حسينيه اعظم زنجان در جنوب شهر زنجان که بين مدارهاي 36 درجه و 37 درجه شمالي و نصف النهارهاي 48 درجه و 49.5 درجه شرقي واقع شده قرار گرفته است.

آستان مقدس حسينيه اعظم زنجان يکي از اماکن متبرک و معنوي استان زنجان مي باشد که آوازه و شهرت آن به برکت توجهات خاصه حضرت سيدالشهداء (ع) جهاني شده است.

هيأت امناء اين مکان مقدس از توان و ظرفيت هاي موجود براي ارتقاء فرهنگ عاشورا و کيفيت مجالس عزاداري سرور شهيدان استفاده کرده و با سازمان دهي نيروي انساني توانسته است تا حد نسبتاً مطلوب در مقطع کنوني اين مکان را اداره کند.

 در بخش فرهنگي ايجاد کتابخانه و بخش سمعي و بصري و تکثير نوارهاي سخنراني وعاظ و پخش اينتر نتي مراسم عزاداري و غيره به سراسر جهان و در بخش مذهبي برگزاري مراسم دعا و عزاداري و اعياد ائمه طاهرين (ع) سخنراني در حد توان،بر گزاري مراسم با شکوه دهه محرم و دسته عزاداري شب تاسوعا -که تنها براي اين مراسم حدود 45 روز تا دو ماه برنامه ريزي و جلسات متعددي برگزار مي شود- از اقدامات اين مجموعه بوده است.

مراسم سوم شعبان سالروز ولادت حضرت ابا عبدالله الحسين (ع) که به نحو خاصي در اين حسينيه برگزار مي شود.

برگزاري مراسم ماه مبارک رمضان که بصورت اقامه نماز جماعت ،سخنراني و مداحي است، مراسم هفتگي زيارت عاشورا که در شب هاي جمعه و دعاي ندبه در صبح جمعه برگزار و مورد استقبال جمع کثيري از مردم خصوصاً جوانان قرار مي گيرد. 

تاريخچه حسينيه اعظم را با ياري گرفتن از گزارش شفاهي اهالي محل، معمرين، خادمين و هيات امناء قديمي و از آن اشخاصي که خودشان بطور مستقيم و يا بطور غير مستقيم از طريق پدر بزرگهايشان و از کسان ديگر راجع به قدمت و تاريخ گذشته حسينيه خاطراتي داشته اند نقل مي کنيم.

البته بديهي است که در نقل قول احتمال کم يا زياد بودن مطلب گفته شده وجود دارد ولي سعي شده مطالب با تطبيق همديگر نزديک به حقيقت باشد تا بتوان نسبت به آنها استناد جست و آيندگان بتوانند از آن استفاده کنند.

متأسفانه تاريخ مدون ما در گذشته هميشه دچار چنين نقص هايي بوده است.نبودن افراد خبره و علاقمند در شهرمان که بخواهند حوادث مختلف را ثبت و ضبط کرده و آنها را به آيندگان انتقال دهند هميشه يکي از معضلات جامعه شهر زنجان بوده است و اگر تعدادي کتب تاريخي نيز تأليف و تدوين شده و موجود است بدون تجزيه و تحليل بوده و از جزئيات مهم تاريخي چشم پوشيده اند. 

لذا مورخين حوادث را بصورت کلي و گذرا و بشکل قصه و داستان گونه نقل کرده اند با اينهمه، خوشبختانه ما توانستيم با استفاده از گفته ها و نوشته هاي بزرگان و اهالي محل تاريخچه حسينيه اعظم را بصورت تحليلي که گوياي گذشته روشن آن است به علاقمندان تاريخ شهرمان و مخصوصاً به عاشقان امام حسين (ع) ارائه کنيم اينکه حسينيه هم مسجد و تکيه و هم مدرسه علميه بوده شکي نيست. 

اولين سند مکتوب که با مهر (حاج ميرزا لطف الله شيخ الاسلام وآخوند ملا کاظم) ممهور شده صفر المظفر 1295 هجري قمري را نشان ميدهد که در زير وقفنامه دو شخص خيرو نيکو کار بنام هاي (حاج ميرزا محمد نقي و حاج ميرزا بابايي) تاجر که دو باب دکان را وقف صحيح شرعي کرده اند، آمده است.

