زخم وعده‌ها بر پيکر خشک درياچه اروميه

گروه گزارش: درياچه اروميه اين روزها حال خوشي ندارد و بدترين روزهاي خود را سپري مي‌کند؛ درياچه‌اي که شوره‌زاري بيش نيست و صرفاً نام درياچه را يدک مي‌کشد.

اسرا درويشي

 گروه  گزارش: درياچه اروميه اين روزها حال خوشي ندارد و بدترين روزهاي خود را سپري مي‌کند؛ درياچه‌اي که شوره‌زاري بيش نيست و صرفاً نام درياچه را يدک مي‌کشد.
درياچه اروميه که به »شوردريا« نيز معروف است، در شمال غرب ايران قرار دارد و يکي از بزرگترين درياچه‌هاي دائمي زياده‌شور جهان، بزرگترين درياچه خاورميانه و ششمين درياچه بزرگ نمکي روي زمين است که در رديف بيست و پنجمين درياچه بزرگ دنيا از نظر مساحت قرار داشت.اما سال‌ها است اين درياچه روي خوش به خود نديده است، روزي اين درياچه 30 ميليارد متر مکعب آب داشت و شاهد مهاجرت پرندگان مهاجر بود اما اکنون نه خبري از 30 ميليارد مترمکعب آب بوده و نه پرندگان مهاجر؛ کويري است از نمک که از آب خبري نيست.البته در طي اين سال‌ها مسئولين هم بيکار ننشسته و اقداماتي را انجام دادند، از ستاد احيا گرفته تا هيأت تحقيق و تفحص، از انتقال آب ارس تا رودخانه زاب؛ اما هيچکدام دردي را دوا نکردند چراکه نوش دارو بعد از مرگ سهراب هيچ فايده‌اي ندارد!
به گفته مسئولين خشکي درياچه اروميه ناشي از تغييرات اقليمي و کاهش بارش‌هايي است که در سالهاي اخير شاهد آن هستيم و به قولي آسمان مقصر است اما کارشناسان و اساتيد دانشگاه دليل اصلي آن را سدسازي‌ها، فرهنگ اشتباه کشاورزي و… مي‌دانند که هيچکدام مربوط به خشکسالي نيست.ناگفته نماند بنابه گفته‌ي سخنگوي صنعت آب، درياچه اروميه هنوز به پايين‌ترين تراز خود که در سال 94 ثبت شده، نرسيده است و خبر خشک شدن آن کذب است!
از وزير نيرو پرسيديم چرا حقابه را رعايت نمي‌کند!
رئيس سازمان محيط زيست در سفر خود به آذربايجان شرقي در گفت‌وگو با خبرنگاران در رابطه با وضعيت درياچه اروميه مي‌گويد: مقرر بود در 22 بهمن پارسال رئيس جمهوري سد کاني سيب را افتتاح کند اما به نتيجه رسيديم که تونل آب انتقال بايد تعمير شود که اگر تعمير نمي‌شد، تمام هزينه‌ها از بين مي‌رفت.علي سلاجقه ادامه مي‌دهد: تکميل تصفيه خانه‌هاي شهرهاي پيراموني درياچه اروميه 450 ميليارد تومان اعتبار نياز دارد که دولت در سال 1401 آن را تأمين مي‌کند و وزير نيرو هم قول داده از اين پروژه‌ها حمايت کند.او مي‌افزايد: از وزير نيرو پرسيديم چرا حقابه را رعايت نمي‌کنيد؛ با شماره نامه‌ها بازي نکنيد؛ رياست جمهوري هم بر اين موضوع تاکيد کردند چرا که اين دولت به دنبال روش‌هاي عملياتي است.سلاجقه خاطرنشان مي‌کند: فاز دوم طرح درياچه اروميه نرم‌افزاري است اما آب فاضلاب، آب منطقه‌اي و جهاد کشاورزي استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي بايد پاي کار باشند، اين پروژه سرمايه ملي کشور است و اعتبارات کافي تخصيص داده شده است.
وضعيت درياچه اروميه خوب نيست
رئيس هيأت تحقيق و تفحص درياچه اروميه از عملکرد ستاد احياي درياچه اروميه نيز در گفت‌وگويي در اين خصوص اظهار مي‌کند: با نماينده‌اي که خبر صفر شدن ورودي درياچه اروميه را مطرح کرده بود، صحبتي داشتم تا مستندات را ارائه کند؛ او گفت که چنين چيزي نگفته و اين خبر را تکذيب کرد.روح‌اله متفکر آزاد مي‌افزايد: وضعيت درياچه اروميه خوب نيست، مساحت فعلي درياچه با مساحت آن در سال 1394 يکي است و اين يعني درياچه خشک نشده منتها وضعيت خوبي هم ندارد.
