از توسعه صنعت تا ضبط کالاهاي وارداتي بي‌کيفيت//
صدارتي به کوتاهي 3 سال به بلنداي يک تاريخ
1396/10/24
سرويس سياسي: مدت صدارت 3 ساله ميرزا تقي خان که منجر به توسعه صنعت، ضبط کالاهاي وارداتي بي کيفيت و افزايش ميزان صادرات کشور شد، نشان مي دهد که در مدت کوتاه هم مي توان به کشور خدمت کرد.
ميرزا تقي‌خان اميرکبير به عنوان يکي از مشهورترين رجال مشرق زمين و از جمله زمامداران ايران است که در مدت کوتاه صدارت در مسموم‌ترين فضاي حکومت وابسته به غرب قاجار، کمر همت بسته و ايران را در مسير پيشرفت قرار داد.
اميرکبير با ساماندهي اقتصادي که از جمله راه‌‌هاي رفع عقب‌‌ماندگي اقتصاد ايران به شمار مي‌رود، توانست اقتصاد کشور را رونقي دوباره بدهد و براي رفع اين عقب‌ماندگي‌ها، سه عامل انتقال علم و تکنولوژي از خارج، حمايت از توليدات داخلي و اعمال محدوديت براي واردات کالاهاي مصرفي را مطرح کرد.
اميرکبير با مشاهده اوضاع نابسامان اقتصادي مصمم شد تا به ايراني که همه نقاط آن را ناآرامي رشوه‌خواري، فساد و زور‌گويي عوامل دولتي گرفته و امور مملکت از هم گسيخته بود، سر و سامان ببخشد.
ميرزا تقي‌خان در مدت 39 ماه صدارت خويش لحظه‌اي را تلف نکرد و پيوسته در اموري که به صلاح مردم اين مرز و بوم بود، تلاش مي‌کرد.
*سياست اميرکبير بر پايه توسعه صنعت و پيشرفت کشاورزي
سياست کلي اميرکبير بر پايه توسعه صنعت و پيشرفت کشاورزي استوار بود، ميرزا تقي‌خان بيشتر سعي مي‌کرد تا حد ممکن از ميزان واردات کم کرده و توليدات ايراني را صادر کند.
در عصر اين امير، کشاورزي ايران عقب افتاده بود و به کلي از صنعت جديد بي‌بهره بود، براي تهيه مايحتاج عمومي بايستي طلا را به خارج مي‌فروختند و جاي آن شکر، چيني، بلور، پارچه، فلزات مختلف و ساير اجناسي که عامه مردم به آن نيازمند بودند، از تجار خارجي خريداري مي‌شد.
*بهره‌برداي از معادن ايران يکي از اقدامات سودمند اميرکبير
اميرکبير به فکر بهره‌برداري از معادن ايران بود که در زمان فتحعلي‌شاه، اقدامات اندکي در راستاي اين هدف انجام شده بود.
در زمان صدارت اميرکبير، فرانسوي‌ها که سعي در جلب دوستي دولت ايران داشتند، سه دستگاه کوره ذوب فلزات به اين دولت هديه کردند که يک کوره براي جدا کردن سرب از نقره، کوره‌اي براي آب کردن مس و کوره‌اي هم براي گداختن سربي بود که از معادن استخراج مي‌شد.
صدراعظم ايران اين کوره‌ها را به صنعتگران سپرد تا از معادن موجود در ايران، مواد اوليه مذکور را به دست آوردند و اين بخشي از راه‌اندازي معادن و ابتداي استخراج فلزات قيمتي از سنگ‌هاي موجود در کشور بود. پابه پاي راه‌اندازي معادن، کارخانه شکرريزي، پارچه‌بافي، چيني و بلورسازي، کاغذسازي، چدن‌پزي و فلزکاري تأسيس شد.
ميرزا تقي‌خان براي ترقي در صنعت پارچه‌بافي و به‌خصوص پارچه پشمي تصميم گرفت چند دستگاه جديد همراه با چهار تُن پارچه پشمي از انگلستان وارد کند که به همين منظور قراردادي با انگلستان منعقد کرد تا همراه ماشين آلات پارچه‌بافي، مهندسان اين حرفه نيز به ايران فرستاده شود و براي هر کدام از اين مهندسان سالي يکصد ليره در نظر گرفته شد.
