روستاي گيلانکشه

گيلانکشه (نامهاي قديم جيلانکشه ،جيلان جيه ) نام يکي از بزرگترين روستاهاي شهرستان طارم استان زنجان مي باشد ،اين روستا در شرق طارم قرار گرفته وموقعيت جغرافيايي آن به شرح : ازشمال به رود قزل اوزن - ازجنوب قله 2400متري قاجار ورشته کوه قافلان کوه وروستاي پرنگين- ازغرب روستاي هندي کندي - واز شرق به روستاهاي آلتين کش وهندي زمين طارم سفلي است.

 رودخانه دائمي طارم رود که از محدوده خدابنده سرچشمه مي گيرد و پس از سيراب نمودن روستا هاي آغزوج ، کنگه، ونونان ،قشلاق ،چمه ،چمرود ،برنقور، پرنگين وچوبدرچايي به دشت وسيع گيلانکشه مي رسد وجود آب شيرين وجلگه حاصلخيز باعث شده اين منطقه باداشتن درختان هميشه سرسبز زيتون يکي از بي نظيرترين مناطق ديدني تبديل شود ، وجود آتشکده گيلانکشه آثاري ازدوره هاي قبل ازاسلام با معماري چهارطاقي دوره ساساني نيز مزيد بر زيبايي آن افزوده است.
نام اين روستا و سابقه وجود درختان زيتون هزار ساله درآن سفرنامه ناصرخسرو نيز ذکر شده است .دربرخي ازمتون قديمي به دليل شاهراه ارتباطي بين سلطانيه که پايتخت بوده وگيلان ازمنطقه گيلانکشه عبور مي کردند طارم رود نيز آنجا بوده اسم طارم نيز از اين رودخانه گرفته شده است.
آتشکده ي گيلانکشه وکاربردآن اين روستاداراي ابنيه تاريخي پيش ازاسلام است که مهمترين آن وجود آتشکده معروف گيلانکشه در قسمت جنوب و در دامنه کوههاي زيباي قافلانکوه است که ازجمله کاربردهاي آتشکده در دوران باستان مي توان اطلاع رساني ازطريق افروختن آتش بر بلنداي تپه اي که آتشکده بر روي آن قراردارد و متقابلاٌ در روستاي گيلوان که آتشکده آن درفاصله 7 کيلومتري همديگر قرار دارد بوده است. باتوجه به موقعيت جغرافيايي شهرستان طارم و وجود رودخانه بي بديل "قزل اوزن"که طارم را به دو بخش شمالي وجنوبي تقسيم کرده است و روستاهاداراي شيب تقريباٌ تند روبروي هم قراردارند و در گذشته به وسيله افروختن آتش و دود مراتب خطر دشمن را اطلاع_رساني مي کردند. آتشکده هاي طارم تقرباٌ بطور زيگزاگ در روبروي هم بنا شده اند تا متوليان آنه که احتمالاٌ نگهبان روستا بطور شيفتي بوده اند در کمترين زمان ممکن از شرقي ترين جاي طارم بطور زيگزاگ يعني بهرام آباد(قلعه باستاني سميران) - گيلانکشه_ گيلوان - تشوير -پيرچم - الزين -شاهنشين (ده بهار) -قلات -درام -تاغربي ترين نقطه شهرستان کنوني طارم خطرات احتمالي آمدن دشمن را اطلاع رساني مي_کردند . به نظر مي رسد برخي از اين آثار گرانبها بر اثر گذشت زمان در برخي از روستاهاي طارم ازبين رفته باشند.که خود اين نوع اطلاع_رساني در زمان خود داراي اهميت بالا وهوش سرشار نياکان مابوده است.
امروزه اين آتشکده با نام" بناي گيلانکشه" در سايت سازمان ميراث فرهنگي استان زنجان به اين شرح توصيف و شناسانده مي شود : بناي معروف به آتشکده گيلان کشه : اين بنا در بخش جنوبي روستاي گيلانکشه و بر روي بلندي هاي مشرف بر رود خانه گيلانکشه واقع است. نقشه بنا شامل يک فضاي راستگوش گنبد دار است که از سمت جنوب داراي يک ايوان کوچک طاقدار است. نقشه بنا از بيرون به استثناي ايوان، مربع و از داخل تقريبا چليپايي است. ورودي بنا از سمت جنوب و از طريق درگاهي کوچک است که در ديوار انتهايي ايوان تعبيه شده است. در سمت شرق بنا و چسبيده به آن، در کنار ايوان ورودي بقاياي پلکاني موجود است که احتمالا در گذشته از طريق آن به قسمت فوقاني ارتباط مي يافت. در اضلاع داخلي بنا طاق نماهايي با قوس جناغي کار شده است. اين عناصر نقشه فضاي داخلي را به چليپايي تبديل کرده است.دربالاي هريک از طاق نماها طاقچه هاي کوچک مثلثي تعبيه شده است. گنبد نيم کره اي بنا بوسيله چهار فيلپوش اجرا شده است. مصالح استفاده شده در بنا، قلوه سنگ و ملاط گچي – آهکي است.
بناي گيلانکشه از جنوب به دره رود خانه گيلانکشه، از شرق به خانه هاي روستا و از شمال و غرب به بخش درختکاري شده مجاور بنا منتهي است. مردم محلي معتقدند که اين بنا آتشکده اي از دوران پيش از اسلام است. اما خصوصيات معماري بنا و جزئيات عناصر بکار رفته بيانگر آن است که احتمالا بنا مربوط به دوران مياني اسلام است. تنوع آب وهوايي اين منطقه موجب ايجاد گونه‌هاي متفاوتي از زندگي جانوري شده‌ است. وجود گونه‌هاي متفاوتي از حيوانات وحشي و پرندگان مهاجر وجانوران آبزي گردشگران بسياري را در مواقعي که شکار مجاز است به اين منطقه جذب مي‌کند ناحيه ايست داراي آب هواي نيمه گرم که محصولات آن درطول هرفصل ازسال محصول خود را دارد محصولات عمده کشاورزي آن که اکثرا صادر هم مي‌شوند عبارت‌اند از: انجير - انگور - زرد آلو - سيب - لوبيا - خيار - پياز - گردو - فندق - زيتون - انار وسير. زيتون و انار و سير و انجير از محصولات عمده شهرستان طارم نيز به شمار مي‌رود.

منبع :