همهمه‌اي در راه است. دورتا دور مسجد مردان کهنسال تا جوان حلقه زده‌اند. يکي پس از ديگري و يکي پس از ديگري. دايره‌هاي متحدالمرکز رسيده به جايي که دست‌ها به سمت آن بالا رفته.چشم‌ها گريان و دل‌ها پريشان. پيراهن‌هاي مشکي تداعي درد عزيز از دست رفته‌اي است. شور عزاداري در فضاي مسجد جامع شهر آکنده شده و دست‌ها پيرامون طشتي حلقه شده است. نه اختلافي ديده مي‌شود. نه تفاوتي. همه يکرنگ و عزادار به ياد مظلوميت سقاي کربلا هستند. مراسم طشت‌گذاري مراسمي است سنتي که در عزاداري ايام عاشورا و عمدتا در شهرستان اردبيل برگزار مي‌شود و طشت‌هاي آب را که رمزي از »فرات« است در مساجد و حسينيه‌ها ميآورند. اين سنت به تاسي از اقدام سالار شهيدان و يادآور رفتار جوانمردانه امام حسين(ع) در مقابل سپاه حر است که به روايتي در روز 27 ذيحجه، آب مشک‌ها را در طشت‌ها ريخته و تمام لشکر حُر و اسبان آنها را سيراب نمودند… اين مراسم از 3 روزمانده به محرم در مسجد جامع، مسجد اعظم و سپس در مساجد ديگر اجرا مي‌شود. طشت‌هاي آب را بالاي سرها ميگيرند و مسجد را دور ميزنند. مردم آب طشت‌ها را در شيشههايي براي شفا و تبرک برمي‌دارند. مواردي از قبيل نخل‌گرداني، طبق‌کشي طشت‌گذاري، دسته‌هاي شاخسي واخسي زارخاک، گِل‌مالي، بيل‌زني و… که در اين نوشتار به معرفي آنها پرداخته شد، تنها مشتي از يک خروار جلوه‌هاي عزاداري عاشورايي است که به زيور خلاقيت مردم مناطق مختلف ايران آراسته شده و با جذابيت بسيار برگزار مي‌شود و بازگوي جايگاه ويژه عاشورا و حوادث پيرامون آن در فرهنگ عامه مردم است. *طشت گذاري آيين بومي و اصيل عزاداري اردبيل همه‌ساله همزمان با 27 ذيحجه مراسمي مذهبي در مساجد، حسينيه‌ها و حتي برخي منازل اردبيلي‌ها برگزار مي‌شود. رسمي که نمادي از مظلوميت حسين (ع) و ياران اوست. طشت گذاري از 600 سال قبل در اردبيل رواج داشته و مختص به اين استان شناخته مي‌شود. تا جايي که اين رسم وارد ضرب‌المثل‌ها و ادبيات اردبيل شده و در داستان‌ها، شعرها و نوشته‌هاي ادبي و حتي تحقيقات و پژوهش‌ها از آيين‌هاي اصيل اين شهر، نام آن مي‌درخشد. از سويي اين رسم در معماري مساجد اردبيل نيز تأثيرگذار بوده و در اغلب مساجد سکويي براي طشت گذاري تعبيه شده است. در اردبيل قديم اين رسم از بيست و هفتم ماه ذيحجه و با برگزاري مراسم طشت گذاري در مسجد جامع اين شهر آغاز مي‌شد و از روزهاي بعد مساجد ديگر نيز به نوبت طشت گذاري و طشت گرداني مي‌کردند. امروزه نيز اين مراسم با اندک تغييراتي در چندين روز با شور و حال خاصي برگزار مي‌شود. عزاداري ايام ماه محرم در اردبيل با مراسم طشت گذاري آغاز و هر روز در دو محله شهر مراسم طشت گذاري برگزار مي‌شود. در روز اول در محلات »طوي« و »اونچي ميدان«، روز دوم محله »اوچدکان« و »سرچشمه« و در آخرين روز از ماه نيز مراسم طشت گذاري در دو محله »پيرعبدالملک« و »عالي قاپو« انجام مي‌شود. به اين صورت که دسته‌هاي زنجيرزني و سينه‌زني با نوحه‌سرايي و نواختن طبل و شيپور و حمل علم‌هاي عزاداري، به ياد تشنگان کربلا مشکي را پر از آب کرده و آن را به همراه طشت‌هايي از جنس برنز يا مس که به طور معمول بر دوش ريش‌سفيدان هر محله حمل مي‌شود، به مسجد مي‌برند و بعد از طواف مسجد طشت‌ها در جاي مخصوص خود قرار گرفته و با خواندن دعاي مخصوص، طشت پر از آب مي‌شود. از آب اين طشت‌ها، بيشتر حاضران و عزاداران به عنوان تبرک و جهت برآورده شدن حاجاتشان برمي‌دارند. *طشت نمادي از مظلوميت شهداي تشنه لب است در تعريف جايگاه آيين طشت گذاري همين نکته که طشت گذاري نمادي از مظلوميت شهداي تشنه لب واقعه کربلا است. در فرهنگ عاشورا و در توضيح بيشتر اين سنت آمده است: اين سنت به تاسي از اقدام سالار شهيدان و يادآور