او متذکر مي‌شود: ما در حال پيگيري اجراي دو پروژه زاب و انتقال آب از سد کاني‌سيب هستيم که مي‌تواند 650 ميليون مترمکعب آب را تأمين کند.متفکرآزاد ادامه مي‌دهد: پروژه تصفيه خانه‌هاي تبريز و اروميه به شهرستان‌ها رو به اتمام است که با تمام شدن اين پروژه‌هاي تصفيه خانه‌ها نزديک به 150 تا 200 ميليون مترمکعب انتقال آب انجام مي‌شود.او يادآور مي‌شود: موضوع انتقال آب از حقابه زيستي درياچه که بايد از سدها آزادسازي شود را در سال آبي جديد پيگيري مي‌کنيم.او تاکيد مي‌کند: اميدواريم کمتر از يک سال آينده به تراز هيدرولوژيک در درياچه اروميه برسيم اما دست يابي به تراز اکولوژيک در فاصله چند ساله ميسر خواهد شد.
مسئولين فکر مي‌کنند اکوسيستم نيز تابع دستورات پادگاني است
رئيس دانشکده برنامه ريزي و علوم محيطي دانشگاه تبريز نيز در رابطه با وضعيت درياچه اروميه به خبرنگار مهر مي‌گويد: باتوجه به سپري شدن فصل تابستان، از اواخر بهار و کل تابستان بارشي نداشته‌ايم البته اين به منزله خشکسالي نيست چرا که معمولاً رژيم بارشي منطقه آذربايجان، رژيم بارش تابستانه نيست.دکتر بهروز ساري صراف ادامه مي‌دهد: رژيم بارندگي در آذربايجان بارش بسيار کم در تابستان و با افزايش مقادير تبخير بوده که وضعيت عادي اقليم منطقه است اما مشکل درياچه اروميه مربوط به سه ماه خشکي نيست؛ از سال 1374 به دليل برنامه‌هاي بلند پروازانه و غير محيط زيستي توسعه کشاورزي، سطح آب درياچه روند نزولي پيدا کرد که گاه در فصولي نسبت به سال قبل بهبود پيدا مي‌کرد اما در کل درياچه بدترين وضعيت خود را سپري مي‌کند.او خاطرنشان مي‌کند: مشکل اصلي درياچه بهره‌وري غير اصولي، استفاده از تکنيک‌هاي سنتي انتقال آب، عدم استفاده و سرمايه گذاري در تجهيزات و تکنيک‌هاي برداشت آب، فرهنگ کشاورزي غير علمي، کاشت گونه‌هاي پر نياز به آب در محدوده درياچه و تشويق به کشاورزي غير اقتصادي است که اين عوامل بارها گفته شده و بارها هم فراموش شده است.او متذکر مي‌شود: مسئولين مي‌گويند باتوجه به خشکسالي‌هاي اخير درياچه به اين روز افتاده است اما درست نيست؛ تکنيک‌هاي بهره‌وري و فرهنگ کشت بايد ساماندهي مي‌شد که ارتقا تکنيک‌هاي بهره‌وري محصول يکسال دوسال نيست، چراکه مسئولين مربوطه قدرت و توانايي اصلاح فرهنگ کشاورزي و سيستم‌هاي آبرساني را ندارند، اين امر هزينه مي‌خواهد و اراده‌اي هم به سرمايه‌گذاري ندارند؛ بنابراين کاري براي احياي واقعي انجام نشده است.صراف همچنين مي‌افزايد: درياچه اروميه قابليت احيا دارد و به لطف الهي احيا هم خواهد شد مشروط به اينکه مداخلات انساني در جهت منفي نباشد اما اگر رفتارهاي نادرست مردم و مسئولين ادامه پيدا کند، نبايد اميدوار به احيا بود.
مسئولاني که هنوز هم در حال فکر کردن هستند!
او خاطرنشان مي‌کند: درياچه اروميه سالانه سه ميليارد متر مکعب به آب نياز دارد تا احيا شود درحاليکه تصفيه خانه‌ها و رودخانه زاب (در صورت اتصال به درياچه با عنايت مسئولاني که هنوز هم در حال فکر کردن هستند) 700 ميليون متر مکعب از اين مقدار را تأمين مي‌کنند که تنها يک چهارم نياز آن را برطرف مي‌کند و به قول حضرت حافظ اين جرعه‌ها کفاف نمي‌دهد به مستي‌ما!او بيان مي‌کند: درياچه مانند قلبي است که توسط شريان‌هاي مختلف به حيات مي‌رسد، شريان‌ها وقتي قطع شوند نمي‌توان به احيا رسيد؛، احداث سدهاي متعدد در حوضه‌هاي فرعي و رودخانه‌هاي 11 گانه، مانع احياي درياچه اروميه است اما هستند نمايندگاني که اين امر را نمي‌پذيرند و در حال تلاش براي احداث سدهاي ديگري در حوضه درياچه هستند.
