قره کليسا اثر جهاني، اوج شاهکار معماري

قره کليسا اولين کليساي جهان است که بر مقبره طادي مقدس و سه هزار و 500 نفر از پيروان اين دين در زمان اشکانيان در چالدران بنا شده و از همين رو نهمين اثر کشور در رديف آثار جهاني است. در سال 43 ميلادي دو شخص به نامهاي تاتائوس و بارتقيموس براي ترويج آئين مسيحيت وارد شمال غربي ايران مي‌شوند، در آن زمان اشکانيان در ايران حکومت مي‌کردند و بسياري از مردم زرتشتي بودند و بسياري نيز به آئين مهر روي آورده بودند. پس از دعوت شاگردان مسيح به اين آئين در ايران سه هزار و پانصد نفر مسيحيت را مي‌پذيرند که از جمله آنان سانتروک يا سنادوک پادشاه ارمنيان به همراه دخترش ساندوخت بودند، پس از مدتي کوتاه، پادشاه از ايمان به مسيح روي گردان مي‌شود و دستور مي‌دهد که تمام افرادي که به اين دين روي آورده‌اند را بکشند و حتي ساندوک دخترش را نيز در اين راستا از دم تيغ مي‌گذراند. بيش از دو قرن بعد در سال 301 ميلادي و در زمان حکمراني تيرداد پادشاه اشکاني تبار ارمنستان آئين مسيحيت دين رسمي اين کشور اعلام شده و به سبب مقدس بودن کلمه شهيد نزد مسيحيان در سده‌هاي سه تا شش ميلادي قره کليسا با استفاده از سنگ‌هاي سفيد و سياه بنا شد. در طول دوران مختلف به علت جنگ‌هاي فراواني که در منطقه روي مي‌دهد کليسا دچار آسيب‌هاي فراواني شده واز جمله پس از حمله چنگيز مغول در سال 1230 ميلادي به اين مناطق، بيشتر قسمت‌هاي کليسا تخريب مي‌شود ولي بعدها در زمان فرمانروايي هلاکو خان، کليسا توسط خواجه نصيرالدين طوسي دوباره بنا مي‌شود.

کليساي ننه مريم دومين کليساي قديمي جهان

کليساهاي اروميه بيشتر شامل کليساهاي آشوري‌هاست، البته کليساي مربوط به ارامنه (کليساي قره باغ) هم در نزديکي اين شهر ديده مي‌شود. مهم‌ترين کليساهاي اروميه، کليساي حضرت مريم معروف به ننه مريم است. اين کليسا در مرکز شهر اروميه و در خيابان خيام قرار گرفته و بناي اوليه آن مربوط به قرن اول ميلادي است و از آن به عنوان کهن‌ترين کليساي ايران ياد مي‌شود، براي مسافري که قصدش سفر در مسير کليساهاست، ديدار از نخستين کليساي ايران، جذابيتي خاص دارد. اعتقاد برخي از باستان‌شناسان و محققان بر اين است که کليسا از کهن‌ترين کليساهاي جهان بوده است، به‌گونه‌اي که آن را پس از کليساي »بيت‌لحم« در فلسطين، دومين کليساي قديمي جهان دانسته‌اند. البته روايت ديگري نيز اين مکان مذهبي را نخستين کليساي مشرق‌زمين، معرفي کرده است. قدمت نماي فعلي اين بناي مذهبي که به يقين مي‌توان آن را از آثار بي‌نظير تاريخي »آشوريان«، معرفي کرد، با توجه به اظهارات باستان‌شناسان به دوران حکومت ساسانيان بازمي‌گردد، اين در حالي است که نويسندگان آشوري و مسيحي معتقدند که اين کليسا در بدو ساخت به عنوان آتشکده مورد استفاده قرار گرفته است و روزگاري از معروف‌ترين معبدهاي زرتشتيان محسوب مي‌شد. اما زمانيکه زرتشتيان دين مسيح را پذيرفتند، اين بناي مذهبي تغيير کاربري داده و آن را به کليسا تبديل کردند.

