چرا بازار زنجان ثبت جهاني نشد

گروه گزارش: بازار زنجان، طولاني‌ترين بازار ايران و يکي از آثار منحصر به فرد استان است که در دوره قاجاريه ساخته شده است که طي سال هاي گذشته تلاش ها بر ثبت جهاني آن حکايت داشت اما مداخلات انساني و به عبارتي حصار در لوله هاي گاز مانع اين امر مهم شد. ميراث فرهنگي هويت ملي و نماد فرهنگي هر کشوري به شمار مي رود و نشان از پيشرفت و رشد انسان در طول تاريخ دارد، حفاظت از آثار باستاني و شناساندن اين ميراث بزرگ به جهانيان موجب جذب گردشگران و پويايي اقتصاد کشور مي شود و حوزه هاي گوناگون را متحول مي سازد.

در اين ميان شناسنامه هر کشوري آثار باستاني و ميراث فرهنگي آن به شمار مي رود. آثار باستاني قدمت، تاريخچه و تمدن هر سرزميني را مشخص مي کند، بنابراين حفاظت و حراست از آنها امري ضروري است و نسل هاي مختلف نيز چون پيشينيان بايد از اين ميراث اجدادي پاسداري کنند.
ايران هم به عنوان يکي از بزرگترين تمدن هاي بشري داراي آثار تاريخي فراواني است که به عنوان گنجينه اي بزرگ از آثار گذشتگان و آينه اي تمام نما از تمدن ايراني معرفي مي شود.
استان زنجان نيز با داشتن ظرفيت هاي بي بديل در حوزه ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي به ويژه آثار شاخص و فاخري همانند گنبد جهاني سلطانيه را در خود جاي داده است.
در اين ميان آثاري ارزشمند همانند بازار تاريخي زنجان نيز قلب تپنده شهر محسوب مي شود و به يقين ثبت جهاني آن مي تواند تحولاتي را ايجاد کند، اما بي توجهي به مسائل مانع اين امر مهم شده است.
اين در حالي است که سه دسته اثر شامل " معماري، پيکره و مجسمه، نقاشي و سنگ نگاره ها و کتيبه ها، آثار با طبيعت باستان شناسي، پناهگاه هاي داخل غارها ""مجموعه اي از بناهاي مرتبط به لحاظ معماري و يا جايگاه و يا بناهاي مجزا'" و ' سايت، منظره هاي فرهنگي و يا سايت هاي باستان شناسي و يا محوطه هاي مردم شناسي' به عنوان اثر فرهنگي قابل درج در فهرست ميراث جهاني هستند.
شناسايي 2 هزار اثر تاريخي در زنجان
 معاون ميراث فرهنگي استان زنجان با بيان اينکه اين استان با داشتن بناهاي تاريخي و طبيعي متعدد در شمالغرب کشور ايران واقع شده است، گفت: زنجان يکي از استان هاي غني به لحاظ فرهنگي تاريخي به شمار مي رودمحمدرضا محمدپور با اشاره به اينکه به همين جهت تا کنون در استان زنجان 2 هزار اثر شناسايي شده وجود دارد افزود: از اين تعداد 925 اثر ثبت ملي شده است که از اين تعداد ??? فقره مربوط به آثار غيرمنقول از تپه ها، محوطه ها و بناها را شامل مي شود.وي اضافه کرد 26 اثر طبيعي" شامل چشمه ها، آبشارها، مناظرطبيعي، دره ها و عناصر طبيعي نيز در استان زنجان به ثبت ملي رسيده است که از ظرفيت هاي بالاي اين بخش حکايت دارد.
اين مسوول با بيان اينکه در حوزه ميراث ناملموس 66 اثر ثبت ملي شده است، ادامه داد: آثار ناملموس هم به ميراث معنوي، آئين ها و رسوم ها، نوع پخت غذاها، عروسک هاي محلي و بازي ها و مناسک و مراسم مذهبي و غيره اختصاص دارد.به گفته اين مسوول، استان زنجان 47 اثر منقول شامل کاسه ها و کيسه هاي قديمي پول، مهر و غيره ثبت شده ملي را دارد، که جزو ميراث فرهنگي به شمار مي رود.
