل است اما آن چيزي که قطعي است، عدم امکان ادامه شرايط موجود و »وضعيت تعليقي« است که در سال‌هاي اخير پيرامون اين مسئله شاهديم.
کلاف پيچيده برجام بهترين تعبير براي وضعيت کنوني توافق هسته‌اي است که 8 سال از عمر آن و 5 سال از به کما رفتن آن مي‌گذرد و با گذشت زمان، اين کلاف پيچيده‌تر از قبل مي‌شود. هر چند از سال 99 و پس از روي کار آمدن دولت بايدن و ادعاي دموکرات‌ها مبني اتخاذ ديپلماسي و بازگشت به اين توافق،‌ مذاکرات غير مستقيم بين ايران و آمريکا با واسطه‌گري تروئيکاي اروپايي از آن مقطع تا کنون در گرفته اما اين سلسله گفت‌وگوها همچنان به نتيجه نرسيده و با شرايط موجود، آينده آن در هاله‌اي از ابهام قرار دارد.
گره کار کجاست؟ اختلافات موجود بين ايران و آمريکا فراتر از آن است که بتوان آن را محدود به مسئله خاصي کرد. ايالات متحده پس از خروج از برجام و با اعمال تحريم‌هاي گسترده و به عبارتي زدن غل و زنجيرهاي فراوان به پاي اين توافق، راه را براي بازگشت به نقطه گذشته سخت و سخت‌تر کرده و خواسته‌هايي هم که دارد فراتر از مرزهاي توافق 2015 است اما مطالبه ايران، احياي همان توافق پيشين است؛ نه يک کلمه بيشتر و نه يک کلمه کمتر. دولت دموکرات بايدن با ادامه سياست فشار حداکثري ترامپ و ضربه به اقتصاد ايران در پي اخذ امتيازات گسترده‌تر در حوزه‌هاي گوناگون و محدوديت‌هاي بيشر است که مانع بزرگي براي احياي توافقي است که ايران و 1+5 به آن دست يافته بودند. آمريکا به دنبال امتيازات بيشتر و برجام‌هاي گسترده‌تر است
اميرعلي ابوالفتح، کارشناس مسائل آمريکا با اشاره به دلايل عدم بازگشت آمريکا به برجام  مي‌گويد: »عدم تحقق خواسته‌هاي آمريکا در برجام يکي از دلايلي است که باعث شده اين کشور به مذاکره براي رفع تحريم‌ها بازنگردد.ايالات متحده آمريکا به دنبال برجام پلاس، برجام منطقه‌اي، برجام موشکي، قطع همکاري‌هاي نظامي ايران با روسيه و کاهش همکاري‌هاي اقتصادي با چين است و تا زماني‌که به اين خواسته‌هاي خود نرسد به برجام بازنخواهد گشت. جمهوري اسلامي ايران در اين راستا اعلام کرده که نه تنها اين خواسته‌هاي آمريکا را اجابت نخواهد کرد بلکه برخلاف خواسته آنها نيز عمل خواهد کرد.«
وي ادامه مي‌دهد: »جمهوري اسلامي ايران در برنامه‌هاي هسته‌اي قدم‌هاي بسيار بلندي را برداشته و تا بالاي ?? درصد غني سازي را انجام داده، از طرفي صنايع پهپادي و موشکي ايران بسيار گسترش پيدا کرده و در منطقه غرب آسيا به موفقيت‌هايي دست يافته است.«
ابوالفتح با بيان اينکه براي برجام آينده قابل پيش‌بيني را متصور نيستيم، تاکيد مي‌کند: «در بحث برجام توافقي را شاهد نخواهيم بود بلکه حالت »عليق« را در برجام شاهد هستيم؛ از طرفي آمريکا به برجام برنمي گردد و از سويي ديگر ما شاهد دنياي بدون برجام هم نيستيم چرا که ورود به آن فاز، معاني خاص خود را دارد. بنابراين با وجود اينکه مذاکراتي در جريان نيست و ايران به غني سازي بالاي 60 درصد رسيده اما آمريکايي‌ها همچنان تاکيد مي‌کنند که خواهان انجام مذاکره هستند. اگر مذاکره‌اي نباشد قاعدتاً بايد جنگ اتفاق افتد اما چون آمريکايي‌ها نمي‌خواهند بجنگند لذا ترجيح مي‌دهند حتي اگر توافقي حاصل نشود به شکل فرماليته و تشريفاتي بحث مذاکرات برجامي و يا ديپلماسي همچنان مدنظر باشد.«
