غفلت از دو سال طلايي و يک عمر
1398/11/03
گروه گزارش: توانايي‌هاي بالقوه نوزاد بيش از آن چيزي است که تصور مي‌شود به همين دليل است که روانشناسان معتقدند دو سال ابتداي زندگي هر انساني طلايي‌ترين زمان براي شکل‌گيري شخصيت افراد است که در آينده در پست‌هاي مختلف ايفاي نقش خواهد کرد و بر اين اساس به نقش والدين در اين زمينه تاکيد دارند.توانمندي‌هاي بالقوه نوزاد با رفع نيازهاي اوليه و مراقبت‌هاي افراد آموزش ديده شکل مي گيرد و بي توجهي به هر يک از اين موارد منجر به عقب ماندن کودک در هر يک از توانمندها مي‌شود .
اين توانمندي‌ها شامل مهارت‌هاي اجتماعي، چگونگي واکنش به رويدادها، کنترل احساسات، توانمندي براي حل مشکلات پيچيده، اعتماد بنفس، خيرخواهي و تمام صفاتي است که ميتواند موجب تعالي يک کشور شود.هر نوزاد با صد ميليارد سلول کامل مغز (نورون) از بدو تولد براي يادگيري و ارتباط گيري با دنياي پيرامون خود آمادگي دارد، از تولد به بعد ما شاهد رشد کيفي مغز هستيم. رشد کيفي به سبب فعاليت ها و تجربه‌هاي نوزاد به دست مي آيد و وابسته به امکاناتي است که به طور مستقيم و غير مستقيم براي کودک فراهم شده و محرک ها و ارتباط هاي مناسب و مستمر بخشي از اين رشد کيفي ر اسبب مي شود. در گذشته رشد کودک را منحصر به رشد جسمي مي پنداشتند اما از اواخر قرن 19 اين آگاهي شکل گرفت که رشد کودکان را بايد در ابعاد مختلف ديد، مغز کودک از لحظه تولد آماده يادگيري است و مغز تا 6 سالگي 90 درصد رشد مي کند.در انتهاي قرن 20 کارشناسان مسائل کودکان به اين آگاهي دست يافتند که رشد جنبه هاي متنوع و پيچيده دارد و محدود کردن رشد کودک به يکي از اين ابعاد موجب اختلال هاي اساسي در زندگي کودک مي شود. به همين دليل نظريه "رشد همه جانبه کودکان " مطرح شد و تمام جنبه هاي رشد کودکان مورد توجه قرار گرفت و بر فراهم کردن شرايط مناسب براي بروز رشد همه جانبه تاکيد بسيار شد.امروزه برخي از روانشناسان بر اين باورند که کودکان در حوزه هاي جسم، حرکت، عواطف، روابط اجتماعي، شناخت و حتي در حوزه کلامي نيز رشد مي کنند و همه حوزه ها مهم بوده و نيازمند توجه و زمينه سازي هستند، اين مراقبت ها زمينه ساز عملکرد آنها در بزرگسالي بوده و هر يک از ابعاد رشد ويژگي و اصول و مباني دارد و شامل مهارت ها، استعداد ها، ظرفيت هاي ويژه خود است.
مهارت‌هاي پايه‌اي در کودکان
فاطمه جعفري روانشناس کودک در اين زمينه مي گويد: توانايي ها و ظرفيت ها در هر يک از ابعاد رشد، در ميان کودکان عمومي و پايه اي است، يعني هر کودک به صورت بالقوه اين توانايي ها را دارد و اگر در مسير رشد و شرايط مناسب قرار گيرد و نيازهايش بر آورده شود، مي تواند مهارت هاي پايه اي را از خود بروز دهد.وي ادامه مي دهد: استعدادها به خودي خود، به سختي مي تواند به ظهور برسد و لازم است، والدين، پرستاران و مربيان کودک اين فضاها و موقعيت ها را فراهم کنند و با مشاهده نشانه اي از توانايي هاي پايه اي کودکان، زمينه هاي رشد و بروز اين توانايي را فراهم کنند تا کودک بتواند در زماني که هر يک از اين موارد با تفاوت‌هاي فردي او مناسب است، به حداکثر استعدادها و توانايي هاي خود دست يابد.
اهميت دوران بارداري بر توانايي هاي کودک
اين استاد دانشگاه آزاد اسلامي مي گويد: براي توانمند سازي مغز مراقبت همه جانبه از اوان دوران کودکي حتي چند ماه قبل از بارداري از اهميت ويژه اي برخوردار است و کمبودهاي تغذيه اي در دوران بارداري و به ويژه در نخستين سال‌هاي زندگي مي تواند بر آينده کودکان اثر بگذارد.جعفري تصريح مي کند: کمبود هايي مانند آهن، يد و محروميت از شير مادر مي تواند حدود 30 امتياز از بهره هوشي کودک را کم کند و اگر اين کودک با وزن کم هم به دنيا آمده باشد باز حدود پنج امتياز جمعا 35 امتياز از بهره هوشي را از دست مي دهد که اين اثر گذاريها بيشتر در اولين سال‌هاي زندگي رخ مي دهد و بعد جبران نمي شود. وي مي گويد: وقتي درباره غفلت کردن از دوران کودکي صحبت مي شود، مي توان تعداد کل تولد هاي مناطق محروم را در 30 امتياز هوشي ضرب کرد و مشاهده کرد که در کل کشور به طور مستمر چه غفلتي صورت مي گيرد و چه توانايي ها و ظرفيت هايي از دست مي رود.