محمدپور به موضوع ثبت جهاني بازار زنجان اشاره کرد و افزود: تصميم بر اين که اين آثار تاريخ فاخر شهرزنجان به ثبت جهاني برسد به چند سال گذشته باز مي گردد اما اتفاقات براي اين مکان تاريخي رخ داد که متاسفانه اين روند را کند يا به عبارتي متوقف کرد.
وي با اشاره به اينکه مداخلات انساني در بازار زنجان از علل عدم ثبت جهاني بازار تاريخي بود، اظهار داشت: همواره موضوع مهم گرمايش بازار زنجان از جمله دغدغه هاي کسبه مطرح بود به طوري که بايد در اين زمينه تمهيدات لازم انديشيده مي شد که براي حل اين مساله پس از کش و قوس هاي فراوان لوله کشي گاز انجام گرفت.
اين مسوول با بيان اينکه در نهايت با پيگيري ها حتي همکاري برخي مسوولان براي رفع موضوع سرمايشي بازار زنجان، لوله کشي گاز انجام گرفت، ادامه داد: متاسفانه اين اقدام به صورت غير فني صورت گرفت به طوري که حتي مي توان در پشت بام بازار لوله هاي گاز سرگرداني را مشاهده کرد که حتي نمي توان راه رفت.
معاون ميراث فرهنگي استان زنجان با اشاره به اينکه متاسفانه همين اقدام موجب شد بازار زنجان از برنامه ثبت جهاني خارج شود، گفت: مداخلات انساني در اين اثر بيش از اندازه صورت گرفته و اگر پرونده اي هم تشکيل شود به طور حتم رد خواهد شد.
غار کتله خور در اولويت ثبت جهاني
 اين مسوول با اشاره به اينکه براي ثبت يک اثر تاريخي در فهرست جهاني يونسکو معيارها و شاخص هايي وجود دارد، ادامه داد: در اين راستا به معيارهاي از قبيل دستاوردي بي نظير از نبوع هنري پيشينيان، يا اينکه يک نمادي از تبادل ارزش هاي بشر در حوزه فرهنگ در يک دوره مشخص يا نمونه اي برجسته از معماري و چشم انداز برجسته مي توان اشاره کرد.وي اظهار داشت: همچنين بايد يک اثر جهاني نشان دهنده فرهنگ خاص يک منطقه باشد که البته اين مهم براي ثبت جهاني بازار رخ داده است و همچنين اين معيارها هم بايد نمونه هاي برجسته اي از مراحل و تغييرات تاريخي زمين مثل غار، يا پديده اي، بي نظيري با زمينه هاي استثنايي و زيباشناسي باشد.اين مسوول با بيان اينکه ميراث فرهنگي استان زنجان از پيگيري ثبت جهاني بازار زنجان نااميد شده است، ادامه داد: در اين راستا موارد ديگري مطرح شد که يکي از آنها ثبت جهاني غار کتله خور زنجان است که معيارهاي ياد شده مي تواند براي اين اثر شامل شود.محمدپور با اشاره به اينکه غار کتله خور شگفت انگيزترين غار دنيا جهان محسوب مي شود و در هفت طبقه تشکيل يافته است، افزود: 30 کيلومتر اين غار شناسايي شده که از اين ميزان 2 کيلومتر آن براي بازديدکنندگان قابل بازديد است.وي با بيان اينکه در واقع از هفت طبقه غار، سه طبقه شناسايي شده است که فقط يک طبقه امکان بازديد دارد، اظهار داشت: طبقات زيرين توسط کوهنوردان و غار نوردان قابل دسترسي است.
اين مسوول با بيان اينکه البته از شاخص هاي مد نظر اثر جهاني گفته شده تعدادي در بازار زنجان نيز وجود دارد گفت : بازار زنجان با داشتن 2 کيلومتر طول يکي از بناهاي تاريخي، تجاري و اقتصادي شهر زنجان به شمار مي رود چرا که نوع معماري متنوع و متعددي دارد.
وي با اشاره به اينکه آجر کاري هاي بازار زنجان نيز بسيار متنوع است، اظهار داشت: مورد ديگري که در بازار زنجان وجود داشت و مي توانست قابليت ثبت جهاني را داشته باشد اينکه مکان فقط به عنوان يک مکان اقتصادي عمل نمي کند و با توجه به قرار گيري مساجد، گرمابه ها و ميادين اطراف، بازار شهر را به يک منطقه ويژه تبديل کرده است.