در اين وقف نامه قيد شده با اطلاع عاليجناب (آخوند ملا علي اصغر روضه خوان) در راه جناب ابي عبدالله الحسين (ع) در تکيه حسينيه خرج و احسان نمايند از اول ماه محرم تا دوازدهم محرم هر قسم مصلحت بداند صاحب اختيار است. دومين سند مکتوب که با مهر آقاي (سيد عبدالرحيم مجتهد و آقا سيد علي و آقا شيخ ابراهيم) ممهور شده مربوط به تاريخ شوال 1322 هجري قمري است که شخصي بنام (حاج محمد هاشم شريف العلماء) وقف صحيح شرعي و حبس مخلد کرده  همگي مساحت ششدانگ و يک شعير و دو ثلث شعير قريه دهجلال از قراء سجاسرود خمسه را با کافه توابع و ملحقات و مزارع مائيه و دعيه و مراتع و معالف وبسائين و مياه و عيون و انهار و املاک .... و عمارات و محل اکداس و طراقين بر حضرت سيدالشهداء ارواح العالمين له الفداء. 

البته قابل ذکر است که نامبرده اين روستا را به مساجد و مدارس، مدرسه و مسجد رضوانمعان المغفور (آخوند ملا علي) اعلي الله مقامه الشريف ،مدرسه و مسجد رضوانمکان المبرور (آقا سيد فتح الله) طاب ثراه ،مدرسه و مسجد مقابل حمام (حاجي داداش) در راسته بازار ،مدرسه و مسجد حسينيه ،مدرسه و مسجد (ملا محمد علي) را وقف شده است. آنچه در اينجا قابل توجه است اينکه در سال 1322 هجري قمري حسينيه اعظم هم مدرسه و هم مسجد بوده است. 

زيرا واقف در توضيحاتي که در وقفنامه داده آورده است که متولي، منافع قريه مذکور را در وهله اول به تعميرات مدارس و مساجد اشاره شده و تامين آب آنها به مصرف برساند و نَه عشر ديگر را به حضرات طلاب محصلين ساکنين در حجرات هر مدرسه بپردازد آنهم از قرار هر حجره سه نفر طلبه.

در ضمن مشروط به اينکه هر طلبه بيش از يکماه در خارج مدرسه نماند و اگر بيرون رود و برگردد بايد لااقل دو ماه تمام در حجره خود مقيم باشد تا شهريه دريافت نمايد.حال به يک سند مکتوب ديگر اشاره مي کنيم اين سند سنگ نوشته ايست که در راهرو و مدخل ورودي مسجد حسينيه هم اکنون بر ديوار نصب شده است.

همانطور که تاريخ سنگ نوشته نشان ميدهد اهالي محل اين مسجد را در سال 1261 هجري به پايان رسانده اند. البته طبق گفته مُعَّمرين و اهالي محل اين تاريخ مربوط به زمان يا سال تأسيس مسجد نيست بلکه مربوط به تعمير و بازسازي مسجد است.

وجود يک سند مکتوب ديگر گفته مُعَّمرين را قريب به يقين مي نمايد. اين سندعَلَمي است که بر روي آن تاريخ (1221)کنده شده و به مسجد حسينيه اهداء شده است.اينها سندهاي موجود و مکتوب در باره تاريخ تاسيس حسينيه اعظم است ولي گفته هاي شفاهي به زمان هاي پيش از اين سالها اشاره دارد.

به گزارش عصرآذربايجان به نقل از موج رسا، ميگويند در تاريخ 1114 هجري قمري زنگ بزرگي به مسجد اهداء شده و اين زنگ تا چهل يا پنجاه سال پيش موجود بود که بعد شکسته شده و از بين رفته است.همراه اين زنگ مقاديري وسايل ديگر مثل طبل وشيپور و چند قطعه شمشير و يک عدد کشکول هم بوده که از آنها هم فعلاً اثري نيست. 

شايد در زمان رضاخان بعلت تعطيلي مساجد جمع آوري و احتمالاً به مراکز فرهنگي و باستاني برده اند و يا اصلاً معدوم کرده اند. براي تعيين دقيق تأسيس و احداث مسجد به مدارک ديگري نيز نياز است که متأسفانه به آنها دسترسي پيدا نشد.