اروميه مهد کليساهاي کهن با شاهکار معماري

کليساي ماريوحنا: در 24 کيلومتري شمال اروميه و در داخل روستاي آده واقع شده است که بناي موجود، در سال 1901 ميلادي بر بقاياي کليسايي از دوران ايلخاني بنا شده است. قابل ذکر است که کليساي ديگري به نام کليساي ماريوحنا در 40 کيلومتري شمال اروميه بر بلندترين نقطه کوه و مشرف بر روستاي گويلان ساخته شده است. کليساي ماردانيال: متعلق به دوران ساسانيان در 25 کيلومتري شمال اروميه و بر بالاي يک تپه باستاني متعلق به هزاره اول قبل از ميلاد بر ساحل رودخانه نازلو چاي بنا شده است. کليساي مارصبر يشوع: در 30 کيلومتري شمال اروميه و در روستاي موشي‌آباد بر ساحل درياچه اروميه واقع شده است. کليساي مارگيور کيس: در 35 کيلومتري شمال اروميه در روستاي سپرغان قرار دارد در نزديکي اين کليسا، کليساي حضرت مريم و کليساي حضرت سرکيس نيز قرار دارند. همچنين کليساي ديگري نيز به نام کليساي مارگيور کيس در هشت کيلومتري شرق اروميه و در روستاي گلپاشين ديده مي‌شود. کليساي مارت خنه: در 45 کيلومتري شمال اروميه کليساي مارت خنه در روستاي جمال‌آباد واقع شده و متعلق به دوره ساسانيان است. کليساي پطروسوپولس: در 10 کيلومتري جاده اروميه بندر گلمخانه واقع شده و قدمت آن به قرن هشتم ميلادي مي‌رسد که توسط مربختيشوع، از پزشکان معروف هارون‌الرشيد، خليفه عباسي، بنا شده است. کليساي حضرت مريم: کليساي ديگري است که در 32 کيلومتري غرب شهر اروميه در روستاي موانا قرار دارد، کتيبه‌اي به خط آرامي، تاريخ بناي اين کليسا را به سال 1879 ميلادي نسبت مي‌دهد. تنها کنيسه (کنيسه کليميان) استان آذربايجان غربي نيز در محله نجاران شهر اروميه و در کنار بازار قديمي واقع شده که ديدارش خالي از لطف نيست.

نگهداري صليب مقدس حضرت مسيح در کليساي آشوري‌هاي سلماس

کليساي هفتوان: در مسير اروميه به سلماس مي‌توان از برخي از کليساهايي که در شمال شهر اروميه قرار دارند و نامشان را ذکر کرديم، ديدار کرد در سه کيلومتري جنوب شهر سلماس و در داخل روستاي هفتوان، کليسايي به همين نام قرار دارد که اين کليساي ارامنه در زلزله سال 1930 ميلادي خسارات سنگيني ديد و پس از اين تاريخ بازسازي شد. کليساي آشوري‌هاي سلماس: به نام کليساي مارگيور کيس در 6 کيلومتري غرب شهر و در روستاي خسروآباد واقع شده و بناي اوليه آن مربوط به دوره ساسانيان است و برخي عقيده دارند که صليب مقدس حضرت مسيح که توسط خسرو پرويز از اورشليم آورده شده بود، در اين کليسا نگهداري مي‌شد. کليساي سورپ سرکيس: يکي از دلايل اهميت شهر خوي براي کساني که به اين شهر سفر مي‌کنند، وجود مقبره منسوب به شمس تبريزي و همچنين ميل شمس است اما وجود کليساي ارامنه سورپ سرکيس که در محله قديمي شهر خوي، معروف به کهنه محله قرار دارد و قدمت آن به قرن 12 ميلادي مي‌رسد، براي مسافر مسير سفر بسيار حائز اهميت است. سه کليساي ديگر در خوي وجود دارند که همگي از کليساهاي ارامنه به شمار مي‌روند، کليساي فنايي مربوط به دوران صفويه است و در حومه شهر خوي قرار دارد. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، کليساي مهلذان: در 10 کيلومتري جاده خوي ايواوغلي در روستايي به نام مهلذان واقع شده است. مسافري که قصد دارد از خوي به سمت چالدران برود، مي‌تواند از کليساي قريس در 40 کيلومتري جاده خوي فيرورق چالدران، واقع شده در روستاي قريس ديدار کند.