کارشناس مسائل آمريکا با اشاره به اختلافات باقي مانده در برجام، مي‌گويد: »حتماً اختلافات باقي‌مانده جزو مسائل حياتي است. هرچند 70 درصد اختلافات حل شده اما موضوعاتي که باقي مانده شايد به لحاظ ادبي تعدادش کم باشد اما حائز اهميت است.«وي با بيان اينکه آينده ايران براي ايالات متحده مهم است، خاطرنشان مي‌کند: »آمريکا مي‌خواهد در مذاکرات هسته‌اي جامع حتماً مفاد موشکي، پهپادي، سرنوشت نيروهاي ايران در سوريه و همچنين روابط ايران با گروه‌هاي مقاومت در فلسطين مشخص شود. بنابراين خواسته‌اي آمريکايي‌ها در برجام جزو موضوعات بسيار کلان و در سطح حاکميتي است و به‌خاطر همين موضوعات، برجام در چنين وضعيتي قرار دارد.«
ضريب دادن به خواسته يانکي‌ها در ايران
به اذعان تحليل‌گران و بسياري از کارشناسان، مطالبات آمريکا براي احياي توافق هسته‌اي نامشروع و بي‌ارتباط به برجام 2015 است و هدف آن‌ها از روند فرسايشي کنوني، امتيازگيري بيشتر از ايران است اما در کمال تعجب شاهديم که برخي رسانه‌هاي غرب‌گرا در داخل ايران، در حال تئوريزه‌کردن خواسته‌هاي آمريکايي‌ها هستند.
 هيج فرصتي دائمي نيست
برخي از تحليل‌گران معتقدند که شرايط اقتصادي ايران اين تصور را در آمريکايي‌ها پديدار کرده که ايران نياز زيادي به برجام دارد و صبر پيشه مي‌کند و مي‌توان با پيچيده‌تر کردن شرايط و اصرار بر اخذ امتيازات بيشتر، اين کشور را مجاب به پذيرش خواسته‌هاي ايالات متحده کرد؛ مسئله‌اي که بارها از سوي مقامات ايران به آن واکنش نشان داده شده و اين فرضيه به خيال خام آمريکايي‌ها تعبير شده است.
 علي باقري معاون سياسي وزارت خارجه و مسئول مستقيم مذاکرات احياي برجام، در سالروز خروج آمريکا از اين توافق به صراحت از دائمي نبودن فرصت مذاکرات براي غرب سخن گفت و در توييتي نوشت: »يک يادآوري مهم: آمريکا ? سال قبل با خروج از برجام ضربه مهلکي به حاکميت قانون در سطح بين‌المللي وارد کرد. از آن زمان تاکنون، آمريکا نتوانسته است اين اقدام خلاف خود را جبران کند. در حالي‌ که تدابير جبراني مشروع ايران در حوزه هسته‌اي ادامه دارد، از سرگيري اجراي کامل توافق که عنصر اساسي آن رفع موثر و پايدار تحريم‌ها بايد باشد در صورتي‌که طرف ناقض (و اتحاديه اروپا/تروئيکا) اراده سياسي معتبري براي نهايي‌سازي مذاکرات نشان دهند، ممکن‌ خواهد شد. هيچ فرصتي دائمي نيست.«
احيا يا مرگ دائم؟
غيرقابل انکار است که توافق هسته‌اي در حالت اغما به سر مي‌برد؛ نه نشانه‌هايي از احياي آن به چشم مي‌خورد و نه در حالتي است که بتوان آن را مرگ دائم تلقي کرد. اما اين اغما نمي‌تواند دائمي باشد؛ يا بايد به سمت حيات ميل کند و يا اينکه شاهد مرگ آن باشيم. اينکه آينده اين به کدام سمت حرکت خواهد کرد مشخص نيست و اراده طرفين و شرايط و واقعيات موجود، رقم‌زننده سرنوشت توافقي خواهد بود که براي تولد آن سال‌ها مذاکره و گفت‌وگو شد و صرفاً با امضاي رئيس‌جمهور پيشين آمريکا در شرايط زوال قرار گرفت.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از الف، در حال حاضر نمي‌توان تصور دقيقي در خصوص آينده برجام داشت و به دليل پيچيدگي جهان سياست، احيا يا مرگ آن محتمل است اما آن چيزي که قطعي است، عدم امکان ادامه شرايط موجود و »وضعيت تعليقي« است که در سال‌هاي اخير پيرامون اين مسئله شاهديم.

منبع :