حتي امير براي پيشبرد بهتر کارها دستور داد تا حقوق مدير کارخانه‌ها را يکصد و پنجاه ليره پرداخت کنند. البته با توجه به اينکه انگليسي‌ها در مورد راه‌اندازي معادن ايران با اميرکبير دچار اختلاف‌نظر بوده و کار بهره‌برداري از معادن را نيمه‌کاره رها کرده بودند، اما در مورد مذکور اقدامات لازم را انجام دادند.
*پشتباني اصولي اميرکبير از صاحبان‌نظران حوزه صنعت
راه‌اندازي بخش‌هاي صنايع کوچک که بعدها توسعه يافت، يکي از ابتکارات اين امير توانمند بود. اميرکبير به همين منظور شش تَن از صنعتکاران ايراني را براي آموختن رشته‌هاي گوناگون به روسيه فرستاد و دو تن ديگر را که جزء مهم‌ترين حريربافان کاشان بودند، روانه عثماني کرد تا نحوه کار با چرخ ابريشم را بياموزند.
از جمله ديگر اقدامات امير مي‌توان به ايجاد ساختمان کارخانه ريسمان‌سازي، چلوار بافي بين تهران و شميران و بلورسازي و چيني‌سازي و احداث کارخانه توليد قند و شکر بود.
مهم‌ترين اقدام امير کبير پشتيباني اصولي از کساني بود که در امور صنايع مختلف صاحب نظر و مهارت بودند، چنانچه خود آورده: »مکنون خاطر دولت آن است که عموم ارباب حرفه و صنعت در شغل و کسب خود ترقي داشته و هر يک از صنايع بديعه‌اي که به کار آيد، احداث کنند، مورد نوازش و التفات واقع مي‌شوند«
نويسنده صدرالتواريخ آورده است: »امير در ترويج و تشويق اهل صنعت و حرفت زياد از اندازه اصرار داشت و مي‌گفت هر کس هنر بديع و صنعت تازه بياورد به او چيزي خواهم داد و به وعده خود نيز وفا مي‌کرد«.
در آن دوران اکثر مصنوعات ايراني جان تازه‌اي گرفتند، به گونه‌اي که وقتي شال بافت ايران را در مجلس نزد خبرگان امور بردند، نتوانستند تشخيص دهند که شال ايران است يا کشمير و يک طاقه شال کرماني را به قيمت هفتاد تومان خريداري کردند و اين همان شالي است که به شال امير معروف شد.
*از رونق روابط تجاري ايران تا ضبط کالاهاي وارداتي بي‌کيفيت
دولت ايران براي رونق تجارت در سال 1267 در »نمونه خانه امتعه الممالک« که امروزه »نمايشگاه بين‌المللي« است، شرکت کرد که حضور ايران در اين نمايشگاه از مهم‌ترين اقدامات اميرکبير براي رونق تجارت بود. از ديگر موارد مهم در زمان صدارت ميرزا تقي‌خان بالا بردن کيفيت محصول بود، به عنوان مثال ميزان توليد ابريشم صادراتي در سال 1267 به يک ميليون کيلوگرم رسيد و در آن زمان که صادرات رونقي بيش از اندازه يافته بود، بعد از ابريشم، کالاهاي صادراتي از جمله خشکبار، اسب، تنباکو و پنبه بود.
در زمان محمد شاه، بيشتر پارچه‌هاي ايران از انگلستان وارد مي‌شد که با رونق بازار اين محصول در کشورمان، انگليسي‌ها از کيفيت کالاي خود کاستند تا اينکه در زمان اميرکبير بازرگانان آذربايجاني عليه ورود منسوجات انگليسي به پا خواسته و عريضه‌اي به اميرکبير نوشته و خواستار ضبط اين اجناس بي‌کيفيت در ايران شدند.
اين عريضه نشان مي‌دهد که تجار و بازرگانان قدرت صدر اعظم را تا حدي مي‌دانستند که در مقابل ورود کالاهاي فاقد ارزش ايستادگي کرده و تا جايي پيش مي‌رود که حتي با پشتيباني مردم، اجناس تجار انگليسي را ضبط مي‌کند.
اين موضوع نشان از علاقه مردم به رجالي است که ايمان و وفاي به عهد را سرلوحه خود قرار داده اند.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از راه دانا مرور تاريخ صدارت اميرکبير بيانگر اين است که چگونه ملتي با رهبري مستقل و قوي، ترس و سرخوردگي را به غرور، ايمان و شجاعت تبديل مي‌کند. ايستادگي در برابر ظلم و پيشرفت کشور نيازي به هشت سال مسئوليت ندارد و با مرور تاريخ مي توان دريافت که در مدت زمان کوتاه نيز مي توان به اين ملت خدمت کرد.
منبع :