رفتار جوانمردانه امام حسين (ع) در مقابل سپاه حر است که به روايتي آن حضرت، در روز 27 ذيحجه، آب مشک‌ها را در طشت‌ها ريخته و تمام لشکر حر و اسبان آنها را سيراب نمودند. به اعتقاد پژوهشگران زيبايي اين آيين 600 ساله در مردمي بودن و نظم و انضباط آن است بطوريکه در طشت گذاري ابتدا محلات اصلي و مساجد اصلي و سپس ساير محلات اقدام به برگزاري اين رسم مي‌کنند. از سويي در طول اجراي آن رعايت احترام ريش‌سفيدان به کررات تأکيد مي‌شود و آيين طشت گذاري با حضور تمامي اقشار مردمي و به صورت خودجوش برگزار مي‌شود. پژوهشگر و محقق عزاداري اردبيل تاريخچه طشت گذاري در اين منطقه را داراي غنا و بر طبق مستندات تاريخي عنوان و متذکر شد: وقتي امام حسين (ع) وارد منزل چهاردهم مي‌شوند با شنيدن خبر شهادت مسلم ابن عقيل و قيص ابن مظهر به ياران خود دستور مي‌دهند آب کافي به همراه داشته باشند که اين روز مبناي طشت گذاري اهالي اردبيل است. بيوک جامعي با بيان اينکه طشت گذاري در اردبيل در بيش از 41 مسجد شهر انجام مي‌شود تصريح کرد: با تداوم اين آداب و رسوم اعتقادي در حقيقت اردبيل سنت طشت گذاري با سابقه چند صدساله را حفظ کرده و آن را امروز به عنوان يک فرهنگ اصيل مستند و قابل‌اتکا معرفي مي‌کند. وي يادآور شد: بعد از طشت گذاري از روز دوم محرم همزمان با ورود کاروان امام حسين به دشت کربلا اهالي اردبيل در قالب محلات شش‌گانه عزاداري خود را به همراه شعبات خود در خيابان‌هاي اصلي انجام مي‌دهند و در روز تاسوعا و عاشورا با شمع گرداني در 41 مسجد و عزاداري در سطح شهر عشق و حرارت حسيني به اوج مي‌رسد. جامعي به روند تاريخي سفر امام حسين (ع) از مدينه و مکه به کربلا اشاره کرد و بيان داشت: 460 کيلومتر مسافتي که امام حسين(ع) با خانواده خود تا کربلا طي کرد داراي حوادث گوناگوني بود که اهالي اردبيل به صورت منظم اين تاريخ را با حوادث آن گرامي مي‌دارند و با گراميداشت اين مناسبت‌ها، عزاداري دهه محرم را با شور و حرارت برگزار مي‌کنند. *سهم منازل از آيين 600 ساله از گذشته آيين طشت گذاري مختص مساجد نبوده است. بلکه در مساجد روستايي و منازل نيز اين آيين اجرا مي‌شود. شهروند اردبيلي گفت: به مانند رسم طشت گذاري در مساجد، ما همه‌ساله در منزل خود طشت گذاري و روزه خواني داريم و بعد از پايان ماه محرم طشت برداشته شده و آب آن با هدف برآورده شدن نذري در بين خانم‌هاي حاضر در مجلس تقسيم مي‌شود. رستمي تصريح کرد: طشت گذاري به دليل اهميتي که دارد از تقدس ويژه نيز برخوردار بوده و با احترام از آن ياد مي‌شود. اين آيين در روستاهاي اردبيل نيز با اندک تفاوتي اجرا مي‌شود. در مجموع طشت گذاري شور جمعي آغاز عزاداري‌ها براي امام حسين (ع) را تداعي مي‌کند. آييني که در سال 91 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد و يکي از شاخصه‌هاي اصلي عزاداري اردبيلي‌ها در ماه محرم است. مديرکل تبليغات اسلامي استان اردبيل در خصوص اين آيين گفت: آيين طشت گذاري از قدمت 600 ساله برخوردار بوده و يکي از بخش‌هاي اصلي عزاداري در ماه محرم است. حجت‌الاسلام مهدي ستوده تصريح کرد: به دليل اهميت و دلايل برگزاري اين آيين، انتظار مي‌رود از هرگونه اقدام انحرافي و خرافه‌پرستي در پيرامون آن خودداري شود. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، وي با تأکيد به اينکه طشت گذاري به نوعي معرفي عزاداري‌هاي اردبيل است، اضافه کرد: برگزاري باشکوه و صحيح آن فرصتي براي معرفي اردبيل و عشق مردم اين شهر به اباعبدالله الحسين (ع) است.
گروه تاريخي: طشت گذاري آيين 600 ساله بازخواني اقدام جوانمردانه امام حسين (ع) در رساندن آب به لشکر دشمن است که همه‌ساله سه روز مانده به محرم در مساجد اردبيل برگزار مي‌شود.