بيان آزادانه، يگانه راه رشد فکري جامعه

گروه فر هنگي:بزرگ‌ترين تکريم اهل قلم برچيده شدن سانسور و تنها راه رشد فکري بيان آزادانه افکار است، انديشه اگر بيان نشود، رشد نمي‌کند. براي جلوگيري از رشد افکار مسموم، کافي است به‌سادگي، اين افکار، نقد و بررسي شده و به آنها پاسخ داده شود. محمدرضا ضياء ، به شعر کمال اسماعيل (شاعر قرن هفتم) درباره قلم اشاره و بيان کرد: کمال اسماعيل مي‌گويد:»دست آن به که خود قلم باشد/ کش سر و کار با قلم باشد / هر که او کاتب است همچو قلم/ تيره‌روز و تهي شکم باشد!« و گويا تقدير تاريخيِ اهل قلم اين است که »تيره‌روز و تهي شکم«باشند!

گروه فر هنگي:بزرگ‌ترين تکريم اهل قلم برچيده شدن سانسور و تنها راه رشد فکري بيان آزادانه افکار است، انديشه اگر بيان نشود، رشد نمي‌کند. براي جلوگيري از رشد افکار مسموم، کافي است به‌سادگي، اين افکار، نقد و بررسي شده و به آنها پاسخ داده شود. محمدرضا ضياء ، به شعر کمال اسماعيل (شاعر قرن هفتم) درباره قلم اشاره و بيان کرد: کمال اسماعيل مي‌گويد:»دست آن به که خود قلم باشد/ کش سر و کار با قلم باشد / هر که او کاتب است همچو قلم/ تيره‌روز و تهي شکم باشد!« و گويا تقدير تاريخيِ اهل قلم اين است که »تيره‌روز و تهي شکم«باشند!
او با بيان اينکه مناسبت‌هاي تقويمي با هدف تکريم يک موضوع يا صنف و غيره، ايجاد مي‌شوند و روز قلم نيز براي تکريم اهالي قلم در نظر گرفته‌ شده است، افزود: بزرگ‌ترين تکريم براي اهل قلم، سانسور نشدن آنان است. اهل انديشه بايد بتوانند حرفشان را بدون ترس از سانسور مطرح کنند. ولي متأسفانه هميشه يک استدلال مغالطه‌آميز مطرح مي‌شود و آثار فکري را همچون مواد غذايي، نيازمند نظارت مي‌دانند. براي مثال گفته مي‌شود که توليدات فکري مشابه توليدات غذايي است و از آنجايي‌که بايد بر غذاي مردم نظارت شود تا با توليدات مسموم بيمار نشوند، غداي روح که همان توليدات فکري هستند نيز نيازمند نظارت است تا خوراک فکريِ مسموم به دست مردم نرسد! به همين منظور دستگاهي به نام »مميزي« ايجاد مي‌شود که »وظيفه تميز دادن خوب و بد از يکديگر« را به عهده دارد و مسئول آن است که محتواي »مفيد و خوب« را براي مردم تشخيص داده و به آنان عرضه کند.
اين پژوهشگر ادبيات اضافه کرد: اين کار؛ همان سانسور است و اگر واژه? زيباتري مثل »مميزي« به‌جاي آن بگذاريم، در اصلِ ماجرا تفاوتي ايجاد نمي‌کند و صرفاً بازي با کلمات است و با تغيير اسم، محتوا و ماهيت آن تغييري نمي‌کند. همان‌طور که در رُمان »1984«نوشت? »جرج اورول« مي‌خوانيم که حکومت اسم اداره? پليس را »وزارت مهرباني« گذاشته و به سازمان سانسور »وزارت حقيقت« مي‌گويد!
او بزرگ‌ترين تکريم اهل قلم را برچيده شدن سانسور و تنها راه رشد فکري را بيان آزادانه افکار دانست و تصريح کرد: فکر اگر بيان نشود يا قلع‌وقمع شود، رشد نمي‌کند. براي جلوگيري از رشد افکار مسموم، کافي است به‌سادگي، اين افکار، نقد و بررسي شوند و نهايتاً هم اگر فکري غلط بود به آن‌ها جواب داده شود. استفاده از تمثيل‌هايي همچون توليدات غذايي قابليت نقض شدن دارند، براي مثال وقتي توليدات فکري را با توليدات غذايي مقايسه مي‌کنند مخاطب مي‌تواند اين تمثيل را نپذيرد و به‌جاي آن، توليدات فکري مضر را با غذاهاي پرچرب مقايسه کند و بپرسد مگر طبق قانون استفاده از غذاي پرچرب (که براي انسان مضر است) منع شده و فست‌فودي‌ها را پلمپ مي‌کنند؟ فقط متخصصين تغذيه تلاش مي‌کنند در جهت حفظ سلامت جامعه، مردم را نسبت به مضرات غذاهاي پرچرب آگاه کنند و انتخاب نهايي با خود مردم است، نه با »ميزان وزارت بهداشت«.