حق نداريم نيازهاي کودک را ناديده بگيريم
جعفري تاکيد مي کند: حق نداريم نيازهاي امروز کودک را ناديده بگيريم چون فرداي کشور براساس توان و بهره هوشي کودکان امروز شکل مي گيرد و اين نسل نو ميتواند در عرصه هاي مختلف از علم، اقتصاد و هنر تا ارزشهاي متعالي بدرخشد و نماينده ايراني با توانمندي‌هاي فراوان باشد.وي مي افزايد: غفلت کردن از کودک و مادر باردار يا شيرده غير قابل جبران است، يعني آنها را در چرخه مراقبتي مورد توجه خاص قرار ندادن، با کودک بازي نکردن، او را در آغوش نگرفتن، با او به گرمي صحبت نکردن، محبت نکردن، لمس نکردن، يعني مغز آماده يادگيري او را به حال خود رها کردن و اين نه تنها مانع رشد و بالندگي او مي شود بلکه يک ذخيره مهم کشوري به هدر مي رود. اين روانشناس اظهار مي دارد: دانش امروز نشان داده که در دوران کودکي ارزشهاي انساني وهدف‌هاي متعالي بنا گذاشته مي شود و پايه هاي خصلت هاي خوب مانند هدفمند کردن، انگيزه داشتن و رعايت حقوق ديگران در اين سال ها ساخته مي شود و چگونگي تامين اين نياز ها خود نياز به توجه دولتمردان، سياستگذاران و انديشمنداني دارد که به آينده کشور علاقمندند و به آن عشق مي ورزند.
کودک به توجه نياز دارد
رضا معتمد روانشناس ديگري نيز در اين زمينه به خبرنگار ما مي گويد: مراقبت براي رشد و تکامل کودکان خردسال فقط به آنچه در دوران کودکي مي‌گذرد، نيست، بلکه به آنچه کودک براي رشد و نمو خود نياز دارد نيز معطوف مي شود.وي ادامه مي دهد: براي اينکه کودک بتواند سالم و طبيعي تکامل يابد، بايد نيازهاي اصلي براي نگهداري، تغذيه و سلامتي او تامين شود، لازم است نيازهاي او براي تاثير متقابل، تقليد، عواطف، ايمني و يادگيري در اثر کشف و جستجو نيز برآورده شود.معتمد گفت: پشتيباني از رشد و تکامل اوليه کودک نه تنها نتايج سرشاري براي والدينش دارد، بلکه در بلندمدت موجب توانايي براي ايفاي نقشي مفيد در جامعه نيز مي‌شود، توجه به کودکان در سال‌هاي اوليه زندگي موقعيت بسيار مناسبي براي جلوگيري يا کاستن از اشکالات يادگيري است و داراي منافع ماندگاري براي افراد و اجتماع است. اين روانشناس توضيح مي دهد: والديني که ارزش ها و اخلاق زندگي را رعايت مي‌کنند يک الگوي عالي براي کودکان خود هستند، والدين بايد در تکامل و رشد شخصيتي کودک خود نقش موثري داشته باشند. آنها نه تنها بايد بتوانند کودکاني موفق و با اعتماد به نفس تربيت کنند بلکه بايد اهميت ارزشهاي جامعه را نيز به کودک بياموزند و مزاياي بلند مدت آن را در زندگي به کودک نشان دهند.
2 سالگي دوران طلايي کودک
معتمد افزود: کودک در خانواده منسجم و در تعامل با والدين خود ياد مي‌گيرد که مشکلات پيچيده زندگي با روش‌هايي آرام و ساده قابل حل هستند زيرا موثرترين سال هاي زندگي کودک دو سالگي است و اين سن بهترين زماني است که بايد بر روي کودکان خود کار کنيد، والدين بايد بيشترين تعامل با کودک را داشته باشند، از اين رو رفتار و شخصيت والدين بر روي زندگي کودک در آينده تاثير به سزايي دارد و در شکل گرفتن شخصيت کودک موثر است.وي مي گويد: اگر والدين در اين زمان انرژي کافي براي رشد شخصيتي کودک خود صرف کنند، کودکاني با اعتماد به نفس، متين و موفق در آينده خواهند داشت و نگراني از بابت سنين بزرگسالي و تصميم گيري‌هاي وي ندارند.
منبع :