اين استاد دانشگاه همچنين يادآور مي‌شود: مسئولين اکنون ما را وارد جنگ زرگري کرده‌اند تا باور کنيم صرفاً سازمان محيط زيست يا سازمان آب مسئول احياي درياچه است درحاليکه همه مسئول هستند، سازمان آب مسئول افزايش جمعيت نيست با سياست‌هاي افزايش جمعيت، با ازدياد مصرف و نيازهاي مختلف جميعت، نياز به آب هم افزايش پيدا مي‌کند اما سازمان آب مجبور است و بايد به هر وسيله‌اي آب مورد نياز را تأمين کند که نمونه آن، ندادن حق آبه درياچه است.
حرف از احياي اکوسيستم شوخي به نظر مي‌رسد
او در رابطه با ستاد احيا نيز اضافه مي‌کند: ستاد احيا در دوره رياست جمهوري جناب آقاي رئيسي به شکل ديگري احيا شد که ديگر آن نيرو، اختيارات و اراده را ندارد، در مجموع درياچه اروميه و تمامي واحدهاي طبيعي نياز به برنامه‌ريزي دقيق و صادقانه دارند و حاکميت بايد تمامي مسئولين امر (چه در زمان و دوره‌هاي گذشته و چه در زمان و دوره فعلي) را مورد سوال قرار دهد و مطالبات مردمي نيز بايد به اين سمت برود.او متذکر مي‌شود: سازمان جهاد کشاورزي مسئول افزايش توليد محصولات کشاورزي است و زماني که قانون افزايش محصولات را دستور داده است، ديگر حرف از احياي اکوسيستم شوخي به نظر مي‌رسد چراکه احياي اکوسيستم در برنامه ديگر سازمان‌ها، در نظر گرفته نشده است.صراف اظهار مي‌کند: سطح آب درياچه اروميه تا يک ماه گذشته مانند سال 1394 بود که به کمترين حد خود رسيده بود، مسئولين ادعا مي‌کنند نسبت به 1394 در وضعيت بهتري قرار داريم در حالي که اين مقدارها نمي‌تواند جاي 30 ميليارد متر مکعب آب را بگيرد.او با اشاره به وقوع ريزگردها مي‌گويد: در حال حاضر ريزگردها و غبارهاي نمکي، تماميت کشور ما را درگير نکرده‌اند اما در آينده نه چندان دور با آنها مواجه مي‌شويم و هر روز خشکي که سپري مي‌شود، بر احتمال وقوع غبارهاي نمکي مي‌افزايد.
از دوران اشک ريختن بر درياچه عبور کرده‌ايم
او تاکيد مي‌کند: همه‌ي مسئولين ما در امر احياي درياچه پاسکاري مي‌کنند واقعيت‌ها را بيان نمي‌کنند چراکه احياي درياچه از توان اجرايي آنها دورشده است؛ بنابراين نسل آينده ما بايد ياد بگيرد که درياچه اروميه را بايد روي نقشه سفيد ترسيم کند.رئيس دانشکده برنامه ريزي و علوم محيطي دانشگاه تبريز يادآور مي‌شود: وعده وعيدها و برنامه‌هاي مسئولين براي احياي درياچه آنچنان ضعيف است که حتي براي خوشحالي يک روزه هم کافي نيست؛ بايد سالانه سه ميليارد متر مکعب آب وارد درياچه شود تا با مقدار تبخير آب از سطح درياچه مقابله کند اما با 700 ميليون متر مکعب آبي که هنوز وارد درياچه نشده و با ميزان تبخيري که هنوز با آن مقابله نشده‌، نمي‌توان به احيا اميدوار بود.او در ادامه بيان مي‌کند: همه ساله بلافاصله در پايان شهريور ماه هوا سرد شده و بارش پاييزه شروع مي‌شد و سبب مي‌شد تا کشت ديم پاييزه هم بهتر شود اما پاييز امسال از نظر بارندگي ضعيف بوده و احتمالاً زمستان با بارش ضعيف را هم به همراه خواهد داشت.او متذکر مي‌شود: اکنون از اشک ريختن بر درياچه عبور کرده‌ايم، درياچه نمادي از سلامت حوزه بود، آب‌هاي زيرزميني و سطحي موجود، توانايي مقابله با افزايش جمعيت را ندارند، معادلات و قوانين حاکم بر اکوسيستم با مسائل سياسي و فرهنگي ما همخواني ندارد و بشر بايد به قانون انرژي و ماده سرخم کند اما مسئولان هنوز هم فکر مي‌کنند اکوسيستم تابع دستورات پادگاني است!
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از مهر،صراف تاکيد مي‌کند: بايد مطابق قانون طبيعت حرکت کنيم تا فردا سرزمين را سالم به فرزندان خود تحويل دهيم.همه ما مي‌دانيم درياچه اروميه حال خوشي ندارد، اما سوال مهم اين است که چه زماني وعده دادن‌هاي مسئولين تمام شده و به آنها جامه عمل پوشانده مي‌شود؟

منبع :