اين حافظ‌پژوه که مطالبه? اساسي اهل قلم را ممانعت از سانسور مي‌داند، تأکيد کرد: سانسور، فعاليتي بي‌حاصل هم هست، زيرا کتاب‌هايي که مجوز نمي‌گيرند يا به شکل الکترونيکي در اينترنت منتشر مي‌شوند يا افست مي‌شود و قابل‌کنترل نيستند. سانسور با صرف هزينه بسيار در نهادهاي پرطمطراق انجام مي‌شود، ولي عملاً بي‌فايده است. افکار و اطلاعات از لابه‌لاي سد ظاهراً سخت سانسور نشر پيدا مي‌کند و اين موضوع قابل جلوگيري نيست. با اين سرانه? مطالعه? پايين در کشور که عموم مردم سراغ کتاب‌ نمي‌روند، ترس از »توليدات فکري مسموم« چندان قابل‌اعتنا نيست و سانسور توجيه منطقي ندارد.
ضياء در پاسخ به اين پرسش که آيا ممکن است کسي اهل قلم باشد، ولي درباره? مسائل اجتماعي صاحب‌نظر نباشد؟» گفت: بله. حتي مي‌شود اهل قلم باشند، اما روشنفکر نباشند و نبايد اين دو را با هم برابر ديد و يا اهل قلم ممکن است در حوزه مسائل اجتماعي چندان اطلاعاتي نداشته باشند.
او تصريح کرد: ممکن است فردي مثلاً در حوزه جغرافياي تاريخي، اهل قلم شناخته شود و مدام در مسائل تخصصي رشته خودش غرق باشد، براي مثال استاد ايرج افشار، کتاب‌شناس درجه يکي بود، ولي خود را در مسائل اجتماعي صاحب‌نظر نمي‌دانست و اخبار براي او اولويت نداشت و درگير اين مسائل نبود و حتي اگر نظري هم داشت، موضع‌گيري سياسي نمي‌کرد.
ضياء با تأکيد بر اينکه نبايد اهل قلم را در تيپ خاصي محصور کرد، گفت: نبايد گفت اهل قلم بايد اين‌گونه باشند يا اين‌گونه نباشند، سفيد يا سياه بپوشند و در فلان مسائل اظهارنظر کنند يا نکنند. اهل قلم بدون ويژگي نمادين خاصي، اهل قلم هستند.او با بيان اين که فن چاپ خود، به‌روزرساني قلم و کتابت و نسخه‌برداري در دنياي قديم است، افزود: سوشيال مديا و فضاهاي اجتماعي و پلتفرم‌هاي جديد دارد تا حدودي نقش قبلي کتاب را بازي مي‌کند و اين لزوماً في‌نفسه اتفاق بد يا خوبي نيست. چاپ هم درواقع به‌روزرساني کتابت بود و خطابه‌هاي حضوري را که در دسترس عده‌اي محدود بود، با تيراژهاي گسترده در اختيار همه گذاشت. يک پلتفرم جديد مثل اينستاگرام هم امروزه همين کارکرد را دارد، براي مثال کتابي که در اينستاگرام معرفي مي‌شود در ابعاد وسيعي به فروش مي‌رسد.
اين مدرس ادبيات، بسترهاي دنياي جديدِ اطلاعات را براي توسعه قلم مفيد دانست و اظهار کرد: علي‌رغم اينکه در سال‌هاي اخير فروش کتاب کمتر شده است، سوشال مديا و بسترهاي جديد به گسترش آگاهي کمک کرده‌اند و مي‌توانند مفيد باشند، اما مشروط به اينکه افرادي که اهل اين فضاها هستند به‌درستي از آن استفاده کنند، البته بايد توجه کرد که هنوز جايگزين کتاب نيستند و رسالت قلم را به‌طور تمام و کمال بر عهده ندارند.ضياء با اشاره به پادکست‌ها و کتاب‌هاي صوتي و الکترونيکي، ادامه داد: شايد روزي تکنولوژي در اين حد پيشرفت کند که جايگزين کتاب شده و پلفترم‌هايي طراحي شود که هر آنچه ما از کتاب مي‌خواهيم را انجام دهد. به‌هرحال هزينه کتاب کاغذي بالا است، دسترسي به آن کمي سخت است و مطالعه، چشم را خسته مي‌کند و به همين دليل اين جايگزين‌ها مي‌توانند مؤثر باشند؛ براي مثال توليد کتاب‌هاي صوتي تا حدودي مي‌تواند جاي خالي کتاب را پر کند و کتاب ديجيتال گاهي مي‌تواند جايگزين کتاب کاغذي باشد، اما امروزه هنوز نمي‌توان صد درصد ادعا کرد که اين بسترها جايگزين کتاب کاغذي است و به آن نيازي نيست.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايسنا،او خاطرنشان کرد: کسي که پادکست گوش مي‌دهد بايد بداند که پادکست جايگزين درس‌گفتار نيست و درس گفتار به‌اندازه کتاب جدي نيست؛ همان‌طور که در بين کتاب‌ها سلسله مراتبي وجود دارد و کتاب‌هاي زرد و عامه‌پسند و کتاب‌هاي فاخر و درجه‌يک وجود دارد، در بين انواع تکنولوژي‌هاي آگاهي‌بخش نيز توليدات مختلفي با درجه سطوح مختلف وجود دارند.

منبع :