معاون ميراث فرهنگي استان زنجان ادامه داد: قرار گيري گرمابه و مساجد در کنار بازار زنجان گوياي ابن نکته مهم در آيين اسلام است و کسي که مي خواست تجارت کند يک مراحلي را بايد طي مي کرد و آن مراحل از اين قرار بود که بايد طهارت را انجام مي داد، سپس عبادت در مساجد انجام داده و در نهايت به تجارت ختم مي شد.
وي اضافه کرد: قرار گيري اين عناصر در کنار هم بي دليل نبوده و به همين شکل صورت نگرفته، يک فکر و فلسفه اي در پشت آن قرار داشته است که بازار زنجان را مي تواند در جهان معروف کند.
بازار زنجان در قيد و بند لوله هاي گاز
اين مسوول با تاکيد بر اينکه مهمترين قضيه اي که در ثبت نشدن بازار زنجان دخالت داشت همان لوله کشي گاز بود ابراز اميدواري کرد: با همکاري دستگاههاي مربوطه از قبيل استانداري، شهرداري، ميراث فرهنگي، هيات امناي بازار دست به دست هم دهند و برنامه مدوني را براي گرمايش بازار زنجان حل و فصل کنند.وي اظهار داشت: واقعيت اين است که کسبه بازار حق دارند با توجه به اقليم سردسير زنجان محل کسب و کارشان گرمايش و سرمايش خوبي داشته باشد، معتقدم بايد يک فکر اساسي در اين خصوص کرد.اين مسوول ادامه داد: در صورتي که اين مهم انجام شود آن وقت مي توان لوله هاي گاز را جمع آوري کرد و به عبارتي بازار زنجان را از اين بند لوله هاي زنداني شده آزاد کرد، که با اين اقدام مي توان روند تشکيل ثبت جهاني را آغاز کرد.محمدپور با بيان اينکه ثبت اثر جهاني دستاوردها و مزايايي دارد، گفت: ميراث جهاني" يونسکو "به مجموعه مکان هاي فرهنگي و طبيعي ثبت شده اطلاق مي شود که در واقع به تاييد کميته ميراث جهاني رسيده باشد، اماکني که در اين فهرست قرار مي گيرد براساس کنوانسيون حمايت از ميراث جهاني، فرهنگي و طبيعي به تمامي بشر تعلق دارد.وي با اشاره به اينکه اين موضوع فارغ از مليت، نژاد و غيره بوده و بناي ثبت جهاني متعلق به تمامي جهان است، گفت: البته درحق مالکيت و حاکميت هيچ خللي وارد نمي شود و اتفاقي که مي افتد اين است که اعضاي کل کنوانسيون يونسکو دست به دست هم مي دهند تا از اين اثر ثبت شده جهاني حفاظت کنند.اين مسوول با تاکيد بر اينکه در واقع دولت ها موظف به حفظ و نگهداري آثار جهاني هستند گفت: اعضاي کنوانسيون مي توانند آثار خود را براي ثبت جهاني معرفي کنند، هر کشوري مي تواند هر سال يک تا 2 مورد را معرفي کند و اين آثار در جلسه يونسکو مورد بررسي قرار گرفته و سپس پيگيري ها انجام و در نهايت ثبت جهاني صورت مي گيرد.
معاون ميراث فرهنگي استان زنجان گفت: قرار گيري يک اثر جهاني مي تواند موجب حفاظت بيشتر آن شده و علاوه بر آن به جذب بيشتر گردشگران داخلي و خارجي منجر شده و اقتصاد منطقه را نيز بهبود دهد.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، وي با اشاره به اينکه هم اکنون استان زنجان فقط يک اثر تاريخي گنبد سلطانيه را در فهرست يونسکو به ثبت رسانده است، خاطر نشان کرد: اين اثر يکي از بناهاي شاخص جهان به شمار مي رود و وقتي بنايي ثبت و در دنيا معرفي مي شود علاقه‌مندان و گردشگران بيشتري براي بازديد رغبت پيدا مي کنند.

منبع :